एक म्हत्वाचो प्रस्न. हांगाय बेंथॅमाची भुमिका भावरूपवादी आसा. म्हळ्यार, जे व्यक्तीचे वा व्यक्तीच्या समुदायाचे आदेश समाजांतले चड संख्येंतल्यो व्यक्ती संवयेन पाळटात ती व्यक्ती वा तो समुदाय सार्वभौम आसता. अशे सार्वभौम शक्तीन जे आदेश दिल्ले आसतात आनी ह्या आदेशांचो भंग केल्यार ख्यास्त सांगिल्ली आसता. ते आदेश म्हळ्यार कायदे. तेन्ना सर्वभौम शक्त ही कायद्यांपरस वयर आसता आनी तिका कायद्यांचें बंधन लागना. पूण कायदे करपी सार्वभौम समुहाचो घटक म्हणून व्यक्ती सार्वभौम आसल्यार पूण तेचवांगडा हे कायदे तिचेर बंधनकारक आसतले आनी तेखातीर व्यक्तीचें कायद्याकडेन दोट्टी नातें आसतलें ही शक्यताय बेंथॅम मान्य करता. तशेंच सार्वभौम शक्तीक कायद्याचें बंधन नासलें तरीय नैतिक बंधन आसता म्हळ्यार प्रचलीत नितीआड आशिल्ले कायदे तिणें केल्यार लोकांचो राग तिका सोंसचो पडटा आनी देखून सार्वभौम शक्त पुराय निरंकुश नासता अशें बेंथॅमाचें म्हणणें आसा.
- कों. वि. सं. मं.
बेंद्रे, दत्तात्रय रामचंद्र:
(जल्म: ३१ जानेवारी १८९६, धारवाड; मरण: २६ ऑक्टोबर १९८१, मुंबय).
भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार फावो जाल्लो नामनेचो कन्नड कवी. ताचें मूळ घराणें रत्नागिरी जिल्ह्यांतल्या केळशी गांवांतलें. पूण कामानिमतान तासगांव, शिरहट्टी आनी निमाणें धारवाडाक तो स्थायिक जालो. कर्नाटकांत ताका ‘अंबिकातनयदत्त’ ह्या टोपण नांवान वळखतात.
धारवाडाक ताणें मॅट्रिकेमेरेनचें शिक्षण घेतलें. पुण्यांतल्या फर्ग्युसन महाविद्यांतल्यान तो बी. ए. जालो आनी फुडें मुंबय विद्यापिठांतल्यान ताणें एम. ए. पदवी घेतली. १९१८-३२ मेरेन ताणें व्हिक्टोरिया हायस्कूल, राष्ट्रीय शाळा धारवाड तशेंच गदक आनी हुबळीक शिक्षक म्हणून काम केलें. ताणें बरयल्या ‘नरबली’ हे कवितेखातीर १९३२ वर्सा ताका बंदखण आनी अज्ञातवास भोगचो पडलो. १९४३ उपरांत पुण्यांतल्या कॉमर्स कॉलेजींत कन्नड भाशासाहित्याचो प्राध्यापक म्हणून आनी न्यू इंग्लीश स्कुलांत इंग्लिशीचो अध्यापक म्हणून ताणें काम केलां. १९४४-५६ मेरेन तो सोलापूरच्या डी. ए. व्ही. कॉलेजींत कन्नड विशय शिकयतालो. १९५६-१९६६ मेरेन ताणें आकाशवाणीच्या धारवाड केंद्रार साहित्य सल्लागार म्हणून काम पळयलें.
