१२. नेव्हल स्टोर डेपो – नौदलाच्या हवाई तळावयल्या सगळ्या विमानांक हांगाच्यान आदार दिवप जाता. – कों. वि. सं. मं.
न्याय आदार वैजकी : न्याय आदार वैजकी म्हळ्यार वैजकी शास्त्र आनी संबंदी हेर गिन्याना वरवी न्यायदानांत आदार दिवपी शास्त्र. हाका इंगलीश भाशेंत Forensic Medicine वा Medical Jurisprudence वा Legal Medicine वा State Medicine आसता. कायदयाचे गरजेचें वैजकी गिन्यान आनी वैजकी वेवसाया संबंदींचे कायदे अशे ह्या शास्त्राचे दोन घटक आसात. पयल्या घटकांवरवीं हें शास्त्र न्यायदानांत लागपी वैजकी आंगांसंबंदी मार्गदर्शन करता जाल्यार दुस-या घटकांवरवी वैजकी वेवसाय आनी तेसंबंदींच्या कायदयाचें नातें दाखयता. वैजकी वेवसायांतले कायदे आनी नेम ह्या विशयाची व्याप्ती खूब वाडल्या. वैजकी वेवसायांतले कायदे आनी नेम थरोवपाचो वावर ह्या शास्त्राकडल्यान जाता. ह्या शास्त्राक न्याय वैजकी अशेंय म्हणूं येता.
वैजकी अभ्यासक्रमांत ह्या विशयाचो आस्पाव केल्लो आसा. समाजांतलो अन्याय पयस करपाखातीर, ते नदरेन गुन्यावाची योग्य तरेन विस्कटावणी करून आनी गरज पडटा थंय वैजकी गिन्यानाचो उपेग करून, न्यायदानाच्या कार्यांत मदत करप हो ह्या शास्त्राचो मुखेल हेत. खून, मारामारी, बळजबरी, बलात्कार, आत्महत्या, भृणहत्या, वीखबाधा ह्या सारक्या गुन्यावांच्या न्यायदानांत वैजकी शास्त्राचो आदार खूब गरजेचो आसता. देखून न्याय आदार वैजकी न्यायदानांत भोव मोलादीक वावर करता.
दोतोराचीं कर्तव्यां, पिडेस्तांकडेन संबंद, निश्काळजीपण, वेवसायीक जापसालदारकी, आगळिको, वैजकी आचारसंहितेचो भंग हे सारक्यो गजालीय ह्या शास्त्रांत आस्पावतात. ह्या शास्त्राचो फ्रॅंच जाणकार ब्रोअरदॅल हाच्या मताप्रमाण, खंयच्याय दोतोरान, न्यायालयामुखार गवाय म्हणून वतना विज्ञानाचो मनीस ह्या नात्यान वचचें. भावनेचो आदार घेनासतना जें सत आसा, तेंच विज्ञानाचे नदरेन न्यायालयांत सांगचें. हाचेवयल्यान तज्ञ दोतोराच्या कर्तव्याची वळख जाता. न्याय वैजकी तज्ञ घटनेक बांदिल्लो आसता. तेखातीर ताणें, खंयचेय एके घडणुकेक वा सत गजालीक अवास्तव खर रूप दिवपाक फावोना. तेच भाशेन कसलीय सत गजाल जाणा जावन लिपोवन दवरून तिचें म्हत्व उणें करूक फावोना.
न्याय वैजकी तज्ञ हो आपलो वैजकीचो अभ्यासक्रम पुराय करून ह्या विशयाचो पदव्युत्तर अभ्यास करतकूच तज्ञ जावंक पात्र जाता. वैजकी अभ्यासक्रम पुराय केल्लो खंयचोय दोतोर ह्या संबंदान गवाय दिवपाक शकता पूण त्या दोतोराक न्याय आदार वैजकी तज्ञ अशें म्हणीनात. पूण खंयच्याय दोतोराक कायदयाचे नदरेन तज्ञ गवाय वा सादो गवाय म्हणून न्यायालयामुखार आपोवंक मेळटा. न्याय आदार वैजकी तज्ञाचे कार्यपद्दीखतीर ताका पुलीस वा न्यायालय, जिल्हाधिकारी हांचेकडल्यान कळोवणें वा आपोवणें येवेचें पडटा. मुंबय सारक्या शारांत कॉरोनर (Coroner) न्यायवैजकी तज्ञाक आपोवक शकता.
