आशिल्ली. सुटकेझुजाऱ्यांक आपल्या घरांत रावपाक आलाशिरो दिवप, तशेंच तांकां लिपचोरयां बसका घेवपाक लावप दिवप असलीं कामां ती करताली. ती क्रांतीवीरांक पालव दिता ह्या आरोपाखाल तिका मार्च 1953त पोलीसांनी अटक केली. तिचे वांगडा तिचो भाव महाबळेश्वर नायक आनी पूत श्रीकांत नायक हांकांय अटक केली. दंड म्हणून तांकां तांचें दुकान बंद करचें पडलें. दोन वर्सां बंदखण भोगल्या उपरांत तिची सुटका जाली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन तिचो भोवमान केलो.
-कों. वि. सं. मं.
नायक, यशवंत विनायक : (जल्म : 2 सप्टेंबर 1926, शिवोली – बारदेस) गोंयचो सुटके झुजारी. ताणें एस.एस.सी मेरेन शिक्षण घेतलें. ‘क्वीट गोवा ऑर्गनायझेशन’ हे संस्थेचो तो वांगडी आशिल्लो. पत्रकां लावप, भौशीक वाठारांनी तिरंगी बावटे लावप आनी लोकां मदीं राजकी जागृताय हाडप असलीं कामां तो करतालो.13 ऑगस्ट 1954 ह्या दिसा पोलीसांनी ताका अटक केली. प्रदेशीक न्यायालया मुखार उबो करून ताका बंदखणीची ख्यास्त फर्मायली. भारत सरकारान ताम्रपत्र दिवन ताचो भोवमान केलो. -कों. वि. सं. मं.
नायकर, ई.वी. रामस्वामी: (जल्म : 17 सप्टेंबर 1879, एरोड; मरण : 24 डिसेंबर 1973, वेळ्ळूर). द्रवीड आंदोलनाचो मुखेल फुडारी आनी तामीळ जनतेंत पेरियार (व्हड आत्मो) आनी थानबाई (बापूय) म्हणून नामना आशिल्लो एक समाजसुदारक. एके कन्नड नायकर जमातींतल्या संपन्न कर्मठ हिंदू घराण्यांत ताचो जल्म जालो. ताचें फकत तिनूच वर्सां शालेय शिक्षण जालें. पिरायेच्या 19 व्या वर्सा ताचें लग्न ताच्या नात्यांतल्याच नागमल्ल हे चलये कडेन जालें.
गरीब आनी अश्पृश्य हांकां पळोवन ताचें मन खिन्न जालें आनी ते खातीर ताणें धर्मग्रंथाचो चिकित्सापूर्ण अभ्यास केलो. जायत्यो वायट रुढी पलोवन ताचो हिंदू धर्मावयलो विस्वास गेलो. देखून ताणें समाजीक समतेचो आनी अस्पृश्य उध्दाराचो प्रचार सुरू केलो.
इ.स. 1916-1926 ह्या काळांत ब्राह्मणेत्तर चळवळीचो जाहीरनामो प्रभावीपणान लोकां मुखार मांडलो. हे चळवळींत मुसलमान, किरिस्तांव आनी अनुसुचीत जाती हांचोय आस्पाव आशिल्लो. फुडें व्हड कॉंग्रेस फुडारी चक्रवर्ती राजगोपालाचारी हाच्या सल्ल्यान तो कॉंग्रेसींत गेलो. 1920 वर्सा ताणें असहकार चळवळीचें फुडारपण केलें आनी ताचे खातीर ताका बंदखण भोगची पडली. अस्पृश्यां वयले निर्बंध पयस करपा खातीर त्रावणकोराक जाल्ल्या वैक्कीम सत्याग्रहांत ताणें वांटो घेतिल्लो. पददलीत समाजाच्या हक्कांक राखण दिवपाखातीर ताणें 1935 वर्सा स्वाभिमान आंदोलन सुरू केलें. 1931त ताणें रशिया आनी युवरोपी भोंवडी केली. 1933त ताणें लोकांक ब्रिटीश सत्ते आड करपाचें आवाहन केलें. जाचे खातीर ताका परत बंदखण भोगची पडली.
