Jump to content

Page:Konkani Viswakosh Vol2.pdf/96

From Wikisource
This page has not been proofread.

जेम्स वॉट हाणें वाफेचे इंजिन तयार केलें.ते उपरांत ब्रिटीश आरमारांत १८२२ पसून वाफ इंजिनाचेर चलपी तारवांचो आसपाव केल्लो.कोळशाची व्हर-हाड करपाखातीर दर्यांत ‘बार्क’नांवांचीं ल्हान तारवां वापरताले.विसाव्या शेंकड्याचे सुर्वेक अशे तरेच्या ‘बार्कां’चो सगलेकडेन वापर जातालो.ते उपरांत स्कूनर जातीचीं तारवां आयलीं.१८२२ स्ट्रॅफर्ड शारांतल्या कारखान्यांत तयार केल्ले भाग टेम्स न्हंयेचेर जोडून पयली वाफ बोट तयार करपांत आयली.हाचेफुडें १८२९त बर्कनहॅड (इंग्लंड) हांगा कॉर्नेल लेअर्ड नांवाची व्हडली कंपनी लोखणाचीं तारवां बांदपाक लागली.एफ.पी.स्मिथ आनी जे.एरिकसन ह्या दोगांकय १८३६त मळसूत्री प्रचलकाचीं एकस्वां मेळ्ळीं.आय.के.ब्रनेल हाणें ‘ग्रेट ब्रिटन’ हें पयलें लोखणाचें प्रचालक आशिल्लें व्हडलें तारूं इंग्लंड –अमेरिका प्रवासाखातीर बांदलें.तशेंच आल्फ्रेड होल्ट, प्येअर बूगेअर, टॉमस लेंग,विल्यम फेअरबेअर्न, ग्लासगोचे डब्ल्यू.जे.एम.रॅंगकिन आनी जॉन विल्किन्सन हाणींय जलवाहनां तयार करपाखातीर म्हत्वाचो वावर केला.१८७७त ब्रिटीश नौदलान ‘आयरिस’ आनि ‘मर्क्युरी’ ह्यो दोन बोटी बांदल्यो. पूण पयलीं नांव घेवपासारखी पोलादी बोट १,७७७ टनी ‘रोटोमहाँआ’ ही आशिल्ली.ही बोट विल्यम डेनी हाणें बांदिल्ली.

तंत्रविद्येच्या मळार जे म्हत्वाचे खुबशे सोद लागिल्ले तातूंत ह्वाई वाहनांचोय आस्पाव जाता.१८९७त अशें वातयान मळबांत सोडपाचे यत्न निश्फळ जाल्याउपरांत ग्राफ (काउंट) फेर्दिनांद फोन त्सेपेलीन (झेपेलीन, १८३८-१९१७) ह्या शास्त्रज्ञान २ जुलाय १९०० दिसा कॉन्स्टन्स तळ्यावेल्यान (बोडन से वेल्यान) यशस्वी उड्डाण केलें.ते उपरांत ऑरव्हिल रायट हो आपल्या विमानांतल्यान १७ डिसेंबर १९०३ ह्या दिसा फकत १२ सेकंदांत ३५-३६ मी.अंतर उडत गेलो.ही घडणूक खूब म्हत्वाची जावन आसा.हे घडणुके उपरांत रायट भावंडांनी १९०८त जेन्ना नवें विमान तयार केलें तेन्ना तांच्या कार्याक अमेरिकेंत आनी युरोपांतय प्रसिध्दी आनी मान्यता फाव जाली.फ्रान्सांतय विमान तयार करपाचे स्वतंत्र यत्न सुरू जाले.हातूंत ब्राझिली वैमानीक आलबे अरतू सॅंनतूझ द्यूमॉं बंधू आनी ताचे वांगडी ल्वी ब्लेर्यो हे मुखेल जावन आसात.तशेंच सी.ए.लिंडबर्ग हाणें २०-२१ में १९२७ दिसा एकट्यान अटलांटिका म्हासागर हुंपलो.

सद्याच्या काळांत तर जेट विमानांनी दिल्ली-मुंबय ते न्यूयॉर्कमेरेन सु.१५,००० किमी.चो प्रवास ३०० परस चड मनीस आनी माल घेवन १५-१६ वरांनी करपाक येता इतली प्रगति हवाई वाहनांच्या मळार जाल्ली आसा.

पुर्विल्ल्या काळांत लेगीत मनशाक देवाण-घेवाण करपाखातीर वजनांची गरज पडटाली. तेखातीर सुरवातेक दांडयेचे काटे प्रचारांत आयले.ईजिप्तांतलो पोरनो काटो नाकदा हांगाच्या एका थडग्यांत सांपडला.तशेंच जनावरां आनी शेवणीं हांचीं रुपां आशिल्लो फातराच्या वजनांचो संचय सांपडला.सतराव्या शेंकड्याच्या शेवटाक स्प्रिंगकाटे तयार केले आसुंये. १६९४त अशे कांटे प्रचारांत आशिल्ले. ताच्या उपरांत व्हर्नियर व्यासमापक,सूक्ष्ममापक, व्हर्नियर कोनमापक सारकिल्लीं उपरकणां कारखानदारांनी तयार केलीं.अशेतरेची उपकरणां सोदून काडपांत गॅसकोइन, रॉबर्ट हूक, हेन्री मॉडस्ले, जो झेप व्हिटवर्थ, जे.एल.पामर, याकोप आम्सलर, सी.ई.योहानसन हाणीं म्हत्वाचें काम केलां.आंरी पीटो हाणें वायूच्या जांव दव्याच्या प्रवाहाचो वेग मेजपाचें उपकरण १७३२त सोदून काडलें. ते उपरांत बूरदॉं(बोर्डन) दाबमापक उपकरणाचो सोद लागलो.एकोणिसाव्या शेंकड्यांत इंजिनाची शक्त मेजपाखातीर प्रॉनी शक्तिमापक हें एक नवें साधन तयार करपांत आयलें.ह्या यंत्राचो सोद बॅरन रीश द प्रॉनी हाणें १८३३त लायलो.