आपली आवयभास मराठी आसुनूय ताणें १९१६चे आदींच मराठी, कन्नड, इंग्लीश आनी संस्कृतांत कविता रचल्यो. १९२२ त ताचें ‘कृष्णकुमारी’ नांवाचें ल्हानशें कथाकाव्य उजवाडाक आयलें. ताचे वट्ट २६ कवितांझेले उजवाडाक आयल्यात. तातूंतले कांय म्हत्वाचे अशें:
गरी (१९३२), सखीगीत (१९३७), नादलीले (१९३८), मेघदूत (१९४३), गंगावतरण (१९५१), अरळुमरळु (१९५७), नाकृतंती (१९६४), श्रीमाता (१९६८), इदु नभोवाणी (१९७०), मत्ते श्रावण बंतु (१९७३), चतुरोक्तिमत्तु इतर कवनगळु (१९७८), बाहत्तर (१९६९), विनय (१९७२), ओलवे नम्म बदुकु (१९७७).
साहित्य समिक्षांचेरूय ताणें णव ग्रंथ बरयल्यात ते अशे: साहित्य मतु विमर्शे (१९३७), विचार मंजरी (१९४०), महाराष्ट्र साहित्य (१९५९), कन्नड साहित्यदल्लि नाल्कु नायकरत्नगळु (१९६८), हत्तु उपन्यासगळु (१९७२), साहित्यद विराट स्वरूप (१९७४). हुच्चाटगळु (१९३६, पांच एकांकीचो झेलो) आनी होस संसारमत्तु इतर नाटकगळु (१९५०, चार नाटकांचो झेलो) अशे ताचे दोन नाट्यसंग्रह उजवाडाक आयल्यात. ‘निराभरण सुंदरी’ (१९४०) ह्या झेल्यांत ताच्यो कांय कथा, ललीत निबंद आनी विनोदी गितां आसात.
‘विठ्ठल संप्रदाय’ (१९६५) आनी ‘संतमहंतांचा पूर्ण शंभू विठ्ठल’ (१९८०) हे ताचे वैचारिक स्वरुपाचे मराठी ग्रंथ, ‘गुरू गोविंदसिंग’. ‘कबिर वचनावली’, ‘अरविंदांचे भारतीय नवजन्म’ तशेंच रवींद्रनाथ टागोर हाच्यो १०१ कविता ताणें कन्नड भाशेंत अणकारून उजवाडाक हाडल्यो. सौंदर्यलहरी, रमणह्र्दय, आनंदलहरी, अनुभवामृत आदी संतसाहित्याचो ताणें कन्नड भाशेंत पद्य अणकार केला. ताच्या कांय कन्नड कवितांचे जर्मन हिंदी, संस्कृत आनी हेर भारतीय भाशांनी अणकार जाल्यार.
१९५८ त बेंद्रे हाच्या कन्नड ‘अरळुमरळु’ ह्या कविता झेल्याक साहित्य अकादेमी पुरस्कार फावो जालो. ‘संवाद’ (१९६५) ह्या ताच्या मराठी गद्यपद्यसंग्रहांक १९६५ वर्साचें न. चिं. केळकर इनाम मेळ्ळां. १९६६ त म्हैसूर विद्यापिठान आनी १९६८ त कर्नाटक विद्यापिठान ताका भोवमानाची डॉक्टरेट दिली. १९६८ त भारत सरकारान ताका पद्मश्री दिली. १९६९ वर्सा साहित्य अकादेमीचो फॅलो म्हणून ताका वेंचून काडलो. १९६६ सावन कर्नाटक राज्यान ताका आजन्म निवृतीवेतन सुरू केलें. १९७२ त कर्नाटक राज्यान ताच्या निक्तिविशीं एक साक्षीचित्र काडलें.
ताच्या ‘नाकु तंती’ (१९६४) ह्या कवितांझेल्याक १९६२-६६ ह्या काळांतली भारतीय ललीत साहित्यांतली बर्यांतली बरी कलाकृती म्हणून १९७३ वर्सा भारतीय ज्ञानपीठ पुरस्कार फावो जालो. ‘नाकु तंती’ (चार तंतू आनी तारो) हातूंत ४४ कविता आस्पावतात. हातूंतल्या स कवितांचो आडवाद सोडल्यार उरिल्ल्या सगळ्या कवितांनी खाशेलोम असो वैचारीक भावनीक एकचार दिश्टी पडटा. हो एकचार चार हे
