वाडप,धातूच्या सरयांच्यो वुदयुत दाब वाडप आदी.तापमानाप्रमाण कांय भौतीक गुणधर्मांचो तापमानपकांत चड प्रमाणाचेर उपेग केल्लो आसता,ते गुणधर्म अशे-1) द्रवाचें घनफळ 2)वायुचो दाब आनी घनफळ 3)धातुचो विदयुत रोध (RESISTANCE) 4)तपयुग्म (Themocouple) आसल्यार तातूंत उप्रासपी विद्युत चालक प्रेरणा 5)द्रवांचो बाश्पदाब 6)चुबकीय प्रणवता. निमाणच्या दोन गुणधर्मांचो उपेग खास करुन नीच तापमान मेजपाखातीर करतात,वेगवेगळ्या पांवडयाच्या तापमानांच्या मेजपाखातीर वेगवेगळ्या तत्त्वांचेर आदिरिल्ले तापमापक तयार करतात. तापमानाचे तीन मापक्रम(scales) आसात-1) फॅरेनहाइट 2) सेल्सिअंस 3) रोमर.1948 वर्सा जाल्ल्या आंतरराश्ट्रीय वजनां आनी मापां समितीचे परिशदेंतल्या थारावपाप्रमाण आदीं ज्या मापक्रमांक सेंटिग्रेड म्ह्ण्टाले,ताका सेल्सिअस अशें म्हणूक लागले. हातूंतलो सेल्सिअस तापक्रम शास्त्रीय मापनाखातीर जगभर वापरतात आनी भारतात वेव्हारीक वापराखातीर कायद्यान ताका मान्यताय मेळ्ळ्या.फॅरेनहाइट तापक्रम इंगलीश भाशीक देशांत वापरतात.जोरमापकांत आनी अभियांत्रिकींत तो अजूनय कांय सुवातींनी वापरतात.रोमर तापक्रम मात व्हडलोसो वापरांत ना.ह्या तीनूय तापक्रमांत बर्फबिंदू आनी बाश्पबिंदू हे दोन थीर बिंदू कल्पिल्यात आनी तांच्यांतल्या तापमान अंतराक मूलांतर अशें म्हण्टात.वयर सांगिल्ल्या तीन तापक्रमांत ह्या मूलांतराचे अनुक्रमान 180,100 आनी 80 सारके मात्र केल्ले आसून दरेक वांटयांक अंश अशें म्हण्टात. तापमापकांत वापरिल्ल्या द्रव्याक तापमपकीय द्रव्य (पारो,आल्कोहॉल आदी) अशें म्हण्टात.खंयच्याय पदार्थांचेम एकाद्या तापमापकावरवीं मेळपी तापमान हें त्या तापमापकांत वापरिल्ल्या तापमापकीय द्रवाच्या ऊश्मीय गुणधर्मांचेर पातयेवन आसता.ताका लागून एकाच पदार्थाचें तापमान वेगवेगळे तरेच्या तापमापकांकडच्यान वेगवेगळे दाखयतात,म्हणून त्या पदार्थाचें खरें तापमान मेळूंक शकना.हाका लागून दृश्य निरपेक्ष तापमान कशें काडूं येता,हेविशीं शास्त्रज्ञांमदीं विचार सुरु जालो. अशे तरेचो निरपेक्ष तापक्रम पयलीं केल्वीन(1824-1907) हाणे सिध्दांतीक रितीन प्रस्थापीत केलो.ऊश्मागतिकीय सिध्दांताचेर आदारिल्ल्या निकोलस सादी कार्नो(1798-1838) हाच्या आर्दश इंजिनाचेर तापक्रम आदारिल्लो आसा.शास्त्रीय नदरेन हो तापक्रम आर्दश आसा,पूण कार्नो हाचें इंजीन प्रत्यक्षांत उपलबध्द ना.देखून ताचेवरवीं सारकी मोजणी जायाना.वायुतापमापकारवीं मेळपी तापमानांय तंतोतंत आसनात.वेव्हारांत वापरपाक वेगवेगळ्या तापमापकांची निर्मिती केल्या.वेगवेगळ्या गजालीं खातीर ते ते तापमापक वापरतात.उज्या धगाचें तापमान मेजपाक खाशेलो तापमापक वापरतात. हवामान,पावस,हांचे अदमास थारावपाक वातावरणातल्या वेगवेगळ्या उंचायेवयल्या थरांचीम तापमानां मेजप गरजेचें आसता.ते खातीर बोमाडे (baloon) वा रॉकेट हाच्या पालवान तापमापक वयर सोडून ताचेवरवीं नोंद जाल्लीं तापमानां रेडिओ संदेश वाहकावरवीं धर्तरेर धाडटात.खासा कक्षेंत धर्तरेभोंवतणी घुंवपा कृत्रीम उपगिऱ्यांचो वेग थंयच्या वातावरणाच्या घर्शणांक लागून कितलो उणो जाता,तें धर्तरेवेल्यान निरिक्षण करुन काडूं येता.ताचेवेल्यान थंयचे हवेची घनता आनी घनतेवयल्यान थंयचें तापमानूय काडटात.आवाजाचो वायूंतलो वेग वायुच्या निरपेक्ष तापमानाच्या
