कमीटी ऑफ पॉलिश रेडीयो अँन्ड टेलीव्हिजन’ हे शासकीय संस्थेचे देखरेखीखाला सुमार 35 नभोवणी केंद्रां आनी दुरचित्रवाणीचीं सुमार 175 प्रसार केद्रां आसात.1985 मेरेन हांगा 2,041 सिनेमां घरां आनी 98 नाट्यगृहा आशिल्ली.हांगा उजवाडा येवपी 97 दिसाळीं आनी 2,889 नेमाळीं आसात.
लोक आनी समाजजीणः- पोलंडी लोक हे मुळाव्या स्लाव वंशाचे आसून तांची भास अस्तंत स्लाव भाशा समुहांतली.बेलोरशीयी आनी उकरेनीयी हे हांगाचे अल्पसंख्येन रावपी लोक आसात.ज्यू लोक चड करुन शारांनी मेळटात.चडशें पोलंडी लोक हे मध्यम उंचायेचे आसून तांची कात गोरी आनी केस मातशें तांबशें. दुसऱ्या म्हाझुजांउपरांत हेर युरोपी राश्ट्राप्रमाण पुराय सामाजीक बांदावळ बदलून गेल्ली आसा.जमीन ,वेपार आनी उद्देगधंदे हांचें राश्ट्रीयकरण जाल्ल्यान भाटकारशाय आनी मालकीशाय नश्ट जाली आनी राजकीय सूत्रां उपरांत कामगारांच्या हातांत गेलीं.पोलंडी सरकारान उद्देगधंध्याचेर भर दिल्ल्यान, शेतवडींत वावुरपी लोक कामधंधो सोदपाच्या निमतान शारांनी वचपाक लागलें.हाका लागून शेतवडींत वावुरपी लोकांची संख्या खूब उणी जाली.समान शिक्षणाची संद लाभिल्ल्यान सुसंस्कृत वर्ग वाडत गेलो,तसो धवाड्यांचो आंकडो वाडत गेलो. बालविवाह पद्द्त फाटी पडिल्ल्यान, कुटूंब येवजण आनी बाळंतरा उपरांत मेळपी खाशेली सवलत हांकां लागून बायलांकूय दादल्या वांगडा सगल्या मळांचेर काम करपाची समान संद मेळपाक लागली.समाजांत कामाच्या स्वरुपाप्रमाण सादारणपणान चार वर्ग तयार जातात.पक्ष ,सरकार आनी सैन्य हातूंतल्या अधिकाऱ्यांचो अल्पसंख्य पूण प्रभावी वर्ग.दुसर्या वर्गांत कलावंत, लेखक, शिक्षक हे सारकील्ले बुद्दीवादी आनी वेवस्थापनांत गुंतील्ल्या धवाड्या लोकांचो आस्पाव जाता. उद्देगधंध्यात गुंतील्ल्या कामगारांचो तिसऱ्या वर्गात आनी शेतकामत्यांचो चवथ्या वर्गांत आस्पाव जाता.
शिक्षणः- रशीयेचे धर्तेचेर साम्यवादी सरकार आयलें उपरांत सगल्यो खाजगी शिक्षण संस्था बंद करुन पुस्तकांचेर सरकाराचे कडक नियंत्रण आशिल्लें.नव्या सरकारान साम्यवादी देशाक फायदेशीर थारपी एक खाशेली शिक्षणपद्दत सुरु केली.हांगा सगळ्या प्रकारांचे आनी सगळ्या पांवड्यावयलें शिक्षण फुकट मेळटा.देशभर समान शालेय पद्दत आसून आठ वर्सांमेरेन शाळेंतलें शिक्षण आनी अठरा वर्सांमेरेनचें पुरक शिक्षण सक्तीचें आसा.शाळेंतल्या शिक्षणाचो तेंप इकरा वर्साचो आसून सुरवेची सात वर्सां मुळावें शिक्षण आनी उपरांत चार वर्साचे माध्यामीक शिक्षण घेवंचे पडटा. माध्यमीक शिक्षणाभितर सादारण आनी तंत्रविद्या अशें दोन शिक्षणक्रम आसतात.
भाशा आनी साहित्यः- पोलंडी भाशेचो चॅक , स्लोवाक आनी सोर्ब ह्या भाशा वांगडा अस्तंत स्लाविक भाशसमुहांत आस्पाव जाता . हे भाशेंतलें सद्या उपलब्ध आशिल्लें सगळ्यांत पोरणें साहित्य 12व्या शेकड्यांतलें आसून ते धार्मीक स्वरुपाचें आसा. छापणावळीचो सोद आनी मानवतावादी लिखाण हांकां लागून 16व्या शेकड्यांत पोलंडी साहित्या फांकारुंक पावलें, पोलंडी भाशेक लागून मानची सुवात मेळोवन दिवपी मिकॉलाय रे हो साहित्यीक ह्याच शेकड्यांतलो आशिल्लों. पोलंडी विकास साहित्याच्या दुसऱ्या युगांत (18व्या शेकड्याच्या दुसऱ्या अर्दांत) शास्त्रीय आवी विज्ञानीक लिखाणाचेर चड भर दिल्लो.व्हाह्स्लाव पॉटॉट्स्की हाणें ह्या काळांत बरयल्लें ’चोसीम्स वॉर’ हें म्हाकाव्य खूब प्रसीद्द आसा.ईग्नाटस्की क्रासीटस्की, फ्रान्टसिशेक झाबलॉटस्की हे ह्या काळांतलें नामनेचे साहित्यीक. यूल्यूश स्लॉव्हाटस्की, झिग्मूंट क्रासीन्यस्की, आलेक्सांडर फ्रेड्रॉ, बॉलेस्लाव्ह प्रूस, एलिस ओरेश्कोव, हेन्रिक शेनकेव्हीच हे 19 व्या शेंकड्यांत नॉबल पुरस्कार मेळिल्लें साहित्यीक. 1918त स्वातंत्र्य मेळ्ळे उपरांत ‘स्कॅमनड्रायटस’ ह्या नांवांन प्रसिध्द आशिल्लो कविचो पंगड ह्या तेंपार चड प्रभावी थारलो. ’व्हनागार्ड ग्रुप’ ह्या नांवान मुखार आयिल्ल्या कांय कविंनी पोलंडी कवितेक क्रांतीकारक मोडण दिवपाचो यत्न केल्लो. 1930 उपरांत पोलंडी गद्य चड गिरेस्त जायत गेलें.