पयल्या कॉंग्रस मंत्रीमंडळाच्या काळांत 1937त ताणें पयले खेपे हिंदी आड चळवळ सुरू केली. हाचे खातीर ताका परत बंदखणीची ख्यास्त जाली. 1938त जस्टिस पार्टीचें फुडारपण ताचे कडें आयलें. इ.स. 1944त ताणें पोरन्या जस्टिस पक्षाचें रुपांतर द्रवीड कळघम् ह्या नव्या पक्षांत केलें. सार्वभौम आनी वर्णभेदविरयत द्रवीड नाडुची स्थापना हे ताच्या द्रवीड कळघम् पक्षाचें ध्येय आशिल्लें. फुडें ताणें आपली पयली बायल मरतकूच पिरायेच्या सत्तराव्या वर्सा मणिअन्नाई हे 28 वर्सां पिरायेचे आपले सहाय्यिके कडेन 1949त लग्न जालो. हे गजालीचो निशेध करपाक ताचोच सहकारी अण्णदुराई हाच्या फुडारपणा खाल ताच्या कांय अनुयायांनी ताचो पक्ष सोडलो आनी ‘द्रवीड मुन्नेग कळघम्’ हो नवो पक्ष सुरू केलो. द्रवीड कळघम् पक्षांत फूट पडली तरी रामस्वामी हाचो तमीळ लोकां वयलो प्रभाव उणो जालो ना. ताणें 1971त अंधश्रध्दानिर्मुलन घडोवन हाडून धर्म, जात, भास हाच्या आदाराचेर जावपी सगले तरेचो पक्षपात पयस करपाचें सरकाराक आवाहान केलें. तशेंच हिंदी भाशेक विरोध प्रगटायलो. हिंदू धर्म हो ब्राह्मणाच्या वर्चस्वाचें आनी मक्तेदारीचें एक साधन आसन मनस्मती म्हळ्यार वर्णवर्चस्वाचें समर्थन करपी ग्रंथ आसा आनी पुराणां म्हळ्यार परिकथा अशीं मतां आशिल्लीं. वर्णवेवस्था, बालविवाह, बळजबरीचें विधवापण हांचे आड तो सतत प्रचार करतालो. ताणें जायत्यो पुस्तिका बरयल्यो आनी द्रवीडनाडू हें तामीळ सातोळें चलयलें. ताणें जाती वेवस्थेंतले दोश काडपा खातीर आनी समानताय प्रस्थापीत करपा खातीर जायते त्रास घेतले. कांय लोकांक ताचीं हीं कामां मानवनाशिल्लीं. जाल्यार कांय लोक ताका ‘ब्राह्मणेतर फुडारी’ आनी मुर्तीभंजक म्हणटाले. ताणें रामाची मूर्त आनी रामायण लासून उडयलें. ताका लागून ताच्या मरणा उपरांत रावणालिला मनोवंक लागले.
-कों. वि. सं. मं.
नायक, रामचंद्र शंकर (राणू नायक) : (जल्म :13 ऑगस्ट 1893 म्हाड्डोळ ; मरण : 2 जानेवारी 1960) नामनेचो साहित्यीक. ताणे मुलावें मारठी शिक्षण गांवांतूच घेतलें, थंयच तो सेगुंद ग्रावामेरेन पुर्तुगेज शिकलो. शिक्षणांतली ताची हुशारी पळोवन ताच्या एका पुर्तुगेज शिक्षकान ताका फुडलें शिक्षन घेवपाक उत्तेजन दिलें. उपरांत ताणें पणजे लिसेवाचें पांच वर्सां शिक्षण घेतलें.
प्रशिक्षीत जातकूच शिक्षक म्हणून ताची नेमणूक जाली. कालापूर, खोर्ली, कुभारजुवें ह्या सुवातांनी ताणें सात वर्सां नोकरी केली. पुडें इश्कोल नॉर्मालाचो प्राध्यापक म्हणून ताची नेमणूक जाली. त्या काळांत फकत युरोपीय प्रोफेसरानूच पुर्तुगेज भास शिकोवपाचो नेम आसलो. पूण राणू नायक हाका अपवाद आशिल्लो. पुर्तुगेज भाशेचें गिन्यान आनी पुर्तुगेज साहित्याचो अभ्यास पळोवन ताका पुर्तुगेज प्रोफेसराचे सुवातेर नेमलो.
ताणें मराठींतल्यान आपल्या नांवान तशेंच ‘सुनील’ ह्या टोपण नांवान बरप केलें. पूण ताचें कोंकणी बरप मात त्या मानान चड आसा. ताणें वट्ट आठ कोंकणी नाटिका बरयल्यात. ‘चवथीचो चंद्र’, ‘रायबाऱ्याची व्हाड्डीक’, ‘दामु कुराडो’, ‘एकापरस एक हट्टी’, ‘म्हजो सर्गार आशिल्लो घरकार’ ह्यो ताच्यो कांय गाजिल्ल्यो नाटिका. ताणें ‘उनियांव आकादेमिक’ ही संस्था स्थापन केल्ली आनी हे संस्थेचे वर्सुकी संमेलना खातीर ताणें ह्यो
