कोंकणी विश्वकोश : २ जाले उपरांत जेन्ना भौतीक जीण आपले निमाणे अवस्थेक प्राप्त जाता, तेन्ना ताका निर्वाण म्हण्टात, अशें ह्या संप्रदायाचे मत आसा. तांच्या मतान निर्वाण हें अभावात्मक आसा. निर्वाणा उपरांत कसलेच तरेचे जिवीत फाटल्यान उरना. महायानी मत : महायान संप्रदाय लोकांच्या मतान निर्वाण हें अभावरुपूय ना आनी भावरुपीय ना. तांच्या मतान आत्म्याचेर दोन आवरणां आसतात. बंधनांचे क्लेश काबार जाले उपरांत निर्वाण प्राप्त जाता, ही हिनयानी लोकांची कल्पना महायानी लोकांक मान्य ना. तांच्या मतान क्लेशाप्रमाण गिन्यान मेळप, म्हळ्यारूच ज्ञेयावरण काबार जावप हीनयानी आनी म्हायानी ग्रंथांतल्यान दोनूय संप्रदायांच्यो निर्वाणाविशींच्यो कल्पना सादारणपणान अशो आसात - १) निर्वाण हें निष्प्रपंच आसा. तें शब्दांतल्यान प्रकट करूंक मेळना. तो असंस्कृत धर्म हाका लागून ताका उत्पती, विनाश वा परिवर्तन हे धर्म नात. २) निर्वाणाची अनुभूती आपणांतूच जाता आनी ती आपणेच घेवप आसता. ३) निर्वाण तिनूय काली बुध्दांखातिरूच आसता आनी तें एक आनी सम 3ासता. ४) निर्वाणाक लागून व्यक्तिचो पुरायपणान निरोध जाता. ५) अष्टांगिक मार्ग आपणायल्यार निर्वाणाची प्राप्ती जात. ६) सोपधिशेष आनी निरुपधिशेष हीं निर्वाणाचीं दोन रुपां आसात. जे कुडींत निर्वाणाच्या सुखाचो अणभव मेळटा, तें सोपधिशेष.हातूंत राग, द्वेष, मोह आनी हेर विकारांचो नाश जाता. निर्वाण प्राप्त जालेउपरांत पंचस्कंध फाटल्यान उरून ज्या अमर, अजर, शिव, अच्युत, परमशांत अशा सुखाचो अणभव मेळटा, ताका अनुपधिशेष म्हण्टात. ७) निर्वाण आनी संवसार हांचे धर्म सारके आसनात. ८) निर्वाण फकत दुख्खाभावरूप नासून तें सुखरूप आसा. ९) निर्वाण अप्राप्त आसा. जैन आनी निर्वाण : बौद्ध संप्रदायाप्रमाण जैन तीर्थकारांनीय मुक्ती वा मोक्ष हे शब्द सोडून निर्वाण हो शब्द आपणायला. पूण निर्वाण पालोवप वा थंयच शांत जावप ही बोद्धांची निर्वाणकल्पना जैन लोकांक मान्य ना. तांच्या मतान आत्मो केन्नाच पालवना. पूण सगळ्या कर्माचो नाश जाले उपरांत ताका एक नवेंच रूप मेळटा. निर्वाण म्हळ्यार पालोवप ही क्रिया आत्म्याक लागू पडना. ती संवसार आनी कर्माकडेन सोडून तो संवसारांत परत केन्नाच येना. सगळ्या प्रकारांच्या कर्मासावन सुटका जावप म्हळ्यार मोक्ष आनी सगळीं कर्मा पालोवप म्हळ्यार निर्वाण. बौद्ध संप्रदायांची आनी जैन तीर्थकार हांची सादारणपणान निर्वाण (Eternal) सुखाची प्राप्ती जावप म्हेळ्यार निर्वाण. - कों. वि. सं. मं. निर्वासोत : आपल्या हक्काचे घरदार नाशिल्लो मनीस. आपल्या ५२९ निर्वासीत देशांतल्यान