Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/752

From Wikisource
This page has not been proofread.

रसायनीक बंधाचें स्वरूप आनी रेणूंचो विन्यास (arrangement) निश्र्चीत करपी मुळावीं तत्त्वां आनी जटिल पदार्थांच्या गूणधर्माचें स्पश्टीकरण करपाखातीर जावपी ताचो उपेग ह्या विशयावयल्या ताणें केल्ल्या संशोधनाखातीर ताका १९५४चो रसायनशास्त्राखातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार फावो जालो.संवसारीक शांततायेच्या संदर्भांत अण्वस्त्रांचे चाचणी प्रयोग बंद करपाखातीर ताणें केल्ल्या मोलादीक वावराखातीर ताका १९६२ वर्साचो शांतताये खातीर आशिल्लो नोबॅल पुरस्कार फावो जालो.अशे तरेन दोन वेगवेगळ्या विशयांनी हो पुरस्कार मेळोवपी पॉलिंग हो पयलोच शास्त्रज्ञ.

ताणें ऑरेगन स्टेट कॉलेजांतल्यान रसायनीक अभियांत्रिकींतली बी.एस्.ही पदवी १९२२त आनी पॅसाडीना हांगाच्या कॅलिफॉर्निया इन्स्टिट्यूट ऑफ टॅक्नोलॉजींतल्यान (कॅलटेकांतल्यान) भौतिकीय रसायनशास्त्रांतली पी ओच् डी १९२५त मेळयली.ते उपरांत ताणें अमेरिकेंत पिटर डेबाय आनी टोलमन हांचे वांगडा आनी युरोपांत आर्नोल्ट झोमरफॅल्ट,नील्स बोर,श्रोडीगंजर आनी विल्यम ब्रॅग ह्या नामनेच्या शास्त्रज्ञांच्या मार्गदर्शनाखाल शिक्षण घेतलें.

ताणें कॅलटेकांत रसायनशास्त्राचो सहाय्याक प्राध्यापक (१९२७-२९),सहयोगी प्राध्यापक (१९२९-३१) आनी प्राध्यापक (१९३१-३४) ह्या पदांचेर काम केलें.१९३६-५८ ह्या काळांत तो कॅलटेकांतल्या गेट्स अॅंड फ्रेलिन केमिकल लॅबोरेटरीसाचो संचालीक आशिल्लो.तेउपरांत तो सांता बार्बाराच्या सॅंटर फॉर द स्टडी ऑफ डॅमॉक्रॅटिक इन्टिट्युशन्स हे संस्थेंत भौतिकीय आनी जीवविज्ञानीक संशोधन प्राध्यापक (१९६३-६७), सॅन डिएगोच्या,कॅलिफॉर्निया विद्यापिठांत (१९६७-६९) आनी फुडें स्टॅनफर्ड विद्यापिठांत (१९६९-७४) रसायनशास्त्राचो प्राध्यापक आशिल्लो.ताच्याच नांवान स्थापन केल्ल्या लायनस पॉलींग इन्स्टिट्यूट ऑफ सायन्स अॅंड मॅडिसीन हे संस्थेचो तो १९७३-७५त अध्यक्ष आशिल्लो.

पॉलिंग हाच्या संशोधन कार्याचो मध्यवर्ती विशय रसायनीक पदार्थांचे गूणधर्म तांच्या रेणवीय विन्यासाच्या संदर्भांत अभ्यासप होच आशिल्लो.सुरवातिचें ताचें कार्य क्ष-किरणांच्या विवर्तन आकृतीबंधाचें विश्र्लेश्ण करून ताचेवयल्यान स्फटिकीय रचमूक निर्धारीत करपाविशीं आशिल्लें.तेउपरांत पुजयामिकींतलीं समीकरणां रेणवीय विन्यासाच्या सिध्दांताक आदार जावंक शकतात,अशें दिसतकच ताणें कांय आणवीय आनी अपआणवीय आविश्कारांच्या स्पश्टीकरणाखातीर पुंजामिकींतल्या पद्दतींचो उपेग केलो.ह्या अभ्यासांतल्यान रसायनीक बंधाचें स्वरूप समजून घेवपाक ताका दिका मेळ्ळी आनी धा वर्सांच्या काळांत ताणें The Nature of Chemical Bond And the Structure of Molecules and Crystals (१९३९)हें पुस्तक उजवाडायलां.ताच्या अनुस्पंदन सिध्दांताक लागून कार्बनी संयुगांच्या कांय खाशेल्या गूणधर्माविशीं कितलीशीच म्हायती उपलब्ध जाल्या.

१९३४ मेरेन पॉलिंग हाचें चडशें संशोधन भौतिकी आनी भौतिकीय रसायनशास्त्र हांचेविशीं आशिल्लें,पूण उपरांत हिमोग्लोबिन आनी हेर प्रथिनांविशींच्या अभ्यासांत गोडी तयार जाल्ल्यान ताणें जीवरसायनशास्त्रांत लक्ष घालें.१९५०त ताणें आर.बी.कोरी हाचे वांगडा ऑमिनो आम्लांच्या आनी तांचेपसून तयार जावपी लान पॉलिपॅप्टायडांच्यो सरपळ्यो खाशेल्या विन्यासाच्या सर्पिल आकाराच्यो आसतात,अशें गृहीत ताणें मांडलें.ह्या गृहिताची सत्यताय फुडें प्रस्थापीत जाली.

