भरत - २) ह्या देशाक भारतवर्ष हें नांव मेळचेपयलीं ताका अजनाभवर्ष म्हण्टाले, अशे उल्लेख जायत्या पुराणांनी मेळटात. नभि नांवाच्या राजाचो पूत ऋषभदेव हाचो पूत भरत हो एक व्हड योगी राजा जावन गेलो. शेवटाक ताणें वानप्रस्थाश्रम घेवन राजत्याग केलो. ह्या राजावयल्यान देशाक भारतवर्ष म्हणूंक लागले. उपरांत तो गंडकी न्हंयेचे देगेर आशिल्ल्या पुलह ऋषीच्या आश्रमांत वचून तपश्र्चर्या करुंक लागलो. एक दीस ताणएं निकतेंच जल्मल्लें हरणाचें पिल पळयलें. तो ताका आश्रमांत घेवन गेलो. त्या पिलाचो मायेन सांबाळ करता आसतनाच ताका मरण आयलें. देखून ताका हरणाचो जल्म मेळ्ळो. ह्या जल्मांत ताका फाटल्या जल्माची याद आशिल्ली. देखून तो आपलो कळप सोडून पुलहाश्रमांत येवन रावलो आनी मरणकाळ लागीं पावतकच ताणें गंडकी न्हंयेत देहाचो त्याग केलो. उपरांत ताचो जल्म अंगिरस कुळांत जालो. जल्मतनाच तो सिध्द आनी मुक्त आशिल्लो. आपली ही स्थिती कोणाक कळची न्हय म्हणून तो मूढ (जड) वृत्तीन मौन धारण करुन आपली जीण सारतालो. देखून ताका जडभरत अशें नांव पडलें.
भरत - ३) अयोध्येचो राजा दशरथ हाचे कैकेयी हे राणयेपसून भरताचो जल्म जालो. हाका राज्यार बसोवपाक कैकेयीन रामाक वनवासाक धाडिल्लो. तेन्ना थंय वचून तो रामाक मेळ्ळो आनी आपल्याक राज्यपद नाका अशें सांगून ताका परत हाडपाचो भरतान यत्न केलो. तेन्ना रामान न्हयकार दितकच ताचो प्रतिनिधी म्हणून भरतान १४ वर्सां राम परत येसर राज्य केलें. रामाउपरांत तोच अयोध्येचो राजा जालो. सिंधू न्हंयेच्या दोनूय देगांचेर गंधर्वांचें राज्य आशिल्लें. तांचेर जैत मेळोवन ताणें तक्षशिला आनी पुष्कलावती ह्या दोन नगरांची स्थापना केली, अशें वाल्मिकी रामायणांत म्हळां.
भरत - ४) पुरुवंशांतलो एक राजा. दुष्यंत आनी शकुंतला हांचो पूत. ताचे दुसरें नांव दमन. ल्हानपणासावनूच ताचो पराक्रम आनी तेज दिसूंक लागलें म्हणून आश्रमांतल्या ऋषींनी ताका 'सर्वदमन' अशें नांव दवरलें. शतपथ ब्राह्मणांत ताका 'सौद्युम्नी' अशेंय म्हळां. बापायच्या मरणाउपरांत तो राज्यार बसलो आनी चक्रवर्ती जालो. ताणें किरात, हूण, यवन, आंध्र, कंक, खश आदी लोकांचेर जैत मेळयलें. ताणें असुरांचेरुय जैत मेळयलें आनी उबारुन हाडिल्ल्या बायलांचो उध्दार केलो. मामतेय दीर्घतम्याच्या पुरोहिताखाल ताणें गंगा न्हंयेचे देगेर ५५ आनी यमुना न्हंयेचे देगेर ७८ अश्र्वमेध केल्ल्याची कथा आसा.
भारत ५) नाट्यशास्त्राचो जनक. हाचो नाट्यशास्त्रांत नंदिभरत असोय उल्लेख आसा. विष्णु पुराणांत गंधर्ववेद नांवाचो संगीतशास्त्रीय ग्राथाचो कर्तो म्हणून ताचो उल्लेख आसा. तो सर्गांत इंद्रसभेंत नाट्यप्रयोग करतालो. ह्या नाट्यप्रयोगांत नट, देवांची आनी ऋषींची नक्कल करताले. तेन्ना देवांक आनी ऋषींक राग येवन तांणीं भरतमुनीक सर्गांत रावनासतना धर्तरेचेर जल्माक येवपाचो शाप दिलो.
