नाचाचे तीन प्रकार आसात. 1. जातीनृत्य - हो नाच केन्नाय मनोरंजनाखातीर करतात. 2. जल्म, मरण, लग्न ह्या प्रसंगांचेर करतात तो नाच 3. सण परबांवेळार करतात ते नाच. ह्या नाचांनी कोंबो, शेड्डो तशेंच जनावरां झूज, ऊसाची लागवड ह्यो हालचाली दाखयतात. ताका धोल, थाळी ह्या वाद्यांची साथ आसात.
शेती आनी मजुरी हे तांचे मुखेल वेवसाय आसून ज्वारीची भाकरी आनी मास हो तांचो नित्याचो आहार.
ह्या लोकांचे जातपंचायतींत, पंच आनी पटेल हे जमातीचे कारभार पळयतात. गांवांतलो जाण्टो, हुशार, अणभवी आनी समाजांत पत आशिल्लो मनीस पटेल म्हणून वेंचतात. पटेल आनी हे प्रतिनिधी मेळून सभा तयार जाता. जमातीचे नितीनेम, परंपरा आनी चालीरिती ह्यो बरे तरेन चलतात काय ना हें पळोवप पंचायतीचें मुखेल काम आसता. तेच भाशेन कुटुंबीक अडचणी सोडोवप हेंय समितीचें म्हत्वाचें काम आसता. धा - बारा गांवांतल्या दुबळा जमातीच्या प्रतिनिधींचें बारगामनोचोरो नांवाचें एक मंडळ आसता. दुबळा जमातींत सुदारणा घडोवन हाडपाचें काम ह्या मंडळावरवीं जाता. -कों. वि. सं. मं.
दुभाषी,डॉ. गणबा नागेश सिनाय: (जल्म : 20 जुलय 1920, नागवें - बारदेस).
सुटकेझुजारी. ताणें मेदिकु सिरूर्जियांवाचो अभ्यासक्रम(वैजकी डिप्लोमा)पुराय केल्लो. 1946-61 ह्या काळांत तो, आझाद गोमंतक दल आनी नॅशनल काँग्रेस गोवा ह्या संघटणांचो वांगडी आशिल्लो आनी राजकीय चळवळींत वांटो घेतालो.1949त डॉ. पुंडलीक गायतोंडे हाचेकडेन ताचो संबंद आयलो. तेन्नासावन तो भूंयगत वावरांनी वांटो घेवंक लागलो.
1952त ताणें दिपाजी राणें शताब्दी दिसा तिरंगी बावटो लावपाचो बेत आखिल्लो, जो कानोबा नायक आनी महाबळेश्वर नायक हांणीपुराय केलो. 30 जून 1954 दिसा पोलिसांनी ताका हेर वांगड्या सयत अटक केली. 26 जुलय 1954 दिसा ताची सुटका जाली. 22 मार्च 1955 दिसा ताका परतून एक फावट अटक जाली. ताणें वट्ट 13 वर्सां बंदखण भोगली. 20 वर्सां खातीर ताचे राजकीय हक्क काडून घेतिल्ले.
गोंय स्वतंत्र जातकच ताणें 'प्रथमोपचार' आनी 'होमगार्ड प्रशिक्षण' शिबीर घडोवन हाडलें. तशेंच, म्हापश्यां युवक संघ स्थापन करपांत ताचो मोलादीक वांटो आसा. 1970त गोंयच्या जनसंघ फांट्याचें ताणें मुखेलपण केलें. डिसेंबर 1975 ह्या आणिबाणाच्या काळांत ताका आग्वाद बंदखणीत दवरिल्लो. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. - कों. वि. सं. मं.
दुर्गा: एक नामनेची शक्तीदेवता. उमा, गौरी, पार्वती, चंडी, चामुंडा, काली, कपालिनी, भवानी, विजया अशीं हे देवीचीं जायतीं नांवां आनी रूपां आसात.
दूर्ग नांवाच्या राक्षसाक मारपी म्हणून दुर्गा. णव वर्सांचे शक्तीदेवीक दुर्गा म्हणचें, अशें देवी भागवतांत म्हळां. महाभारताच्या विराट पर्वांत दुर्गा ही नारायणाची बायल अशें म्हळां. हे देवीचें स्थान विंध्य पर्वताचेर आशिल्ल्याचें हरिवंशांत सांगलां. ताचेवयल्यान हे देवीक विंध्यवासिनी अशेंय म्हण्टात. दुर्गेचो संबंद शंकराकडेन लावन तिका आदिशक्ती अशेंय म्हळां.
शंकर, यम, विष्णु, चंद्र, इंद्र, वरूण, धर्तरी, सूर्य ह्या देवतांच्या अंशापसून दुर्गेचो जल्म जालो, अशें मार्कंडेय पुराणांत म्हळां.
दुर्गेचीं रौद्र आनी सौम्य अशीं दोन रूपां आसात. रौद्र रुपांत ती तांत्रिकांची उपास्य देवता थारली. दुर्गेचें अध्यात्मरुप म्हळ्यार सौम्यरुप देव्युपनिषदांत वर्णिलां. चंडी ह्या स्वरूपांत दुर्गा ही चतुर्भुजा, अष्टभुजा, दशभुजा, अष्ट-दशभुजा अशी मेळटा. तिच्या हातांत चक्र, पाश, शूल, खड्ग हीं आयुधां आसतात. ती शींवाचेर बशिल्ली आसता. महिषासुरमर्दिनीच्या रुपांत तिच्या पांयांकडेन तकली तुटिल्लो महिषासुर आसता.
मार्कंडेय पुराणांत दुर्गा देवीचें महाकाली, महालक्ष्मी आनी महासरस्वती ह्या तीन स्वरूपांनी चरित्र वर्णन केलां. ही तीन रुपां अनुक्रमान तम, रज आनी सत्व ह्या तीन गुणांचीं प्रतिकां. मधुकैटभ, महिषासूर, चंडमुंड, शुंभनिशुंभ ह्या राक्षसांचो तिणें वध केल्ल्याच्यो कथा हातूंत सांगल्यात. जेन्ना धर्माचो ऱ्हास जाता, तेन्ना दुर्गा अवतार घेता अशेंय वर्णन तातूंत केलां. दुर्गेन हो पराक्रम णव दिसांनी केलो म्हणून आश्विन शुध्द पाडव्यासावन णव दीस 'नवरात्र' हो उत्सव मनयतात. बंगालात खुबशा लोकांची दुर्गा कुलदेवता आशिल्ल्यान थंय हो उत्सव व्हडा पांवड्यार मनयतात.
कलकत्ताक दुर्गा देवीक काली, आसामांत कांमाख्या, कोल्हापुरांत महालक्ष्मी जाल्यार गोंयात शांता म्हणून वळखतात. न्पाळांतय नवरात्र हो उत्सव, शस्त्र, ध्वज हांची पुजा करून देवाक रेड्याचो बळी दिवन मनोवपाची चाल आसली. - कों. वि. सं. मं.
दुर्बीण: पयसुल्ल्या वस्तूंचें बारकायेन निरिक्षण करपाचें एक म्हत्वाचें साधन. आधुनीक दुर्बीण मुखेलपणान दोन तरांची आसा. प्रकाशीय (optical) दूरदर्शक आनी रेडीओ दूरदर्शक.
प्रकाशीय दुर्बिणीचें मूळ ओक्लाच्या हारश्यांत मेळटा. तेराव्या शेंकड्यासावन लघुनदरेदोश (short sight defect) अडचण पयस
