आशिल्ल्यो. चवकोनी बुन्यादीचेर बांदिल्लो तेरा माळयांचो विटांचो पॅगोडा (सातवे शतमान) हो चीनांतलो एक खूब उच्च असो पॅगोडा आशिल्लो. ब्रह्मदेशांतल्यो रंगूनांतलो ‘श्र्वे डागोन’ हो संवसारीक नामनेचो सगळ्यांत ऊंच (सुमार ११२.१८ मी.) पॅगोडा. तो खूब पुर्विल्लो आसून इ. स. आदी ५८८त तो बामदला अशें मानतात. ताचो आकार एके व्हड घांटीवरी आशिल्लो आनी ताचेर भांगराचो मुलामो चडयल्लो. चीनी धर्तीचेच जपानांत जायत्या लाकडी पॅगोडांची रचना जाल्ली दिश्टी पडटा. तातूंतले कांय पॅगोडे अजुनूय पळोवक मेळटात. तातूंतलो एक सातव्या शतमानांतलो चौखण बुन्यादीवयलो पामच माळयांचो पॅगोडा होन्शू जुंव्यावयल्या होर्यूजी नगरांत आसा. मुळांत पॅगोडा हो विश्वरचणूकेचो प्रतीकरूप वास्तुकल्प म्हणून अवतरलो. पॅगोडाचे वास्तुरचणुकेच्या गाभ्याकडेन आशिल्लो. व्हड खांबो हो सर्ग-धर्तरेचें मध्द सादपी अद्दश्य विश्र्वअक्षाचें प्रतीक मानताले. जपानांत लांकडी पॅगोडाच्या कोनशावयले चार खांबे हे मळबाचे खांबे अशें अजुनूय समजतात. ही संवसारीक रचणूकेची वास्तूशिल्पीय प्रतीकृती तातूंत जतनाय करून दवरिल्ल्या पवित्र अवशेशांक लागून सजीव जाता असो समज आसा. – कों. वि. सं. मं.
पॅराग्वाय : (रिपुब्लीक द पॅराग्वाय) दक्षीण अमेरिका खंडाच्या मध्य भागार आशिल्लो एक प्रजासत्ताक देश. अक्षवृतीय विस्तार १९°१७’ दक्षीण ते २७°३०’ दक्षीण आनी रेखावृतीय ५४°३०’ अस्तंत ते ६२°३०’’ अस्तंत. क्षेत्रफळ ४,०६,७५२ चौ. किमी. लोकसंख्या ४,६६०,०००. देशाचे उतरेक ब्राझील आनी बोलिव्हिया, दक्षीणेक आर्जेटिना, उदेंतेक ब्राझील आनी आर्जेटिना आनी अस्तंतेक आर्जेटीना आनी बोलिव्हिया देश आसात. देशांतल्यान व्हांवपी व्हड पॅराग्वाय न्हंयेवयल्यान त्या देशाक पॅराग्वाय हें नांव मेळ्ळें.
भूंयवर्णन – देशाचो खूबसो भाग चड उंचायेचो आसून तो ब्राझीलाच्या सडयाचोच एक वांटो. तो सडो ट्रायासिक कालखंडांतल्या सँडस्टोन आनी बॅसाल्ट तळपांसावन तयार जाला. देशाचो ईशान्येकडलो भाग सगळ्यात ऊंच आसून ताची उंचाय सुमार ६०० मी. इतली आसा. त्या भागांत पाराना न्हंयच्यो फांटयांनी तयार केल्ली कामय खोल देगणां आसात देशाचो अस्तंतेकडचो प्रदेश सपाट आसून ताका ‘ग्रान चाको’ म्हण्टात. पॅराग्वाय न्हंय देशाच्या मध्याकसावन व्हांवता देशांत ल्हान-ल्हान अशो साबार न्हंयो आसून, देशाच्यो सुमार ८०% शिमो न्हंयांनीय तयार केल्यात. पॅराग्वाय, पाराना, आपा, आल्तो पाराना आनी पिल्कोमायो न्हंयांनी देशाची शीम तयार केल्या.
हवामान – देशाचो उतरेकडचो भाग चड उंचायेचो आशिल्ल्यान देशाच्या तापमानांत आनी पावसाच्या प्रमाणांत थोडोभोव फरक जाणवता. शियाळ्यांत उतरेकडचें सरासरी तापमान २०°सॅ. जाल्यार दक्षीणेकडेन तें ३०° सॅ. इतलें आसता, गिमांत (ऑक्टोबर ते मार्च) तापमान ३२° ते ३५°सॅ. मेरेन चडटा. देशाच्या ईशाच्या भागांत पावसाचें प्रमाण उणें उणें जायत वता. पॅराग्वाय न्हंयेच्या देगणांनी १२० सेंमी. पावस पडटा जाल्यार ग्रान चाकोच्या देगणांनी फकत ५० ते ७० सेंमी. इतलो पावस पडटा.
