उद्देगाचो व्हड वांटो आसा म्हणून पर्तगाळ मठाचो महाराज श्रीमद विद्याधिराज तीर्थ श्रीपाद वडेर हाणेंय ताचो भोवमान केला. केंद्रीय वाणीज्य मंत्री पी. चिदंबरम हाणें ताका 'कॉपेक्सील' हो भारतातल्यान निर्यात जावपी म्हालाखातीर आशिल्लो खाशेलो पुरस्कार भेटोवन ताचो भोवमान केला (1990-91). देशाच्या उद्देगीक, शिक्षणीक आनी अर्थीक विकासाक धेंपो उद्देग समुहाचो खूब हातभार लागला म्हणून भारताचो राष्ट्रपती आर. वेंकटरामन हाणें 'पद्मश्री' पुरस्कार भेटोवन ताचो भोवमान केला. मणिपालच्या टी. एम्. ए फाउंडेशनानूय ताचो भोवमान केला. हालीच्या तेंपार इन्स्टिट्यूट ऑफ एंटरप्रेनुरशीप डेव्हलपमेंट हे संस्थेन ताका 'भारतीय उद्देग ज्योती' पुरस्कार भेटोवन ताचो भोवमान केला. - कों. वि. सं. मं.
धेडी : व्हंकलेक सांगात दिवपी चलीभुरगें. आदल्या तेंपार गोंयातच न्हय जाल्यार हिंदूस्थानभर चले-चलयांचीं लग्नां भुरगेंपणांतच, अज्ञान वयार वा पाळण्यांत लेगीत करताले. चली वयांत येवंचे आदीं तिचें लग्न करूंक जाय हो धाक आशिल्ल्यान णव वर्सांमेरेन चलयांचीं लग्नां करताले. व्हंकल पिरायेन ल्हान आशिल्ल्यान ती आवय बापायगेरच ल्हानाची व्हड जाताली. चली वयांत येतकच तिचो आवयबापूय तिका घोवाल्या घरा व्हरून पावयताले.
गोंयांत चडशीं लग्नां पाळण्यांत जाय नासलीं. गोंयांत पांच ते णव वर्सां भितरल्या चलयांचीं आनी तांकां फावो सारक्या दोन-तीन वा पांच-स वर्सांनी जाण्टो अशा चल्यावांगडा लग्न करताले. लग्न करून त्याच दिसा घोवागेर धाडटालीं. व्हंकल ल्हान पिरायेची आशिल्ल्यान तिका घोवागेर कशें वागप तें कळनासलें. तिका आपल्या जिवाची जतनाय लेगीत राखूंक कळनासली. देखून तिचेवांगडा धेडी दिवंची पडटाली.
मोट्या-मोट्या आद्य गिरेस्त आनी खानदानी घराण्यांतल्या व्हंकलांक लग्नांत आडसाटी, जाण्टीशी बायल-मनीस धेडी म्हणून दिताले. लग्न सुवाळ्या वेळार धेडी व्हंकले वांगडा रावताली. तेल-हळद लावपा वेळार न्हवऱ्याच्या तेलाच्या अहेराचें ताट घेवन धेडीच वताली. उपरांत तिका न्हवरेकारां कडसून बिदागी मेळटाली. लग्न जावन व्हंकल आपल्या नव्या घरा वताना तिचे वांगडा धेडीय वताली. व्हंकल भुरगें सभावान कसल्योय चुको करीत, तिच्या जिवाक कितेंय दुखापत जायत देखून धेडी तिका सांबाळटाली; तिचेर नदर दवरताली. त्या भुरग्याक बुद्द येवन ती जाण्टी जायसर धेडी तिगेर रावताली. कांय धेडयो जल्मभर तिच्याच घरा रावताल्यो.
आदल्या काळांत कांय गिरेस्तांगेर सेवेकारांची म्हळ्यार भावणींचीं घराणीं आसतालीं. ह्याच घराण्यांतलीं भुरगीं व्हंकलेवांगडा धेडी म्हणून वतालीं.