दुसऱ्या म्हाझुजाउपरांत हेर संचारण माध्यमांप्रमाण पोलंडी खबरामपत्रांचेंय राश्ट्रीयीकरण जालें. तांचेर तशेंच हेर सगळ्या लिखाणांचेर शासकीय नियंत्रण आशिल्ल्यान साहित्यीकांक आपलें विचार उक्तें करपाक वाव नाशिल्लों.
कलाकुसरः मध्युयगाचे सुरवेक वास्तू आनी शिल्पां उबारत आसतना पोलंडी शिल्पकारांनी रोमनेस्क वा गॉथिक शैली आपणायल्या ती आयजूय पळोवपाक मेळटा.प्रबोधन काळांत नागरी वस्तूकलेचे बऱ्यांतले बरें नमुने मेळटात.अठराव्या-एकुणीसाव्या शेकड्यांत उबारिल्लें नतअभिजातवादी शैलीच्यो साबार स्मारकवास्तू वॉरसॉ सरांत आसा.एकुणीसाव्या शेकड्यांत पोलंडी कलेंत राश्ट्रवादाची भावना पळोवपाक मेळटा. ह्या काळांतल्या चित्रकारांनी काडिल्ली इतीहसीक आनी झुजांविशींची चित्रां हे नदरेंन म्हत्वाची थारतात. क्रेकोच्या ‘यंग पोलंड चळवळी सावन’ प्रेरणा घेतिल्ल्या चित्रकारांच्या पंगडांत स्टानीस्लाफ विसप्यान्यसकी तसोच स्टानीस्लाफस्की हांचो आस्पाव जाता .दुसऱ्या म्हाझुजाक लागून जाल्लो विध्वंस आनी उपरांत उद्देगीकरणाचो नेट, हांच्यांतल्यान वास्तूकला, नगररचणूक आनी कलेच्या हेर मळांचेर नव्या कल्पनांचो आस्पाव जालो. दूनिलोफस्की, व्हिटीग हे आर्विल्ल्या काळांतलें नामनेचे कलाकार जावन गेलें.
चवदाव्या आनी पंदराव्या शेंकड्यांनी पोलंडात इगर्जेच्या संगीताचोच शेक आशिल्लो, पूण सोळाव्या शेंकड्यांत संगीताच्या मळार खूब बदल जावन त्या तेंपार क्रेको शाराची मध्य युरापांतलें संगीत केंद्र म्हणून नामनां आशिल्लीं. अठराव्या शेंकड्यांत राश्ट्रीय चळवळ सुरु जालें उपरांत पोलंडी संगीतकार आपलें संगीत रचणुकेंत राश्ट्रभक्तीचेर चड भर दिवपाक लागले.’पोल्क’ आनी ’पोलोनेझ’ ह्या नाचप्रकारांचें मुळ पोलंडांतलेंच आसा अशें मानतात.करॉल शिमानॉफस्की हो विसाव्या शेंकड्यांतल्या पयल्या अर्दांतलो नामनेचो संगीतकार आशिल्लो. सद्या हांगा साबार संगीत महोत्सव आनी आंतरराश्ट्रीय संगीत सर्ती घडोवन हाडटात.
मध्ययुगांत रंगभुयेचे स्वरुप मुखेलपणान धार्मीक आशिल्लें. सोळाव्या शेकड्यांत दरबारी रंगमाचयेचो जल्म जालो आनी थळावी नाटकां रंगमाचयेर आयलीं. सतराव्या आनी अठराव्या शेंकड्यांनी राजवाड्यांनी आनी गिरेस्त लोकांच्या सुवाळ्यांत परदेशी संगीतिका आनी बॅले हांचे प्रयोग जातालें. पोलंडी राजसत्ता नश्ट जाल्या उपरांत पोलंडी रंगमाचयेर राश्ट्रीय भास आनी राश्ट्रीय भावना रुजोवपाचो आनी जागृत दवरपाचो म्हत्वाचो वावर केलो.
म्हत्वाचीं थळाः वॉरसॉ हे पोलंडाचे राजधानीचें शार आसून तें प्रशासकी उद्देगीक, वेपारी,संस्कृतीक, धार्मीक, तशेंच येरादारीचें म्हत्वाचें केंद्र. युरोपाच्या व्हड इतीहासीक शारांभितर हाचो आस्पाव जाता. क्रेको
