दिसा बदलत आसा. ह्या बदलाची नोंद घेवन आमी हो विश्वकोश चडांत चड आर्विल्लो करपाचो यत्न केला.
वाचप्याच्या गिन्यानांत भर घालप हो विश्वकोशाचो मुखेल हेत आसलो तरी वाचप्याच्या विचाराक दिका दिवप आनी शास्त्रीय नदरेंतल्यान जिवीताकडेन आनी संवसाराकडेन पळोवपाची संवय लावप हो लेगीत विश्वकोशाचो हावेस आसूंक जाय. साक्षरतायेचीं पावलां नेटान पडूंक लागल्यांत आनी साक्षर मनशाक सामान्य गिन्यान सादे सोंपे भाशेंत वाचूंक मेलूंक जाय, ही काळजी आनी जाता तितली घेतल्या.
दर एक नोंद, त्या त्या विशयाच्या जाणकाराकडल्यान बरोवन घेवप आनी मागीर दुसऱ्या एका जाणकाराकडल्यान ती तपासून घेवप, हें तंत्र आमी आपणायलां. पूण तें पुराय सफळ जालां अशें म्हणूं नज. गोंयांत आनी गोंयांभायर यत्न करूनय आमकां कांय विशयांवेल्यो नोंदी मेळूंक पावल्यो नात. कांय जाणकारांनी बरयल्ल्यो नोंदी आमकां वेळार मेळ्ळ्यो नात. ह्या आनी हेर कारणांक लागून जायत्यो नोंदी कोंकणी विश्वकोश संपादक मंडळाच्या वांगड्यांक बरोवच्यो पडल्यात.
आमचे मुखार आनीक एक प्रस्न आसा तो म्हळ्यार कोंकणीचें शुद्धलेखन आनी तिचें प्रमाण रूप. गोवा कोंकणी अकादेमीन थारायिल्ल्या शुद्धलेखानाच्या नेमांप्रमाण आमी बरोवपाचो यत्न केला. पूण ह्या नेमांत खूबशे आड नेम आस्पावनात, देखून आमकांच केन्ना केन्ना नवे नेम करचे पडले. कोंकणीक अजून एक प्रमाण रूप येवंक ना. पुराय प्रमाण रूप खंयचेच भाशेक केन्नाच येना हें खरें आसलें तरी कोंकणी उलोवपी लोक विंगड विंगड वाठारांनी विभागून गेल्ल्या कारणान आनी कोंकणी बरोवपाची भास तीन चार लिपयांनी वाटून गेल्ल्या कारणान ह्या खिणाक तरी कोंकणीचें एकूच रूप थारावप कठीणूच. खंयतरी तडजोड करची पडटा आनी ती आमी सर्वसामान्य वाचकांखतीर केल्या. गोंयच्या पाठ्यपुस्तकांनी जी भास वापरतात ती भास मान्यताय पाविल्ले कोंकणी बरोवपी बरयतात ती भास आमी प्रमाण अशी मानल्या. आधुनिक कोंकणीचे जनक शणै गोंयबाब हांणी एकठायल्ल्या आनी घडयल्ल्या कोंकणी उतरांचोय आमकां खूब उपेग जाला.