वनस्पत आनी मिनजात – देशाची सुमार ५४% भूंय रानांसकयल आसा. देशाचे उदेंतेक घट लाकडांची आनी सिडार रूकांची दाट रानां पातळ्ळ्यांत. ताड, तूंग आनी तेल मेळपी हेर रूखावळ थंय मेळटा. चाको वाठारांतल्या रानांनी कामटयांची दाट झोंपां आसात. अस्तंतेकडच्या रानांनी पानझडी रूखावळ खूब प्रमाणांत आसात. चड पावस पडटा त्या वाठारांनी सदा पाचवी उरपी दाट रूखावळ मेळटा. रानांनी वेगवेगळ्या प्रकारांचे वानर तशेंच टॅपिर, जॅगुआर, रानदुकर, आर्मडिलो मेळटात. कॉइपू हो उदकांत रावपी हुंदिरूय थंय मेळटा. मस्कव्ही बदकां. कॅपिबारा, आयबिस, हेरन, टूकान, होल, पोपट आनी हेर तरेकवार सवणी देशांत मेळटात.
इतिहास – युरोपी वसणूक त्या प्रदेशांत पावचे पयली थंय ‘ग्वारानी’ रॅड इंडियन लोकांचो राबितो आशिल्लो. ते लोक हेडपी आशिल्ले. शिकार, शेतवड, रानफळां पुंजावप आनी नुस्तें मारप हो तांचो मुखेल वेवसाय आशिल्लो. सोळाव्या शेंकडयाचे सुर्वेक स्पेनी आनी पुर्तुगेज शोधक पेरू देशांत सांपडिल्ल्या रूप्या आनी भांगरा खाणींकडेन बेगीन पावपाची आडवाट सोदून काडपाच्या निमतान थंय पावले. १५३७ त जुआन द आयोला ह्या स्पेनी भोंवडेकारान पाराना आनी पॅराग्वाय न्हंयेंचे उतरेकडेन प्रवास करून, सद्दा आसुंसियोन नामवान प्रसिद्द आशिल्ल्या भागांत पावलो. थंय आपल्या कांय वांगडयाक दवरून तो च्याको प्रदेशांत गेलो. फाटल्यान दवरिल्ल्या ताज्या वांगडयांनी आसुंसियोन वाठारांत एक ल्हानसो किल्लो उबारलो. उपरांत दुमिन्गो मार्टेनीझ द इराल हाच्या फुडारपणाखाला स्पेनी लोकांनी वसणूक केल्लें आसुसियोन हें दक्षीण अमेरिकेंतलें पयलें स्पेनी शार थरलें. मुखार त्या शारांतल्यानूच सांताफे आनी बुयेनॉस आयटीस शारांची स्थापणूक केली. सुर्वेच्या काळांत, दक्षीण अमेरिका खंडांतल्या हेर स्पेनी वसणुकांचें आसूंतियोन शार हेंच मुखेल केंद्र आशिल्लें.
पंदराव्या शेंकडयाच्या शेवटाक सावन ग्रान च्यालो प्रदेशांतल्या कामय मागाशिल्लया वर्गाच्या जमातीनी ग्वारानी लोकांचेर साबार घुरयो घालून तांका सतावन सोडिल्ले. पूण युरोपी लोक एकठांन येवन त्या जमातींकडेन झगडपाक लागले. हाका लागून पॅराग्वाय देशांतल्या इंडियन लोकांचे आनी युरोपी लोकांचे संबंद सादारणपणान बरे उरले. अमेरिकेंतल्या हेर प्रदेशांतल्या रॅड इंडियन लोकांनी युरोपी लोकांक विरोध केल्ल्यान, गो-या लोकांनी इंडियन लोकांचो वंशीक लागी लागी काबार केलो. पाराग्वाय देशांत ग्वारानी इंडियन लोकांक जे मिशनरींचोय तेंको मेळिल्ल्यान तांचो वंश तिगून उरलो.
सोळाव्या शेंकडयाच्या शेवटाक जेझुईत मिशनरींनी थळाव्या ग्वारानी इंडियन लोकांक बाटोवपाक सुरवात केली. रोमी कॅथलीक धर्माचो प्रसार करचे खातीर आनी पॅराग्वाय देशांत आपलो शेक बसोवपा खातीर जेझुईत पाद्रींनीतांका वीणकाम, मेस्तपण, नक्षीकाम आनी हेर वावर शिकयलो. जेझुईतांचे देखरेखीखाला चडशे ग्वारानी लोक शेतवड वा गोरवा राखपाचो वावर करपाक लागले. त्या बदलाक तांका जेवण, लुगट आनी हेर वस्तू मेळपाक लागल्यो. कांय काळा उपरांत रेडुसिओनेस संस्ता खूब भरभराटीक आयली. त्यो हेर देशांक कापूस, तंबाकू, चामडें आनी लाकडाची खूब प्रमाणांत निर्यात करपाक लागले. १७३० मेरेन जेजुईतांनी थंय सुमार ३० रेडुसिओनेस संस्था उबारिल्लयो आनी तातूंत सुमार १,४०,००० इंडियन लोक एकठांय रावून वावुरताले. पॅराग्वायंत