इतिहासाचे नदरेन पळेल्यार न्यायवैजकी शास्त्राचो जल्म मनशाचे समाज रचने इतलोच पोरणो, ‘फॉरॅन्सीक’ (Forensic) हें उतर लॅटीन भाशेंतल्या ‘फॉरम’ (Forum) म्हळ्यार भासाभास करपाची सुवात ह्या उतरावयल्यान आयलो. रोमी राजवटीत बाजाराभशेन उक्ती सुवात ह्या कामाखातीर वापरताले आनी थंय न्यायनिवाडो चलतालो. भारत, चिन, ईजिप्त, सुमेरीय, बेबिलॉन सारक्या देशांनी ह्या विशयाचो पुर्विल्ले समाजरचनेत आस्पाव आशिल्ल्याचे दाखले मेळटात. ईम्होटेप(Imhotep) हो (क्रि. पयली ३०००) इजिप्ताच्या झोसर(Zoser) राजाकडेन मुखेल वैज आनी मुखेल न्यायमुर्ती म्हणून आशिल्लो. ताणें वैजकी गिन्यान आनी कायदो हांची सांगड घाली, तेन्ना सावन ताका पयलो न्यायवैजकी तज्ञ मानतात. मड्याची चिकित्सा करपाची पदत इजिप्तात खूब पयल्लीच्या काळासवन चलताली अशें मानतात.
रोमी संस्कृतीच्या इतिहासांत कांय अशाच घडणुकांची आसपाव आसा. तातूंत ज्युलियस सिझर राजाच्या मरणाची घडणूक नोंद केल्या, तेप्रमाण क्रिस्त पयली 44 वर्सा ताका मरण आयलें. तेन्नाच्या न्याय वैजकी तज्ञांनी ताचे कुडीचो अभ्यास करून निश्कर्श काडलो की ताचे कुडीचेर २३ घाय आसून ताच्या हड्ड्यावयलो घाय चड खोल आनी आरपार गेल्लयान ताका मरण आयलें. सुमार दोन हजार वर्सापयली ग्रीस देशांत हिपॉक्रेटस्(Hippocrates) हाणें वैजकी शास्त्र आनी कायदो हांचो अभ्यास करून वैजांखातीर आचारसंहिता थारायली. ‘हिपॉक्रेटाचो सोपूत’(Hippocrates Oath) अशा उतरांनी, ही आचारसंहिता वळखतात.
चीन देशांत झी युआन लू’/(Hsi Yuan Lu) ह्या ग्रंथांत मरणा उपरांत कुडीचो अभ्यास करपाखातीर मुद्दे मांडल्यात. तांच्या आदारान मरणाचें कारण थारोवप सोंपें जाता. हो ग्रंथ, खोलायेन अभ्यास करून १३ व्या शेंकडयांत जर्मनी देशांत ह्या विशयाचेर खूब वावर केलो. Corpus Juris Medico-Legale हो एम्. बी. वालेन्तिनी हाणें बरयल्लो जर्मन भाशेंतलो ह्या विशयावयलो पुलो ग्रंथ १७२२ वर्सा उजवाडा आयलो. फ्रांसांत आंतुआन लुई हाणें गोळ घेवन मेल्ल्या मनशांच्या आगांवयल्यो खुणो आनी आत्महत्येच्या खुणांच्या फरकांचे वर्णन १७६३ वर्सा उजवाडायलें. एक ई. फोदेर हाणें ह्या विशयावयलो आपलो म्हान ग्रंथ १७९८ वर्सा उजवाडायलो. तशेंच ए. ए तारेदय हाणेंय त्या शास्त्रांत मोलादीक भर घाली.
एकुणिसाव्या शेंकड्यांत साबार देशांतल्या तज्ञ लोकांनी आपल्या अभ्यासान न्याय वैजकीच्या मळार भोव मोलादीक वावर केलो. १९३२ वर्सा हार्वड विश्वविद्याल्यांत ह्या विशयाचेर पदव्युत्तर अभ्यासक्रम आपणायलो.
न्याय आदार वैजक शास्त्राचो विस्तार खूब व्हड आसा. वैजकीचे सगळे फांटे आनी तांचो अभ्यास तशेंच जीवशास्त्र, वनस्पतशास्त्र, जंतूशास्त्र, भौतीकशास्त्र, रसायनशास्त्र, भूगर्भशास्त्र, वखदांशास्त्र अशें कितलेशेच विशय न्याय वैजक निर्णय घेवंचो पडटा. हाताचे ठशे(Fingerprints), पांयांचो ठशे, ऒठांचे ठशे असल्या बारीक गजालीचोय अभ्यास ह्या विशयांत येता.
विमान अपघातांत वा हेर कसल्याय अपघातांत जेन्ना शरीर विच्छिन्न जावन मनशाची वळख मेळना तेन्ना हात, पांय, हाडां हांचो अभ्यास वळख पटोवपाक मार्गदर्शक थरता. रानांत मेळिल्लो हाडांचो सांगाडो मनशाचो काय जनावराचो आनी मनशाचो आसल्यार दादल्याचो काय बायलेचो हे