वर्गमुळाच्या सम प्रमाणामत आसता.उंचेल्या वातावरणांतल्य आवाजा-वेगाचें मेजप करुन ताचेवेल्यान वातावरणाच्या वेगवेगळ्या थरांतलें सरासरी तापमान काडूम येता.ते खातीर हातबॉबाची एक माळ रॉकेटावरवी ऊंच प्रक्षेपीत करतात.खाशेले उंचायेर एक एक बॉब आपोआप उडचो.अशी तजवीज आसता.ह्या बॉब स्फोटांचे आवाज धर्तरेर पावपाखातीर लागपी कालखंड मेजून ताचेवयल्यान आवाजा-वेग,काडटात.मागीर ह्या आवाजा-वेगावयल्यान त्या त्या थरांतलें सरासरी तापमान काडटात. पावस,दर्यावर्दी जीवनसृश्ट हांचो अभ्यास करताना दर्याच्या वेगवेगळ्या खोलायेवयल्या थरांचीं तापमानां-मेजप गरजेचें आसता.हे खातीर थर्मिस्टर आवाजा-वेग,आदी पद्दतींचो उपेग जाताच;ते खेरीज उरफाटें उरपी तापमापक हें एक खाशेलेम साधन तयार केलां.फाव ते खोलायेर पावतकच हो तापमापक परतो जाता.मागीर नळयेंत चडिल्लो पारो वेगळो जावन एके सुवातेर सांठयतात,ताचें वस्तुमान मेजून ताचेवयल्यान तापमान काडूं येता. मळबांतलीं नक्षत्रां,गिरे आनी धुमकेतू हांचीं तापमानां मेजपाखातीर वर्णपटीय पद्दत वापरतात. -मुकेश थळी तापीः अस्तंत भारतांतली एक नामनेची न्हंय.लांबाय 702 किमी.हिचें उदका येरादारी क्षेत्र सुमार 65,300 चौ.किमी.भारताच्या दख्खन पठरावयल्यान व्हांवपी हेर न्हंयो जरी उदेंतेवटेन व्हांवपी आसल्यो तरी तापी आनी नर्मदा ह्यो न्हंयो मात अस्तंतकडेन व्हांवतात.मध्य प्रदेशांतल्या बेतूल जिल्हाच्या पठारी वाठारांत मूलताई (मूळतापी)च्यान तापी हे न्हंयेचो उगम जाता अशें मानतात.पूण तिचो खरो उगम थंयसावन सुमार 3 किमी.अंतराचेर आसा.ही न्हंय मध्य प्रदेश,महाष्ट्र आनी गुजरात ह्या राज्यांतल्यान व्हांवता.ही न्हंय सुर्वेक सपाट प्रदेशांतल्यान व्हांवन कांय अंतर फुडें वतकच ती उत्तरेक कालीभीतचे दोंगर आनी दक्षिणेक गाविलगड मेळघाट रांगेची शाखा हांचेमदल्यान खोल उताराच्या फातराळ देग्णामत देंवता.थंयच्यान अस्तंतेकडेन थोडें अंतर वचून ती नैर्ऋत्येवटेन घुंवता आनी महाराष्ट्राच्या अमरावती जिल्ह्याचे उत्तर शिमेवयल्यान सु.48 किमी.व्हांवत वता.थंयसावन ती फुडें मध्य प्रदेशाच्या खांडवा जिल्ह्यांतल्यान निमाड वाठारांतल्यान बऱ्हाणपूराक वता.उपरांत थंतयसावन महाराष्ट्राच्या जखगांव जिल्ह्यांत भितर सरुन ती भुसावळच्यान परत अस्तंतेकडेन व्हांवता.हांगा रेल्वे पुलाच्या दोनूय वटांनी तिचेर ल्हान- ल्हान उदकाचे घसघशे आसात.थंयच्यान जळगांव आनी धुळें जिल्ह्याच्या सुपीक वाठारांतल्यान वचून ही न्हंय नंदुरबार आनी तळादे ह्या गुजरातच्या अशीर मार्गान वता आनी फुडें अशीर फातराट मार्गान सडो देंवून सुरत जिल्ह्याच्या सपाट वाठारांत येता.थंय मांडवीवयल्यान फुडें वतकच वाघेच्या लागसार राजपीपाला दोंगुल्ल्यांक मोडण घेत-घेत ही सुरतेक येता.हांगाच्यान ती सुमार 8 किमी.अंतराचेर खंबायताच्या आखाताक मेळटा.निमाण्या भागाक तिच्या पात्रांत कांय जुवें तयार जाल्यात. तापी न्हंयेच्यो म्हत्वाच्यो उपन्हंयो म्हळ्यार-दक्षिणेकडल्यान येवपी पुर्णा,वाघूर,गिरणा,बोरी आनी पांझरा.हातूंत पूर्णा ही म्हत्वाची उपन्हंय उत्तरेकडल्यान गाविगडच्या दोंगरांतल्यान अमरावती,अकोला,