लग्न समारंभांत धेडयेचीं फकाणां मारपाची चाल आसताली. पूण धेडयेपरस धेड्याचींच फकाणां चड मारताले. मध्यम वर्गांतल्या घराण्यांनी जांकां धेडयेचो खर्च करप परवडना त्या लोकांगेर व्हंकलेवांगडा तिची भयण वा फागूर भयण म्हळ्यार बापोलभयण, मावशेभयण बी समवयाचें भरगें धेडी म्हणून वांगडा धाडपाची चाल आसताली. ही धेडी पिरायेन ल्हान आसताली, देखून ती फकत व्हंकलेक सांगात दिताली. तिका आदार करिनासली. ही धेडी फकत पंदराच दीस व्हंकलेगेर उरताली. उपरांत व्हंकल जेन्ना कुळारा येताली तेन्ना तिचे वांगडा धेडी परत येताली आनी परत तिचे वांगडा वचनासली. कांयकडेन अजुनूय धेडी म्हणून व्हंकलेचे भयणीक तिचेवांगडा धाडपाची चाल आसा. - कमलादेवी राव देशपांडे
धेडो : लग्नसुवाळ्यांत न्हवऱ्यावांगडा आसता तो चलो भुरगो. आदल्या तेंपार चले-चलयांची लग्नां ल्हान पिरायेर करताले. देखून तांकां सांबाळपाक धेडो-धेडी दवरपाची जाल आसताली. त्या काळांत लग्नसुवाळो 4-5 दीस चलतालो. त्या दिसांनी न्हवऱ्याचीं सगळीं कामां धेडोच करतालो. पांच पर्तवणाक, वेय-जेवणाक जेन्ना न्हवरो मावोड्यां वतालो तेन्ना ताचे वांगडा धेड्याकय धाडटाले. थंयूय तो न्हवऱ्याक ताच्या कामांत ताका वांगड दितालो. लगमन सुवाळ्यांतय न्हवऱ्याच्यो वस्तू हाड व्हर करपाचें काम धेडोच करतालो. तेलाक न्हवरेकार व्हंकलेक जी केळवण व्हरतात ती धेड्यावरवींच धाडटाले. उपरांत व्हंकलकार धेड्याक पयशे वा भेट दितालीं.
लग्नांत तोखणायेन धेड्याचीं फकाणां-मस्कऱ्यो करपाची चाल आसताली. जेवतना-खातना ताचीं खूब फकाणां जातालीं. देखीक - ताका जेवपाक बसपाच्या पाटा पोंदा नाचणे घालून दवरप. पाट गडगडपाक लागलो म्हण्टकच ताका हांसप, ताच्या जेवणांतले जिन्नस केन्ना गोड जाल्यार केन्ना खार करप, मिठाचें उदक जेवणार पियेवंक दिवप. च्या वांगडा मीठ घाल्लें पिठ्याचे लाडू खावंक दिवप. ताका जेवपाक दवरिल्ले पत्रावळीक वा शिर्तेक ताका कळना अशें काळें सूत बांदून दवरप आनी तो जेवतां जेवतां ल्हवू तें सूत ओडप. धेड्याच्या लक्षांत ही गजाल येवपाक बरोच वेळ वतालो. ताची फजेती जातकच सगळ्यांनी मेळून हांसप. अशे तरेन जेवतना, न्हिदतना, न्हातना ताचीं खूप फकाणां करताले आनी लग्नाचे पांच दीस ताची मजा करताले. धेडो शिटूक आसल्यार ताका आपलीं फकाणां रोखडींच कळटालीं. तो रागार जायनासतना फकाणां करतल्यांचीं आपूण परतीं फकाणां करतालो. आनी तांचीय वाट लायतालो. अशे तरेन खेळ खेळिल्लेवरी आदल्या तेंपार धेड्या-धेड्यांचीं फकाणां मारपाची चाल आशिल्ली.
आयचेवरी त्या काळांत मनरिजवणेच्यो सुविधा नाशिल्ल्यान ह्यो असल्यो गजाली मनरिजवण म्हणून करताले. कोणूय धेडो रागीट वा तिरसुवाद आसल्यार तो रागार जातालो. मागीर तो खुबळटा, चाळवता तें पळोवन लोक परत हांसताले. लग्न समारंभाचे चार-पांच दीस सोंपले, तसो न्हवरो आपल्याच घरा उरतालो अशा वेळार धेडयेवरी धेड्याची चड तेंप गरज पडनाशिल्ली. घरा वतना मागीर ताका धेडेपणाची केळवण म्हणून पयशे वा वस्त दिवन भोवमानान घरा धाडटाले. सध्याच्या काळांत न्हवऱ्याचें तरणे पिरायेचेर लग्न करतात. ताका लागून पयलींच्या काळांत न्हवऱ्याक जितली धेड्याची गरज लागताली तितली आतां लागना आनी पयलींभशेन आतांचीं लग्नांय पांच-पांच दीस जायनात. पूण न्हवऱ्या वांगडा धेडो दवरपाची चाल आसा. हो धेडो फकत देवकाऱ्या दिसा आनी लग्नापुरतो न्हवऱ्याक सांगात दिता. - कमलादेवी राव देशपांडे
धेणलो : राखण्यांची एक परब. 'धेणुलो' 'दिणो' 'धिंडलो' अशींय हे