धावंडावन घाल्लया कारणान वा थंयच्या त्रासांक लागून देशाभायर सरून, आलाशिरो आनी सुरक्षा मेळोवपाखातीर हेर राश्ट्रांनी वचपी लोक. निर्वासीत लोकांक आपले घरदार, समाज वा देस आपले प्रदेशीक वा सैनिकी आपतेक लागून साबार लोकांक दुसच्या राश्ट्रांत आलाशिरो घेवपाखातीर वचचे पडटा. तांचे आपल्या देशांतलें नागरिकत्व गटाचे वा राजकीय मतप्रणालीचे वांगडीपण ह्या कारणांक लागून छळ जातलो ह्या भंयान, आपल्या देशाभायर आशिल्ली व्यक्ती, जांकां आपल्या देशाचे संरक्षण आपणावप शक्य ना, वा वयल्या प्रकारांच्या भंयान तें आपणावपाक तयार ना, तशेंच राश्ट्रीयत्व नाशिल्ली आनी पयलीं ज्या देशांत ते व्यक्तीचो राबितो आशिल्लो, त्या देशाभायर आशिल्ली व्यक्ती, जाका त्या देशांत वचप शक्य ना. अशी व्याख्या संयुक्त राश्ट्रांच्या निर्वासितांविशीं उच्च आयुक्तांच्या कार्यालयान पास केल्लया १९५१ वसांच्या समितीन १९५१ त निर्वासितांची व्याख्या अशी केल्या - निर्वासित म्हळ्यार कसल्याय झुजाक वा आपत्तीक लागून बळी पडिल्ली व्यक्ती, जाची जिणेची वेवस्था त्या झुजाक लागून वा आपत्तीक लागून पुरायपणान (१९५९) ह्या पुस्तकांत केल्ले व्याख्येवरवी ‘जो कोण आपल्या घरांतल्यान हुमटला, जाणे कृत्रीम वा पारंपारिक शीममेर हुंपल्या आनी जो पयलीं परस वेगळ्या सरकाराकडेन वा प्राधिकरणाकडेन संरक्षणाची आनी पोसपाची आस्त दक्रता, तो निर्वासीत'. राश्ट्र-राज्याचे निर्मिती उपरांत निर्वासितांचो प्रस्न राश्ट्रांमुखार उबो रावलो. प्राचीन लोकांचो राबितो थीर नाशिल्लो. ते आपले पोट भरपाखातीर एका जाग्यावयल्यान दुसच्या जाग्यार भोंवत आसताले. पूण तांच्या अधिवासाक थिराय आयले उपरांत तांचे भितर झुजां आनी हेर तरांचे संधर्श जावपाक लागले. हाका लागून लोकांचे व्हडा प्रमाणात स्थलांतर जातालें. हाचो आदल्या इतिहासांत पुरावो मेळटा. प्रबोधन काळापयलीं भारताच्यो तशेंच हेर देशांच्यो शिमो परकी लोकांखातीर उक्त्यो आशिल्लयो. राश्ट्र-राज्यां अस्तित्वांत आयलीं. तांच्यो शिमोय थरोवन त्यो हेर देशांतल्या लोकांखातीर बंद केल्लयो. हाका लागून निर्वासितांचो प्रस्न उबो रावलो. निर्वासीत निर्माण जावपाचीं कारणां वेगळीं-वेगळीं आसात. सुर्वेक युरोपांत उपराशिल्लो हो प्रस्न उपरांत हेर राश्ट्रांकूय सतावपाक लागलो. अतिरेक्यांक लागुनूय निर्वासितचो प्रस्न निर्माण जाल्लो. परकी लोकांच्या आलाशिन्याचेर आनी राबित्याचेर साबार बंधनां घालपाक लागले. हिटलराच्या काळांत (१९३४-४५)) ज्यू लोकांचे नागरीकत्व आनी संपत्ती काडून घेवन तांकां जर्मन देशांतल्यान धांवडावन घाल्ले वा हाल करून �
