कोंकणी विश्वकोश : १ वांगडी आसलो. ८ जुलय १९५५ दिसा के. आर. जेधे हाच्या यजमानपणाखाला पुण्यांत जाल्ल्या 'ऑल पार्टीस गोवा लिबरेशन एड 3 foot' (All Parties Goa Liberation Aid Committee) HT RITât अधिवेशनांत ताणे वांटी घेतिल्लो. ह्या अधिवेशनांत सुमार तीन हजार सत्याग्रहींनी वांटो घेतिल्लो, १० जुलय १९५५ दिसा बावन्न सत्याग्रहींच्या पंगडाक मार्गदर्शन करीत वाळपय वाठरांतल्या शिरसोडेची शीम हुपता दवरली. प्रादेशिक लश्करी न्यायालयामुखार (Ternional Military Tribunal) चवकशे उपरांत ताका धा वसाँ बंदखणीची ख्यास्त फाव जाली आनी दर दिसा शंबर इस्कूद ह्या प्रमाण दोन वर्सा दंड भरची पडली. २ फेब्रुवारी १९५७ दिसा सगळ्या कैद्यांक सूट दिली. तेन्ना आग्वाद ‘सालाजारेर जेले उनीस मास' हे पुस्तिकेत बंगाली भाशेत बरयल्यात. सुर्वेक कलकत्त्याक तो आमदार म्हूण वेंचून आयलो. उपरांत १९५२-८४ ह्या काळांत तो खासदार आशिल्लो. १८ जून १९८५ दिसा गॉय सरकारान ताचो भोवमान केली. - कीं. वेि. सं. मं. चौधरी, बहिणाबाईः (जल्मः ? १८८०, असोदे-जळगांव; मरणः ३ डिसेंबर १९५१, जळगांव). मराठी कवयित्री. महाराष्ट्रांतलो नामनेचो कवी सोपानदेव चौधरी हाची आवय. तिका वाचूक-बरोवंक येना आशिल्लें. बहिणाबाईक काव्यप्रतिभेची तांक भुरगेपणासावन आशिल्ली. सबंद जिवेितभर शेतकाम आनी घरकाम करीत आसतना बहेिणाबाई व्हडा उमेदोन हॉवयो रचताली आनी गायताली. सोपानदेव चौधरी आर्नी ताचो एक उजवाडावपाक फुडाकार घेतलो. ‘बहिणाबाईची गाणी' हे पुस्तक १९५२ त (दुसरी आवृत्ती, १९६९) उजवाडाक आयलें आनी ‘धरत्रीच्या आरशामदी सरग' (धर्तरेच्या हारशांत स्वर्ग) पळोवपी हे कवयित्रीक सबंद महाराष्ट्रांत नामना मेळ्ळी. ह्या कवितांझेल्यांत बहेिणाबाईच्यो फकत ३५ कविता आसात; पूण कवितेची कसलीच जाणवेिकाय मनांत दवरीनासतना सहज म्हूण रचिल्ल्यो बहिणाबाईच्यो कितल्योश्योच कविता त्याच वेळा बरोवन काडल्योना, म्हूण तिचे फाटल्यान नश्ट जाल्यो. बहिणाबाईच्यो कविता तिचे आवयभाशेंत म्हळ्यार वळखीचे मनोस हे तेिच्या कवितांचे वेिशय जावन आसात. - - कीं. वि. सं. मं. चौरंगः भारतीय पध्दतीचें चार खुरांचे चौकोनी लांकड़ी आसन. आसा. चतुः + अंग> चउरंग > चौरंग अशी हाची व्युत्पत्ती दितात. चौरंगाक चार कुशी आनी चार खूर आसतात, हे नदरेतूय हो शब्द रुढ करतात. ताचे खुर मोटवे आनी सुळसुळीत आसतात. चड करून ताचो वयलो भाग आनी चारूय कुशी वेलबुटीदार नक्षीन आनी तरेकवार रंगीत चित्रांनी पेितारिल्ल्यो आसतात, पयलींच्या काळांत केन्नाकेन्नाय चौरंगाच्या (Ջ(99 चौधरी, बहिणाबाई-च्या फुलयो मारिलें आसूक जाय, तर अश्वमेधाच्या वेळा अध्वर्युन भांगराच्या वेदांत आयल्यात. धर्मीक समारंभ, पूजेचे विधी, मंगल कार्या, जेवण, न्हाण ह्या दोनूय वेणी (नवन्याची आवय आनी व्हंकलेची आवय) चौरंगाचेर बसून घरांनी तशेच देवळांनी धर्मक ग्रंथांचे वाचन करतना, ते ग्रंथ चौरंगाचेर दवरून वाचपाची पध्दत अासा. एक पवित्र, मंगल आनी गेिरेस्तकाय दाखोवपी आसन हे नदरेन वेगळे तशेच संस्कृतीक स्वरुपाचे जावन आसा. - कॉ. वि. सं. मं. चौहान, सुभद्राकुमारीः (जल्मः ५ ऑगस्ट १९०५, निहालपूरअलाहाबादः मरणः १५ फेब्रुवारी १९४८, जबलपूर). शिकप सोंपतकच नवलपूर हांगाचो नामनेचो वकील ठाकोर लक्ष्मणसिंह घेतलो आनी तिका खूब खेपे बंदखणींत वचचे पडलें. पेिरायेच्या पंदराव्या लेगीत बरयल्यात. आपल्या काव्यांत भेस बरे चितारल्यात. तिच्या कवितांनी वात्सल्यभाव हावेस, आदर्शाची ओड आनी उदात्तता हे हिंदीतले छायावादी (स्वच्छंदतावादाकडे लागींचे) काव्याचे विशेश तिच्या काव्यांत दिसून मायेस्तपण तिच्या बरपांत जाणवता. तिच्या कथांक दोन खेपे 'सेक्सेरिया पुरस्कार मेळ्ळे. तिचे कविताझेले अशेः ‘झांशी की रानी' (१९२६), 'मुकुल' (१९३१) आनी 'त्रिधारा' (१९३५); कथांझेलेः 'बेिखरे मोती' (१९३२) 'उन्मादेिनी' (१९३४) आनी 'सीधेसाधे चेित्र' (१९४७). - कों. वि. सं. मं. च्यT: (मराठी-चहा; हिंदी-चा, चाय; इंग्लीश-टी; लेंटीन-कॅमोलिया सायनेन्सिस; कूळ-थीएसी, पोर्तुगेजः शा). हे वनस्पतीची लागवड फकत तिच्या पानांखातीर करतात. भारतांतल्या खाजगी उद्येगांत 'च्या' उद्येगाक पयली सुवात आसा. भारताक मेळपी वट्ट परदेशी चलनाच्या पंदरा टक्के चलन 'च्या' उद्येगांतल्यान मेळटा. हे वनस्पतीच्या प्रक्रिया केल्ल्या पानांपसून वा पानांच्या चुन्यापसून उत्तेजक पेय तयार करतात. ह्या पेयाकूच 'च्या' हें नांव अासा. 'च्या' ची झोंपां १० ते १७ मी. मेरेन ऊंच वाडटात. पूण ह्या पिकाची दर वसा छाटणी करतात, देखून झाडाची उंचाय ०.७ ते १.७ मी. परस चड आसना. 'च्या' च्या झोंपाक खूब पानां आसतात. ही पानां दाट, चकचकोत, पाचवीचार आसून ती ५-३० सेंमी. लांब आनी २.५-४ सेंमी. रुंद आसतात. फुलां धर्वीं आनी वासाचीं आसून तांक ५-७ पाकळ्यो आसतात. फळ घट्ट आसता आनी तातूंत १-३ बियो आसतात. ‘च्या' हो शब्द चिनी भाशेतल्या 'चा' ह्या शब्दापसून रुढ जाला. चिनी भाशेतल्यान जपान, भारत, इराण आनी रशिया ह्या देशांत हो।