विद्युत अभियांत्रिकीची सुरवात मात १८२५-५० ह्या काळांत जाली.सतराव्या आनी अठराव्या शेंकड्यांतल्या शास्त्रज्ञांनी विजेच्या भाराचे कांय गुणधर्म पारखिल्ले. ओटो फोन गेरिक हाणें अशे विजेची पुरवण करपी यंत्र १६६०त सोदून काडलें.फ्रान्सिस हॉकस्वी आनी स्टीव्हेन ग्रे, जॉन कॅंटन, आलेस्सांद्रो व्होल्टा आनी अब्राहम बेनेट हाणींय ह्या यंत्रांत कांय सुदारणा करपाखातीर म्हत्वाचे सोद लायले.पीटर व्हान मसेनब्रूक (१६९२-१७६१) हाणें ‘लायडन बरणी’ चो (विद्युत भार साठोवपी साधन) सोद लायलो.१८७८त आर.एल.जी.प्लांते हाणें गरजेप्रमाण वापरूंक येता अशा वीज साठोवपी घटाचो सोद लायलो.१८३१त मायकेल फॅराडे हाणें विद्युतीय आनी चुंबकीय मळावेल्या अन्योन्य क्रियांचो उपेग करून यांत्रिक गती तयार केली. १८३२त पॅरिस हांगा ईपॉलीट पीक्सी हाणें विद्युत चुंबकीय जनित्र तयार केलें.मागीर सॅक्सटन, लायपसिकचे ई. श्ट-हेर, डॅनीश अभियंतो सोरेन होर्थ आनी जायत्या हेर शास्त्रज्ञांनी अशातरेचीं यंत्रां तयार केलीं.आन्तॉन्यो पाचिनॉत्ती हाणें १८६०त पयलो एकदिश डायनामो तयार केलो.१८९३त जॉर्ज वेस्टिंगहाउस हाणें नायगारा धबधब्याचेर जलशक्तिकेंद्रांत प्रत्यावर्ती जनित्रां वापरलीं.एस.झेड.फेरांटी (१८६४-१९३०) हाणें लंडनच्या वीज पुरवठ्याखातीर डेटफर्ड हांगा शक्तिकेंद्र १८८९त बांदलें.

विजेचे दिवे तयार करपांत टॉमस एडिसन (१८४७-१९३१) हो अमेरीकी संशोधक मुखार आशिल्लो.तच्या पयल्या दिव्यांत ताणें कोंड्याचो कार्बनीकृत तंतू वापरिल्लो आनी तो निर्वात कंवचेच्या गुळ्यांत घाल्लो.ताचो हो दिवो २१ ऑक्टोबर १८७९दिसा तयार जालो.ताच्या उपरांत १८९८त ऑस्मियमाच्या तंतूचे, विसाव्या शेंकड्याचे सुरवातेक टॅंटॅलमाच्या तंतूचे आनी शेवटाक १९११त टंगस्टनाच्या तंतूचे दिवे प्रचारांत आयले.

विद्युतीय जांव विद्युत चुंबकीय तरंगांचो सोद लागल्या उपरांत तांच्या उपेगाचो सोद करपी गूल्येल्मो मार्कोनी (१८७४-१९३७) हो पयलो शास्त्रज्ञ. १८९७च्या में म्हयन्यांत रेडीओन पाँच किमी.पयस संकेत धाडपांत ताका यश फव जालें.१९१० मेरेन संबंद अटलांटिक महासागर रेडिओ संदेश प्रेशणाच्या टप्प्यांत आयिल्लो आनी बोटींचेरय रेडिओ संदेशवहन वापरपांत येतालें.

हर्टझ हाच्या विद्युत चुंबकीय तरंगांच्या सोदाउपरांत १९०४च्या सुमाराक जॉन अॅंब्रोज फ्लेमिंग हाणें एडिसन परिणामाचो उपेग करून पयली द्विप्रस्थी तापायनिक नलिका तयार केली.तशेंच १९२० उपरांत सार्वत्रिक रेडिओ प्रेशण सुरू जालें.१९२७त दूरचित्रवाणी प्रायोगिक तरेन अवतरली. हातूंतल्यानच फुडें इलेक्ट्रॉन सूक्ष्मदर्शक, इलेक्ट्रॉनीय प्रयुक्तींच्या आदारान यंत्रांचें नियंत्रण, संगणक, सूक्ष्मतरंग दूरध्वनी सारकिल्लीं यंत्रां आधुनीक काळांत वापरांत आयलीं आनी १९४८त ट्रॅंझिस्टरय तयार केलो.

आधुनीक काळांत तंत्रविद्येची प्रगति सगळ्या दिकांनी जावपाक लागल्या. रशियेन ४ ऑक्टोबर १९५७ दिसा पयलो कृत्रीम उपग्रह अवकाशांत सोडून अवकाश युगांत पावल दवरलें.उश्णता संक्रमणाच्या