अर्थीक स्थिती : शेतवड आनी नुस्तेमारी हो हांगाचो मुखेल वेवसाय. दमणाक सुमार ६२% जाल्यार दीव जुंव्याचेर ५०% लोक शेतकी वेवसायांत घुस्पल्ल्यात. पूण पिकां काडपाची पद्दत अजून मागाशिल्लीच आसा. शेतकी जमीन ल्हान ल्हान वांट्यांनी विभागिल्ल्यान, हांगा शेतवडीच्या मळार यंत्रांचो व्हडलोसो उपेग जायना. हांगाची चडशी जमीन सपाट आनी पिकाळ आशिल्ल्यान, शेतकी उत्पादन बरें मेळटा. हांगाच्या वेगवेगळ्या वाठारांनी वेगवेगळीं पिकां काडटात. हांगा शिंपणावळ प्रकल्पाची वेवस्था नाशिल्ल्यान. पिकां घेवपाखातीर पुरायपणान पावसाचेर आदारून रावचें पडटा. चड पावस पडपी वाठारांनी तांदूळ आनी भाजीपालो बरो जाता. तांदूळ, गंव, ज्वारी, बाजरी, कड्डण, कांदे, बटाट, टमाट, मोरसांग आनी हेर फळफळावळ हांगा पिकता.
दमण आनी दीव ह्या प्रदेशांक व्हड दर्यादेग लाबिल्ल्यान हांगा उदकांतली पिकावळ व्हड प्रमाणांत मेळटा. नुस्तेमारी धंद्याक हांगा खूब म्हत्व आसा. नुस्तेमारींत बर्याच प्रमाणांत यांत्रिकीकरणाचो वापर जाता. हांगा खूब म्हत्व आसा. नुस्तेमारींत बर्याच प्रमाणांत यांत्रिकीकरणाचो वापर जाता. हांगा बांगडे, विस्वण, शार्क, ईल, लॉबस्टर, सुंगटां, कालवां, हॅडॉक ह्या सारकिलें नुस्तें खूब प्रमाणांत मेळटा. नुस्त्याची निर्यात करप जाता. पशूधनांत गोरवां, मेंढरां आनी कुकडांचो आस्पाव जाता. प्लायवूड, फस्कां, ब्लेडी, सिलिका जॅल आनी हेर वस्तू तयार करपाचे ल्हान ल्हान कारखाने आसात. पर्यटन हो हांगाचो नेटान वाडपी उद्येग. जंपोरे आनी देवक हीं दमणांतलीं म्हत्वाचीं पर्यटन थळां जाल्यार पानिकोट हें दीव जुंव्यावयलें मुखेल पर्यटन थळ.
लोक आनी समाजजीण : १९९१ चे जनगणनेप्रमाण दमण आनी दीव ह्या केंद्रशासीत प्रदेशांची लोकसंख्या १,०१,४३९ इतली आशिल्ली. दर चौ. किमी.क ९०६ लोक अशें प्रमाण आसा, जाल्यार दर १,००० दादल्यां फाटल्यान ९७२ बायलांचो आस्पाव जाता. लोकसंख्या वाडीचें प्रमाण २८.४३ (१९८१ – ९१). साक्षारतायेचें प्रमाण ७३.५८% इतलें आसा. ह्या केंद्रशासीत प्रदेशांतली मुखेल संपर्काच्यो आनी उलोवपाच्यो भासो गुजराती आनी मराठी. हांगा हिंन्दू लोकांचें प्रमाण चड आसा. मुसलमान, क्रिस्तांव, शीख, जैन आनी हेर धर्मांचेय लोक हांगा आसात. धोबीया, हालपाती, नायकाडा, सिदी आनी वारली ह्यो आदिवासी जमाती हांगा आसात.
- कों. वि. सं. मं.
दमो :
फुफुसांची एक पिडा. हातूंत बारीक स्वासनळयांचें अकस्मात आकुंचन जाता आनी सुस्कार घेवपाक त्रास पडटा. तशेंच, सुस्कारावांगडा पिल्लूक मारिल्लेवरी आवाज येता आनी रगतांतलें प्राणवायूचें प्रमाण उणें जाता.
कारणां : कांय प्रमाणांत दमो हो वशाचो रोग आसा. वाडवडिलांक दमो आसल्यार फुडले पिळगेक तो जावपाची चड शक्यताय आसता. पूण कसल्या तरी वस्तूचे ॲलर्जींतल्यानय दमो जाता. जेवणाखाणाच्या जिनसांची, वखदांची, धुल्लाची, फुलांतल्या परागाची वा हवेंत आशिल्ल्या कसलेय तरेच्या कणांची, वासांची आसूं येता. हे ॲलर्जीक लागून पिडेस्ताच्या शरिरांत हिस्तामीन (Histamine) आनी ॲसेटिलकोलिन (Acetylcholin) एकदम वाडटा आनी अकस्मात स्वासनळयांच्या स्नायुंचें आकुंचन जाता. तशेंच, श्लेष्म पटलाक (Mucous membrane) सूज येता आनी श्वासनळयांच्या ग्रंथींचो स्त्राव भायर वचपाक आडखळ जाल्ल्यान वारें फुफुसांत भायर भितर खेळपाक त्रास जाता.