कोंकणी विश्वकोश फक्त गोंयच्याच वाचप्यांक न्हय, तर तो समस्त कोंकणी वाचप्यांक वाचपाक समजुपाक कठीण जावंचो ना अशी आमी आस्त धरतात. आनीक एक प्रस्न उप्रासला तो कोंकणी भाशेंत रिगिल्ल्या पोर्तुगेज उतरांचो. जंय जंय शक्य जालां थंय थंय आनी पोर्तुगेज उतरां बदला संस्कृत, प्राकृत हांच्यावेल्यान आयिल्ल्या उतरांचो वापर केला. ही प्रथा नवी न्हय. मोंसिन्योर सेबाश्तियांव रोदोल्फु दाल्गाद हाणें हो यत्न विसाव्या शेंकड्याचे सुर्वेक केलो, आनी आपल्या कोंकणी-पोर्तुगेज आनी पोर्तुगेज-कोंकणी ह्या दोन शब्दकोशांत वेव्हारांत हाडिल्लो. जीं पोर्तुगेज उतरां मूळ कोंकणी शब्दांत भरसून गेल्यांत आनी कोंकणी भाशेचेंच आंग जाल्यांत, तीं उतरां आमी सदळपणान वापरल्यांत, देखीक: कदेल, मेज, कुलेर, दोतोर, खोमीस, पगार, कुल्चांव, जनेल, इगर्ज, मीस, कुमसार, पाद्री, माद्री, फीत, तिजोरी, आरमार. असलीं पोर्तुगेज उतरां शुद्धीकरणाच्या नांवान भायर काडून उडोवंक नात; पूण हळूहळू इंग्लीशीचो प्रभाव पडूंक लागलो तशी तशी इंग्लीश उतरांनी पोर्तुगेज उतरांचीं सुवात घेतली. देखून आमी ‘जानेर’, ‘फेब्रेर’ असल्या उतरां बदला ‘जानेवारी’, ‘फेब्रुवारी’ हीं उतरां वापल्यांत, तेचपरी आर्विल्ल्या विज्ञानाचेर परिभाशेची उतरां आनी इंग्लीशींतल्यानूच घेतल्यात आनी पुराय बोध जावचो म्हूण तीं, जाय तेन्ना देवनागरी लिपी बरोबरच रोमी लिपयेंतय दिल्यांत. हेर भाशांतल्यान घेतिल्लीं आनी कोंकणीत एकजीव जाल्लीं उतरां आमी तशींच दवरल्यांत: देखीक –
- इंग्लीश: आउट, बॅट, बॉल, पानो, किलिंडर, बस.
- फ्रेंच: वल्तेर, तामरेत.
- अरबी-फारसी: भोगसप, खबर, नबत, शेनाय, अब्दागीर, मुस्तायकी, ताकतीक, फरक, काळीज, नदर, इत्यादी.
शुद्धलेखनाच्या नव्या नेमांप्रमाण इकारान्त शब्दाचें निमाणे अक्षर ऱ्हस्व बरयताले, तें आसा दिर्घ बरयतात. देखीक: कवि-कवी, पति-पती. पूण तें उतर विशेषनाम आसत वा पुस्तकाचें माथाळें आसात तर मूळ आसा तशेंच दवरलां. देखीक – ‘देवीस्तुति’.
गिन्यान हें सुकें सडसडीत आसूंक जाय, अशें मानपाची गरज ना. आनी जाका गिन्यानाची गोडी आसा ताका विश्वकोशाचें वाचप कादंबरीपरस रुचीक जातलें हातूंत दुबाव ना. तारायंत्र, दूरदर्शन, विमान, ह्या यंत्रानी मनशांमनशांक जोडल्यात विश्वकोशय तेंच काम करता. गिन्यानाच्या सगळ्या विश्वाक तो एकठांय हाडटा. अखिल विश्वाचेर शेक गाजोवप हें जायत्या झुजप्यांचें सपन आशिल्लें, अजून आसा. अखिल विश्वाक जाणून घेवप आनी आपुणूच ह्या विश्वाचो वांटो जावप हें विश्वकोशकारांचें सपन. ‘हें विश्वचि माझें घर’ अशें जो मानता ताचे भोंवडेंत विश्वकोश हें पयलें पावल.
क्रिस्तपूर्व पयल्या शतमानांतलो व्हार्रो (Varro) ह्या रोमन पंडिताक पयलो विश्वकोशकार म्हणूं येता. ताच्या ‘मानवी दैवी जाणविकाय’ ह्या ग्रंथांत हे णव विशय आस्पावतात: व्याकरण, तर्कशास्त्र, वक्तृत्व, गणित, त्रिकोणमिती, खगोलशास्त्र, संगीत, वैजकी, वास्तुशास्त्र. प्लिनी (व्हडलो) हाच्या सैमीक इतिहासाचे ३७ खंड आसात. सातव्या शतमानांतलो सेव्हिलचो इझिदोर हाच्या
