इ.स.1631 वर्साचे सुर्वेक मागेल सम्राट शहाजहान हाची बेगम अर्जुमंदबानू वा मुमताजमहाल हिका मरणआयलें.तिचें एक यादस्तीक बांदचें,अशें शहाजहानान थारायलें आनी आगऱ्याचे दक्षिणेक राजा जयसिंगाचे मालकीचो जागो विकतो घेवन थंय मुमताजाचें दफन केलें आनी ताजमहालाची ही इमारात बांदली.हे इमारतीच्या बांदकामाक 20,000 लोक 22 वर्सां काम करताले.त्या काळांत,ताजमहाल 6 कोटी रुपया खर्च आयलो,अशी म्हायती बादशहानाम्यांतल्यान मेळटा.
यमुनेच्या कांठार,उदकाच्या प्रवाहाक काटकोनांत 579,12 मीटर × 304.80 मीटर दक्षिण-उत्तर असो चवकोन आसा.तातूंत मदल्या 304.80 मीटर ×304.80 मीटर चवकोनांत मदीं ताजमहाल आणि ताच्या दोनूय कुशींनी मशीद आनी जवाब ह्यो दोन इमाराती आसात.दुसरे वटेंतलो 137.16मीटर × 304.80 मीटर ह्या चवकोनांत प्रवेशदार,चौक,पडव्यो आनी बाजार आसा. सरभोंवतणीं तांबडया फातरांनी बांदिल्ली ऊंच वणत आसा.फुडल्या प्रवेशदारांतल्यान भितर वतकच चौकांतल्यान दावे वटेन गेल्यार,ताजमहाल मुखावयले व्हडले बागेचें प्रवेशदार दिश्टी पडटा.ह्या तांबडया फातरांनी बांदिल्ल्या प्रवेशदारांतले कमानीभोंवतणीं धव्या संगमरवरी अक्षरांनी कुराणांतले आयते कोरांतल्यात.बागेंत मदीं धांवत्या उदकाचो प्रवाह दवरला.प्रवेशदारासावन महालामेरेन रस्त्याच्या दोनूय वटांनी सुरुचीं झाडां आणि पाचवेंचार तण आसा.उदेंत-अस्तंत आनी उत्तर-दक्षिण मध्यरेशांचेर कारंजीं आनी व्हांवत्या उदकाचे पाट आसात.अस्तंती वांटांच्या तोंकांचेर वण्टीमतलीं प्रवेशदारां आसात.बागचे मदीं मातसो ऊंच धव्या संगमरवराचो चौथरो,तातूंत तळें,सामकार रुंद तांबडया फातरांचो चौथरो,ताचेर दोनूय वटांनी दोन इमाराती आनी तांचेमदीं एका ऊंच धव्या संगमरवरी चौथऱ्याचेर ताजमहाल आसा.ह्या चौथ्याचें क्षेत्रफळ 95.40 मीटर ×95.40 मीटर आनी 6.70 मीटर इतली आसा. ताजमहालाची वास्तू 56.70 मीटर घनचवकोन चार दिशांच्या चार मुखेल वटांनी 28 मीटर उंचायेचीं प्रवेशदारां आनी कोनशांनी घुमट आशिल्ल्यो चार सत्र्यो आसात.हे वास्तूभितर मदीं फक्त दर्शनाखातीर दोन कबरी आसात,पूण मुखेल कबरी तळघरांत आसात.ताजमहालाच्या मुखेल घुमटाचो आवांठ 17.67 मी.आनी उंचाय 22.55 मी.मुखेल पृश्ठभागांचेर संगमरवर कोरांतून भितर रंगीत खडे आनी कोरीव जाळ्यो बसयल्यात.ह्यो जाळ्यो अशे तरेन बसयल्यात,की भायलो उजवाड सहजतायेन भितर येता. हे इमारातीचो नमुनो कोणेम तयार केलो हाचेविशीं बरेच वाद आसात.तेविशीं जेरोनिमू,वेरोनेव,ऑस्टिन,द बोर्दो,उस्ताद इंफादी,उस्ताद अहमद लाहोरी आनी हेर जायत्या जाणांचीं नांवां घेतात.हाचेवेल्यान हो नमुनो देशी तशेंच विदेशी कलाकारांनी तयार केला असो तर्क काडप जाता.हिंदू शिल्पशास्त्राच्या सिध्दांतांचें पालन करुन ही निर्मिती केल्या.मदीं व्हड घुमट,घुमटाच्या मुळाकडेन कमळाच्यो पाकळ्यो आनी शिखराचेर त्रिशूळ आसा. संवसारभरच्या पर्यटकांखातीर,ताजमहाल एक खाशेलें आकर्शण जावन आसा
ताटयोः एक भारतीय मैदानी खेळ.कसलोच खर्च करिनासतना,सपाट अशे जमनीर खेळपाचो एक खेळ.हो खेळ चडसो महाराष्ट्र आनी गोंयांत खेळिल्लो दिसता,महाष्ट्रांत ह्या खेळाक आटयापाटया जाल्यार गोंयांत मीठ फाळणी आनी ताटयो अशें म्हण्टात. ह्या खेळाच्या मैदानांत 23फूट 1इंच लांबाय आनी 93 इंच रुंदाय आशिल्लयो णव आडव्यो ताटयो आंखतात.तांचे मदोमद 89 फूट लांबाय आनी 13 इंच रुंदाय आशिल्ली उबी ताटी आसता.दोन आडव्या ताटयांमदले अंतर 11 फुटांचें आसता.जंयसून खेळ सुरु जाता ते पयले ताटयेक लोक ताटी वा कपाळ ताटी म्हण्टात आनी निमाणे ताटयेक लोक ताटी वा मिठा ताटी म्हण्टात,मदले उबे ताटयेर सूर ताटी,मृदंग ताटी वा दांड ताटी म्हण्टात.णव आडव्यो ताटयो आनी एक उबी ताटी हांचेपसून सोळा खण निर्माण जातात.ताटयांचे सरभोंवतणीं धा फुटांची मेकळी सुवात खेळगडयांचे घोळणुकेखातीर दवरपाची आसता.हो खेळ दरेकी णव गडी आशिल्ल्या दोन पंगडांमदी खेळटात. पयली ताटी सोडून उरिल्ल्या आठ ताटयांचेर एकाच पंगडांतले आठ खेळगडे (राखणे) उबे रावतात.णवो खेळगडो मदले उबे ताटयेचेर रावून राखण करता.विरोधी पंगडांतल्या णव खेळगडयांनी ताटयो पार करुन,निमाणे ताटये भायर वचपाचो प्रयत्न करुंक जाय आनी ताटयेवयल्या राखण्यांनी तांकां ताटयो हुंपपापसून आडावंक जाय.ताटयो हुंपपाचें काम करतले खेळगडे ताटी रक्षकांक फुसलावन ताटी हुंपतात जाल्यार त्याच वेळार ताटीरक्षक ताटयेचे शिमेभितरच रावन तांकां ताटी हुंपूंक ना दिवपाचें काम करता.अशें करतना एके ताटयेवयले दोनूय प्रतीस्पर्धी ताटयेच्या एका तोंकासावन दुसऱ्या तोंकामेरेन चपळायेन तशेंच शिटूकसाणेन फेरयो घालतात आणि संद मेळटा तेन्ना खेळगडे ताटी हुंपतात वा ताटी राखणो ताका ताटी हुंपपाच्या यत्नांत आसतना हातान स्पर्श करता.स्पर्श जाल्लो खेळगडो बाद जाता.मदले ताटयेवयलो दांडरक्षक ताटी राखण्याच्या प्रतिस्पधर्याचे हिकामतीन बादा हाडून आपल्या पंगडांतल्या खेळगडयाक मदत करता.मदले ताटयेर मेळिल्ल्या प्रतिस्पर्धी खेळगडयाक बाद करपाचो अधिकार दांडरक्षकाक आसता.तशेंच दांड राखणो उबी ताटीभर खंयचेय सुवातेर फाटल्यान तशें फुडें गडी बाद