दम्याची उबस मानसीक कारणान, तेचपरी धुंवर वा स्वासयंत्रणेच्या, सादे थंडेसारके, पिडेन लेगीत येवंक शकता. दमो जाल्ल्या मनशाक, चड करून दादल्याक, ॲक्झोमा सारको कातीचो रोग वा आंगार पिताम येवंक शकता.
लक्षणां : दमो वर्साच्या खंयच्याय म्हयन्यांत जावंक शकता. पूण चड करून झाडार फुलां फुलतात तशेंच हवेंत थंडाय आसता त्या म्हयन्यांनी दम्याचो त्रास जाल्ल्या मनशांची संख्या वाडिल्ली दिसता. दमो हो ल्हान भुरगीं ते जाण्टे पिरायेच्या मनशाकूय जावंक शकता. पूण चड करून तो भुरगेपणांतच जाता.
संवसारांतल्या सगळ्या जाती जमातींतल्या लोकांक दमो जाता. तशेंच दर्याचे पातळेचेर ते ऊंच दोंगरामाथ्यार रावपी लोकांकय जाता. पूण रावपाची सुवात बदलली जाल्यार, त्या जाग्यार आशिल्ले ॲलर्जी जावपाचे वस्तूचो संबंद तुट्टा आनी रोग्याक दम्याचे उबशीपसून मुक्तताय मेळूंक शकता.
चड उंचायेचेर हवा विरळ आसता. ताका लागून थंय ॲलर्जी जावपी वस्तूचें प्रमाणय उणें आसता देखून ६,००० फूट उंचायेवयल्या ठिकाणार दम्याचे उबशीचें प्रमाण उणें आसता. दम्याची उबस केन्ना येतली हाचो नेम नासता. पूण चड करून रातचें न्हिदले उपरांत वा फांतोडेचेर ती येवंक सुरवात जाता. तेन्ना रोग्याक हड्ड्यांत घुस्मटिल्ले भाशेन जाता. तशेंच, हड्ड्यांत फुगासांव जाता आनी हुस्कार भितर घेवपाक आनी भायर सोडपाक खूब त्रास पडटात. हुस्कारावांगडा एके तरेचो पिल्लुको मारिल्लेवरी आवाज येता आनी खांकून इल्लेंशें धरकल भायर येतकच रोग्याच्या जिवाक बरें दिसता.
दमेकारी उबस येतकच तायट उबो बसता. आपल्या दोनूय हातांचे कोंपर आसात त्या जाग्यार घट्ट लावन हुस्कार घेवपाच्या सहाय्यक स्नायुंचो उपयोग करून सोंपेपणान उस्वास घेवंक सोदता. अशा वेळार ताचें तोंड धवें पडटा, ताच्या जिवाक खूब त्रास पडटात, ताका धांप लागता, दोळे भायर आयिल्लेवरी दिसतात. तशेंच, ताच्या कपलार आनी गळ्यार घाम दिसता. अशा वेळार ताचे ओंठय काळेनिळे पडूंक शकतात.
दमेकाराक आयिल्ली उबस कांय वेळच आसूंक शकता. तशेंच वरांचीं वरां वा दिसाचे दिसूय ती उरूंक शकता. उबशी वेळार पिडेस्ताच्या स्नायुंचेर पडिल्ल्या ताणान ताका पुरो जाता. जाण्टया मनशापरस ल्हान भुरगीं दम्याचे उबशीपसून बरीं तग मारतात. चड करून ल्हान भुरग्याचो दमो तरणेपणांत वता.
जतनाय आनी उपाय : दमो जावंचो न्हय जाल्यार जी ॲलर्जीची वस्तू ताका कारणीभूत आसता ती वस्तू सोदून काडूंक जाय. पूण चड करून ही वस्त खंयची हें सोदून काडपाक खूब त्रास पडटात. देखून दम्याची उबस केन्ना येता, ती कितलो वेळ उरता, खंयच्या जाग्यार वा वस्तूकडेन पावतकच येता हाची बारीक खबर काडची पडटा. तशेंच, डॉक्टराकडल्यान तपासून घेवप, गरज पडल्यार क्ष-किरण काडप, रगताची तपासणी करप अशी जतनाय घेवंची लागता. तेभायर केन्नाकेन्नाय कातीचेर ॲलर्जीसंबंदी टॅस्ट करून घेवंची पडटा.
दम्याची उबस कारणीभूत आशिल्ले ॲलर्जीचे वस्तूचो सोद लागल्यार पिडेस्ताक ते वस्तूपसून ॲलर्जीमुक्त करपाक इंजॅक्शनां दिवंक मेळटात.
