अस्तंतेक रुबेहॉर्न पर्वत आसा.हांचे उत्तेरेक उकागुरु पर्वत आसून सामके दक्षिणेक न्यासा तळ्या लागसार किपेनगेरे आनी लिविंगस्टन पर्वत आसात.हांचे अस्तंतेक एम्.बेया आनी रुंग्वे पर्वत आसून तांचे वायव्येक टांगानिका आनी रुक्का तळ्यां मदीं उफिया सडो आसा.चडाशे अस्तंत,आग्नेय आनी ईशान्य भांग दोंगराळ आसात.झांझिबारांतलो प्रवाह उत्तरेकडेन आनी अस्तंतेकडेन व्हांवता.पेंबा जुंव्याचेरुय ल्हान-ल्हान प्रवाह आसात.मुखेल भुंयेवयली सगल्यांत व्हडली न्हंय रुफिजी चडशा सगल्या दक्षिण भागाक उदक पावयता आनी हिंदी म्हासागराक मेळटा.किलिमांजारोंत उगम पाविल्ल्यान विरगळपी बर्फाचें उदक मेळपी पक्गानी,वामी,रुवू,रुवुमा,ग्रेट रुआहा,बेंकुरू ह्यो न्हंयोय हिंदी म्हासागराक मेळटात.कागेरा आनी हेर ल्हान न्हंयो न्हिक्टोरिया तळ्याक मेळटात.व्हिक्टोरिया,टांगानिका आनी न्यासा ह्या तळयां भाशेन रुक्का,इयासी,नेट्रोन,मान्यारा आनी हेर ल्हान तळीं देशांत आसात.
उत्तेरेकडल्यान आनी ईशान्येकडल्या सड्यावयल्या प्रदेशांनी सुपीक माती आसा.मध्य पठाराचेर आमी दक्षिणेकडेन वालुकाश्माचेर आनी स्फटिकी खडपांचेर नापीक,आम्ल,जंगली माती मेळटा.झांझिबारांत मातयेचे धा आनी पेंबात आठ प्रकार आसात.
मार्च ते सप्टेंबर म्हयन्यां मदीं थंय आग्नेयेकडल्यान हिंदी म्हासागरावयल्यान आर्द्र वारें येता.दर्यादेगे लागसार चडांत चड तापमान ३२ सॅ.आनी उंचेल्या प्रदेशांत उण्यांत उणें तापमान २० सॅ.मेरेन आसता.उत्तरेकडेन पावस मार्च ते मे आनी ऑक्टोबर ते डिसेंबर असो दोन फावटी पडटा जाल्यार दक्षिणेकडेन तो एकदांच डिसेंबर ते एप्रिला मदीं पडटा.सकयल्या भागांत कठीण लाकडाचीं आनी दोंगराळ भागांत मोव लाकडाचीं झाडां आसात.मुखेल भुंयेचेर तण हीच मुखेल वनस्पत मेळटा.
मुखेल भुंयेचेर तरातरांचे खूब प्राणी आसात.हत्ती,गेंडो,रेडो,शींव,बिबळो,तरस,रानटी सुणी,बिबटो,झेब्रा,जिराफ,तरातरांचीं हरणां,चितळ,सांबर आसून कांय प्रमाणांत चिंपांझीय आसात.हेर माकडां खूब आसात.न्हंयांनी,तळ्यांनी हिप्पी आनी मानगीं आसात.सुकण्यांच्यो हजारांनी जाती आसात.
इतिहास-झांझिबारा मेरेनचो उदेंत आफ्रिकेची दर्यादेगे इ स पयलीं सातव्या शेंकड्यांत औसान ह्या अरबी राजाच्या अधिकाराखाला आशिल्ली.पयल्या शेकड्यांत ताचेर हिम्यरायट मुखेल्याची सत्ता आशिल्ली.सातव्या शेंकड्यांत महमद पैगंबराच्या मरणा उपरांतचे बंडाळींतले निर्वासीत आफ्रिकेचे दर्यादेगेर वचून रावले.उपरांतच्या पांच-स शेंकड्यांनी थंय अरबी आनी थळावे बांटू भाशीक लोक हांच्या संकरांतल्यान स्वाहिली लोक आनी स्वाहिली भास निर्माण जाली.णवव्या-धाव्या शेंकड्यांनी थंय.इस्लामाचो प्रभाव वाडलो.चडशे लोक सुन्नी पंथीय आशिल्ले.
१४९८चे वास्को द गामाचें भोंवडेउपरांत पुर्तुगेज आयले आनी तांणी १५८९ वर्सा मालिंदी आनी मोम्बासाच्या राजाकडेन सत्ता दिली.ताणें १६३१ वर्सा बंड करून पुर्तुजांची कत्तल केली.पुर्तुगेजांनी परतून मोम्बासा घेतलें.१६९८ वर्सा ओमानच्या इबादींनी मोझांबीकाचे उत्तरेकडसून पुर्तुगेजांक धांवडावन घाले.
१८२२ वर्सा अल़ बू सैद हाच्या काळांत झांझिबार आनी पेंबा एकठांय आयले.ओमानच्या ह्या सुलतानान झंझिबार ही आपली राजधानी केली.अरबांची मत्त्केदारी मोडून ताणें अमेरिका आनी ब्रिटन हांचेकडेन वेपारी कबलात केली.