भरतान रचिल्ल्या नाट्यशास्त्रांत नाट्याचे धा प्रकार सांगल्यात आनी आठ रसांचे स्पश्टीकरण केल्लें आसा. तातूंत नाच, वादन, गायन, अभिनय, अलंकार आदी विशयांचेर विस्तारान चर्चा आसा. सद्या हें नाट्याशास्त्र जे स्थितीत आसा, तें पळयल्यार तातूंत कितलेशेच बदल जावन तातूंत भर पडिल्ल्याचें जाणवता.
वयर दिल्ल्या भरत नांवाच्या राजांभायर ह्या नांवाचे आनिकूय जायते राजा आनी ऋषीपूत जावन गेल्ल्याचे उल्लेख मेळटात. ऋग्वेदांत भरत हें नांव अग्निदेवाकूय दिलां.
कों. वि. सं. मं.
भरतकाम
कसल्याय प्रकारच्या लुगटाचेर सुती, रस्मी, लोकरी, जरी वा प्लास्टीक हांचे सारक्या तरेकवार आनी विविध रंगांच्या धाग्यांनी तरेतरेचे पोंत घालून, सुयेच्या वा मशिनाच्या आदारान तयार केल्ली कलात्मक कलाकृती म्हळ्यार भरतकाम.
इतिहासः पुर्विल्ल्या काळार वल्कलाचेर तणाव वा कातडी धाग्यान लांकडी सूय वापरुन जोड काम करताले. रशियेंत खूब पुर्विल्ल्या काळारसावन धातूचे धागे लांकडी सुयेन वापरुन वा रेनडियर ह्या जनावराचे कातीचेर ताच्या केंसांच्या धाग्यांचो वापर करुन जोडकाम करताले. हे कलेचो उगम निश्र्चीत केन्ना जालो ताची म्हायती मेळना. पूण ही कला सुरवेक भारत आनी उपरांत हेर देशांनी उदयाक आयली अशें मानतात. भरतकामांतलें 'भरत' हें उतर 'भृ' ह्या मूळ संस्कृत धातूपसून तयार जालां. 'भृ' म्हळ्यार भरप वा पुराय करप असो अर्थ जाता. वैदिक काळारसावन ऋग्वेदांत कशिदाकाम केल्ल्या वस्त्राक 'पेशस' हें उतर वापरलां. तशेंच, काशिदा काडपी बायलेचो पेशसकारी ह्या नांवान उल्लेख केल्लो मेळटा. सादारण १००० वर्सां क्रिस्ताआदल्या काळांत भरतमुनीन अस्तित्वांत आशिल्ल्या कलांचें संकलन करतना चवसठ कलांचे यादींत भरतकलेचो उल्लेख केल्लो आसा. मोहेंजोदडो आनी हडप्पाच्या उत्खननांत भरतकलेचे नमुने मेळ्ळ्यात. कालिदास, बाणभट्ट, भारवि ह्या कवींच्या संस्कृत साहित्यांतूय भरतकलेचो उल्लेख मेळटा. इ. स. आदीं चवथ्या शतमानांत चंद्रगुप्त मौर्याच्या काळांत आयिल्लो ग्रीसी सत्त्वगिन्यानी मॅगास्थेनीस हाणें भरतकला केल्ल्या लुगटाचें वर्णन आपल्या लिखाणांत केल्लें. अजंठाच्या चित्रांनी जायत्या जाणींनी भरतकाम केल्लीं वस्त्रां पळोवंक मेळटात. उपरांतच्या काळांत भारताचो परक्या देशांकडेन संबंद आयलो. पुर्तुगाल, इंग्लंड, फ्रांस, स्पेन, जर्मनी ह्या देशांकडेन वेपार वाडटकच तांचेय कलाकुसरीचो परिणाम भारतीय भरतकामाचेर आनी शिवणकलेचेर दिश्टी पडपाक लागलो.
बायलांचे जिणेंत भरतकलेक तेचपरी शिवणकलेक एक आगळीच सुवात आसा. बायलांचे कपडे दुरुस्त करपापसून ते घराची सोबाय