फावो तो त्रिमितीय विन्यास दाखोवपी एका प्रथिनाच्या रेणूची प्रतीकृती पॉलींग हाणेंच पयलीं तयार केली.प्रथिनांवयल्या ह्या अभ्यासावयल्यान ताणें प्रतीपिंडाचे निर्मितीविशींचो सिध्दांत मांडलो.१९३४त सी.डी. कॉरील हाचे वांगडा पॉलींग हाणें हिमोग्लोबीन रेणूंचेर ऑक्सिजनीकरणाचे क्रियेक लागून जावपी परिणामांचे तांच्यो चुंबकीय प्रवणता मेजून विश्र्लेशण केलें.१९४९त ताणें एकापरस चड प्रकाराचीं हिमोग्लोबीन मनशाचे कुडींत तयार जावप शक्य आसा अशें मत मांडलें.१९६० उपरांत ताणें आपल्या संकल्पनांचो उपेग मानसीक विकारांचो रेणवीय आदार सोदप,शूध्दीहरणाच्या रेणवीय यंत्रणेविशींचो सिध्दांत आनी प्रथिनांचो क्रमविकास ह्या विशयांखातीर केलो.

जानेवरी १९५८त ताणें जगाच्या वेगवेगळ्या भागांतल्यान ११,०२१ शास्त्रज्ञांच्यो निशाण्यो घेवन अण्वस्त्रांच्यो चांचण्यो बंद करपाचो उलो सरकाराक दिलो.ह्याच काळांत ताणें No more War!हो ग्रंथ बरयलो.ताका कितलेशेच भोवमान फावो जाल्यात.General Chemistry(१९४७),College Chemistry(१९५०),Vitamin and the common cold (१९७१) हीं ताचीं कांय हेर पुस्तकां.

-कों. वि. सं. मं.

पॉलिटब्युरो:रशियेच्या कम्युनिस्ट पक्षाचें धारण थरोवपी आनी प्रशासन करपी सर्वोच्च समिती.पक्ष संघटना आनी राजवेवस्था ह्या दोनांचेरूय पॉलिटब्युरोचो सर्वोच्च प्रभाव आसता आनी ह्यो दोनूय भुमिका ही समिती करता.रशियेप्रमाणूच हेर देशांतले कम्युनिस्ट पक्ष आनी राजवेवस्था हांची सर्वोच्च समितीय 'पॉलिटब्युरो' ह्या नांवानूच वळखतात.

ऑक्टोबर १९१७त बोल्शेविक पक्षाचे मध्यवर्ती समितीन पयल्या पॉलिटब्युरोची निर्मिती केली.त्या वर्सा रशियन राज्यक्रांती जाल्ली.क्रांतीचें फुडारपण करपी मुखेल कम्युनिस्ट फुडाऱ्यांचो पयल्या पॉलिटब्युरोंत आस्पाव आशिल्लो.तातूंत लॅनिन,ट्रॉट्स्की,स्टालिन हे मुखेल फुडारी आशिल्ले.पक्षाचे सत्तासर्तीकूय त्याच वेळार ते तोंड दिताले.सर्वोच्च फुडारीपण आपल्याकडेन दवरपाखातीर कम्युनिस्ट फुडाऱ्याक पॉलिटब्युरोचो तेंको मेळोवंचो पडटालो.तेखातीर अर्थांतूच पॉलिटब्युरोच्या वांगड्यांचे संघर्श खर जाल्ल्याचें क्रांतीउपरांतच्या रशियन कम्युनिस्ट पक्षाच्या इतिहासावयल्यान दिसता.

रशियेच्या कम्युनिस्ट पार्टी कॉंग्रेसीचें आठवें अधिवेशन मार्च १९१९त जालें,तेन्ना मध्यवर्ती समितीन नवो पॉलिटब्युरो वेंचून काडलो.तातूंत पांचवांगडी आशिल्ले.समितीच्या अधिवेशनामेरेन जे ताकतिकेचे प्रस्न पक्षामुखार निर्माण जाताले,तेविशींचे निर्णय पॉलिटब्यिरोन घेवंचे अशेंय थरलें.ताका लागून मध्यवर्ती समितीच्या अधिकाराचो उपेग जावपाक लागलो.ल्हवल्हव पॉलिटब्युरोची सत्तासुवात आनिकूय बळिश्ट जायत गेली.पक्ष आनी राज्य ह्या दोनूय सुवातींनी पॉलिटब्युरोचो अधिकार नेटान वाडत गेलो.सुमार सगळीच सत्ता पॉलिटब्युरोच्या हातांत केंद्रीत जाली.

क्रांतीउपरांत रशियेचें अंतर्गत आनी परराश्ट्राविशींचें धोरण पॉलिटब्युरोच थरोवंक लागलें.पक्षसंघटनेंतल्यो म्हत्वाच्यो नेमणुको,