पुर्तुगेज आनी अरब हांच्या गुलामांच्या वेपारांचें पेंबा हें मुखेल केंद्र आशिल्लें.ताणें झांझिबार आनी पेंबांत लवंगांचे लागवडीक सुरवात केली.दरेका मळेवाल्यान एका माडावांगडा लवंगांचे तीन रोंपे लावुंकूच जाय,ना जाल्यार मळो जप्त जातलो असो कायदो किलो.१८६६ वर्सा झाझिबाराच्या सुलतान दारेसलामाची स्थापणूक केली.
१८८४-८५ वर्सा कार्ल पीटर्स हाणें टांगानिकांतल्या मुखेल्यांकडेन तहनामे करुन थंय जर्मन प्रभुत्व स्थापलें आनी १८८६ वर्सा फ्रान्स,जर्मनी आनी ब्रिटनी हांणी झांझिबारच्या सुलतानाकडेन फकत १६ किमी. रुंदायेची किनारपट्टी दवरली.१८९० वर्सा जर्मनीन सुलताना कडल्यान किनारपट्टी विकती घेवन टांगानिका आनी -वांडा बुरुंडी हांचो मेळून जर्मन उदेंत आफ्रिका हो प्रदेश केलो.त्याच वेळार ब्रिटिशांनी झांझिबार आनी पेंबा हो आपलो संरक्षीत प्रदेश केलो.जर्मनांनी गुलामांचो वेपार बंद करुन मळे,लोहमार्ग,वसाहती केल्यो.पयल्या म्हाझुजांत थंयच्या जर्मनांनी गनिमी काव्यान ब्रिटिशांक झूज दिवन सगळो प्रदेश उध्वस्त केलो.उपरांत राश्ट्रसंघाचो महादिश्ट प्रदेश म्हणून तो ब्रिटिशाकडेन आयलो.
१९२६ वर्सा टांगानिकाचें विधिमंडळ अस्तित्वांत आयलें,पूण १९४५ वर्सा मेरेन तातूंत आफ्रिकी लोकांक सुवात नाशिल्ली.१९५१त कार्यकारी मंडळाचेर पयल्या आफ्रिकी सभासदाची नेमणूक जाली.१९५८-६० वर्साच्या वेंचणुकांनी टांगानिका आफ्रिकन नॅशनल युनियन (टानु)पक्षान ७१ तल्यो ७० सुवाती जिखल्यो आनी सप्टेंबर १९६० वर्सा ज्युलियस न्येरेर प्रधानमंत्री जालो.डिसेंबर १९६१ वर्सा टांगानिका स्वतंत्र जालो आनी एका वर्सान तो प्रजासत्ताक जातकच न्येरेर हो पयलो अध्यक्ष जालो.
झांझिबार आनी पेंबाचें मेळून १९५६ वर्सा झांझिबारांत कायदो काउन्सील जाल्लें.जून १९६३ वर्सा झांझिबाराक अंतर्गत स्वायत्तताय मेळ्ळी आनी डिसेंबर १९६३ वर्सा तें पुराय जालें.एप्रिल १९६४ वर्सा टांगानिका आनी झाअंझिबार हांचें संयुत्त्क प्रजासत्ताक स्थापन जालें.डिसेंबर १९६७ वर्सा केनया आनी युगांडा हांचेवांगडा टांझानिया इस्ट आफ्रिकन कम्युनिटीचो वांगडी जालो.१९७२ वर्सा झांझिबाराचो अध्यक्ष आनी टांझानियाचो पयलो उपाध्यक्ष शेख अबीद करुमे हाची हत्या जातकच आफ्रो शिराझी पक्षाचो अबूद जुंबे हो अध्यक्ष जालो.
१९६५ च्या संविधानाप्रमाण राज्याचो आनी शासनाचो जो मुखेल अध्यक्ष असता.तोच दोन उपाध्यक्षांची नेमणूक करता.पयलो उपाध्यक्ष झांझिबाराचो अध्यक्ष आसता आनी दुसरो उपाध्यक्ष राश्ट्रीय विधिमंडळांतल्यान वेंचिल्लो आसून तो त्या मंडळाचो फुडारी आनी मुखेल प्रधान आसता.अध्यक्षान नेमणूक केल्ले मंत्री आनी उपाध्यक्ष हांचें मंत्रिमंडळ जाता आनी अध्यक्ष हो ताचोय अध्यक्ष जाता.विधिमंडळाचे परवानगीबगर अध्यक्षाक कायदो करुंक मेळना.झांझिबाराचें वेगळें विधिमंडळ आनी कार्य्कारी मंडळ आसा.राज्यकारभारा खातीर टांझानियाचे २० विभाग केल्ले आसात.राश्ट्रीय विधिमंडळांत नॅशनल अॅसॅंब्ली आनी मुखेल भुंयेचे १२० निर्वाचीत वांगडी,टांगानिका आनी झांझिबारांत नेमणूक केल्ले १० वांगडी,विंगड विंगड राश्ट्रीय संस्थांनी सुचयल्ल्या राश्ट्रीय विधिमंडळान वेंचिल्ले १५ वांगडी,२० विभागीय आयुक्त,झांझिबार क्रांतिकारी मंडळाक्कॅ ३२ मेरेन वांगडी आनी
