तंत्रज्ञांखातीर धान्याचें उत्पादन करचें पडटालें .ज्या वाठारांतल्यान कच्चें तांबें हाडून ह्या तांबटांक वेगवेगळ्यो वस्तू तयार करपाक दिताले त्या वाठारांतल्या लोकांकूय तांब्या बदला धान्य दिवचें पडटालें.देखून धान्याचें उत्पादन वाडोवंचें पडलें.हे गरजेंतल्यान ताम्रपाशाणयुगांत नांगराचो आनी चक्राचो सोद लागलो. नांगराक लागून जमनीची लागवड करप सोंपें जालें आनी चक्राक लागून येरादारी बेगीन जावपाक लागली.ताका लागून ताम्रपाशाणयुगांत,नगरांचो उदय जालो.मनशाचे जिणेंत थिराय आयली आनी वेगवेगळ्या कलांचो उगम जालो.ग्रीसांतली मायसिमीयन संस्कृताय आनी इजीअन जुंव्यांतली सायक्लॅडीक संस्कृताय हांचेवयल्यान ताम्रपाशाणयुगांतले संस्कृतायेचें नागरीकरण दिसून येता.भारतांतली सिधूं संस्कृताय ताम्रपाशाणयुगांतच नागरीकरण दिसून येता.भारतांतली सिंधू संस्कृताय ताम्रपाशाणयुगांतच आस्पावता. भारतीय उपखंडांत सिंध,पंजाब,राजस्थान,गुजरात,मध्य प्रदेश आदी प्रदेशांनी ताम्रपाशाणयुगांतले सिंधू वा हडप्पा संस्कृतायेचे पुरावे मेळ्ळ्यात.सिधांत कोटदिजी,राजस्थानांत कालिबंगा,गुजरातांत लोथल आनी पंजाबांत रुपड हीम ह्या संस्कृतायांची म्हत्वाचीं थळां आसात. भारतांत मध्य प्रदेश,गुजरात,महाराष्ट्र,कर्नाटक,उत्तर प्रदेश,पंजाब आनी काशमीर ह्या वाठारांनी ताम्रपाशाण संस्कृतायेच्या लोकांचो राबितो आशिल्लो अशे पुरावे मेळळ्यात.काळीं आनी तांबडी मातयेचीं पात्रां,मातयेचीं घरां आनी तांब्याचेम शुध्दीकरण करुन तेपासून वस्तू तयार करपाची कला हें खाशेपण आशिल्ली राजस्थानांतली बनास वा आहाड संस्कृताय;वाटकुळीं वा चवकोनी घरां,तांब्याच्यो कुराडी वा तरसादी,गंव,उडीद आदी धान्यांची लागवड हें खाशेलपण आशिल्ली मध्य प्रदेशांरली माळवा संस्कृताय,वाडग्यांच्या आनी कळशांच्या आकारांचीं मृतपात्रां,दर्यांतल्या घुलांचीं आनी तांब्याचीं हत्यारां,गंव आनी बार्ली हांची लागवड हें खाशेलपण आशिल्ली महाराष्ट्राची जोर्वे संस्कृताय,ह्यो सगळ्यो संस्कृतायो ताम्रपाशाणयुगांतल्यो इ.स.प.1000 च्या सुमाराक ह्या संस्कृतायांचो नाश जालो.ह्याच सुमाराक भारतांत लोखणाचो वापर सुरु जालो. पूरक नोंदः तंत्रविद्या. तायखिळोः(मराठीःटाकळा,तरोटा- हिंदीःचाकुंदा- कन्नडःतरगोसी,तगचे-संस्कृतःचक्रमर्द,दद्रुघ्न-इंगलीशः फेटिड कॅसिया, सिकल सेन्ना-लॅटीनः कॅसिया नोरा-कूळःलेग्युमिनोजी). ही सांगो येवपी आनी वर्सभर जियेवपी ल्हान वनस्पत,रसत्याचे कडेक वा पडंग जाग्यांनी आपशींच किल्लल्ली दिश्टी पडटा.उश्ण कटिबंधांतल्या भारत,पाकिस्तान आनी श्रीलंका ह्या देशांनी ती सामान्यपणान दिश्टी पडटा.ही वनस्पत सुमार 0.5-2 सेंमि.रुंद आसता.सप्टेंबर ते डिसेंबर म्हन्यांमदीं ल्हान,हळदुवीं फुलाम फुलतात.सांगो 12-15 सेंमि.लांब,दर एके सांगेत सुमार 10 -20 बियो आसतात.मुळांचेर गांठी आसतात आनी ह्यो गांठी जमनींत नत्र सांठयतात.गोंयांत ही वनस्पत पावसा दिसांनी जळींमळीं किल्लता,तायखिळ्याची खास अशी लागवड कोणूच करिना,वा ताची जतनाय घेवपाचीय गरज आसना.एक प्रकारची नडणी म्हणून हे वनस्पतीकडेन पळेतात.2.5 ते 3 म्हन्यांनी रोंपयांक फुलां येतात आनी सांगो जावपाक लागतात.ह्यो सांगो सुकतात आनी त्यो फुटून तातूंतल्यो बियो भायर पडटात.हें बीं जमनींत तशेंच उरता आनी दुसऱ्या पावसाळ्यांत तें किल्लून येता. तायखिळ्याच्या पानांची भाजी पुश्टीक आसता.ही भाजी खाल्यार पोटाचे विकार निवळटात.पाचव्या पालेभाजयांनी जीं जीवनसत्वां आनी खनिजां आसतात तीम हे भाजयेंत आसतात.तायखिळ्यांत लोखणाचें प्रमाणूय बरें आसता. तायखिळ्यच्यो बियो रंग तयार करपाखातीर वापरतात.गोरवांचे खावडींतूय बियांचो वापर करतात.पोटांतल्या विकाराचेर जो कसाय तातूंत तायखिळ्याच्या सुकिल्ल्या बियांचो उपेग करतात. गोंयांत पावसादिसांनी जायते लोक तायखिळ्याची भाज करुन खातात.तायखिळ्याचीं तरणीं पानां,कांदो,सोय,पणसाचीं भिकणां घालून गोंयांत जायत्या घरांनी तायखिळ्याची भाजी करतात. आदल्या काळांत गोंयांत दिवाळे आदल्या दिसा तायखिळ्याच्या सांगांतल्यो बियो काडून त्यो वांटून उटण्याच्या जाग्यार लावपाची चाल आशिल्ली,गोंयांत कांय मुतूंक साफ जावंचेम म्हणून तायखिळ्या बियांची च्या करुन घेतात. -विश्राम गांवकार तारः न्हंय येरादारीचें एक साधन.न्हंयेच्या दोनय देगांचेर रावपी लोकांची आनी तांच्या सामानाची हाड-व्हर करपाखातीर जो पनेळ वा व्हडें वापरतात ताका तार म्हण्टात.ही तार हातांनी तांडपाची आसता.आनी जो मनीस हो पनेळ वा व्हडें तांडटा ताका तारयो म्हण्टात.जे सुवातीचेर ही येरादारी चलता ते न्हंयेचे देगेच्या दोनयकडच्या सुवातींकय तार (तारीकडे तारीची सुवात) म्हण्प जाता.न्हंयेच्या उदकाचो लोट आनी येरादारी करपी लोकांच्या प्रमाणानुसार कांयकडेन एका व्हडया जाग्यार दोन व्हडयांचो सांगड वापरतात.एकोडो पनेळ आसता तेन्ना,जतनाय म्हणून उलांडीचो उपेग करतात. तार हे येरादारीची मालकी ही भोवतेककडेन गांवाची भौशीक मालकी आसता.थरावीक पयशांच्या मोबदल्यामत थारावीक काळाखातीर तार चलोवपाचो करार(पावणी) करप जाता.रिवाजाप्रमाण लोकांकडल्यान येरादारीची फी म्हणून थारावीक पयशे वा धान्य/ सेवा घेवप जाता. न्हंयचो आस्पाव आशिल्ल्या वाठारांतलें तार हें एक खूब पुर्विल्लें उपेगी अशें साधन.गोंयांत भोवतेक सगल्या न्हंयांचेर थरावीक अंतराचेर तारीची येरादारी चलता,हालींच्या काळांत फेरीबोट हे यांत्रिक येरादारीचे वेवस्थेक लागून तार ही वेवस्था उणी जायत आसा.जंय फेरीबोटीची वेवस्था जावंक ना थंय आजय तारीक म्हत्वाची सुवात आसा. तारापरः भारतांतल्या पयल्या अणुशक्ती वीजकेंद्राचें ठिकाण. हें ठाणें जिल्ह्याच्या पाळघर तालुक्यांत माहिमचे उत्तरेक 25 किमी.अंतराचेर आसा.हांगासल्लें अणुशक्ती 1 एप्रिल 1969 वर्सा सुरु केलें.ह्या अणुवीज केंद्रांतलें नाका आशिल्ले पदार्थ जमनीपोंदच्या खोल नळांतल्यान पयस व्हरुन दर्यांत सोडिल्ल्यान प्रदुशणाचो कसलोच धोको निर्माण जावंक ना.हांगासल्ली वीज महाराष्ट्र आनी गुजरात
