बिंदूसार हांणी उत्तरेक अफगाणमेरेन तशेंच दक्षिण भारतांतूय आपलें साम्राज्य पातळायल्लें. सम्राट अशोक गादयोर आयलो तेन्ना मौर्य साम्राज्याची शीम कर्नाटकाक तेंकिल्ली अशें म्हण्टात. चंद्रगुप्त हाचें व्हडपण आनी राज्यवेवस्था हांची म्हायती ग्रीक राजदूत मॅगास्थिनीझ हाच्या लिखाणांतल्यान आनी कौटिल्याच्या अर्थशास्त्रांतल्यान मेळटा. सम्राट अशोक हांची म्हायती साबार शिलालेखांतल्यान मेळटा. अशोकाच्या मरणाउपरांत (इ. स. प. २३२) मौर्य साम्राज्याक देंवती कळा लागली.
मौर्य साम्राज्य विसर्जीत जाल्याउपरांत, उत्तर भारतांत ल्हान ल्हान राज्यां परतून निर्माण जालीं. मध्य हिंदुस्थानांत मौर्यांउपरांत कांय तेंप पुशमित्रान स्थापणूक केल्ल्या शुंग वंशान राज्य केलें. इ. स. प. ७३त शुंग राजाक हारोवन कण्व वंशाचो राजा सत्तेर आयलो. इ. स. पयलींच्या दुसऱ्या शेंकड्यांत वायव्य हिंदुस्थानांत इंडो-ग्रीक नांवान प्रसिध्द आशिल्ले राजा सत्तेर आयले. हातुंतले, डिमीट्रिअस दुसरो आनी मिनांदर हे दोन व्हड राजा जावन गेले. मिनांदर हाणें बौध्द धर्म आपणायल्लो, असो उल्लेख मिनिंदपन्हाला हातूंत मेळटा. ह्याच सुमाराक उत्तर आनी अस्तंत भारतांत शक राजाचो आनी पार्थीयन क्षत्रपांचो शेक चलतालो. उपरांत कुशाण घराण्याचें राज्य अस्तित्वांत आयलें. तांची राजधानी पेशवार हांगा आशिल्ली. कनिश्ठ हो कुशाण घराण्यांतलो श्रेश्ठ राजा आशिल्लो. ह्या तेंपार परकीय आक्रमणावांगडा तांचे संस्कृतायेचोय प्रभाव भारतीय कलेचेर पडलो.
इ. स. चे सुरवेक भारतांत साबार गणसंघ भरभराटीक आयले. इसवी सनाच्या दुसऱ्या आनी तिसऱ्या शेंकड्यांत तत्त्वगिन्यान, विज्ञान, साहित्य आनी कलाकुसर हांची खूब उदरगत जाली, म्हूण ह्या सुमाराक भारताच्या इतिहासाचो एक सर्जनशील काळ (Creative Period) अशें म्हळां. चवथ्या शेंकड्याचे सुरवेक गुप्ता घराण्याचो ल्हान गणसंघ आशिल्लो. पूण चंद्रगुप्त पयलो हाणें गुप्ता राज्याची स्थापणूक केली (इ. स. ३२०) उपरांत समुद्रगुप्त हाणें गुप्ता साम्राज्याचो विस्तार केलो. उत्तर भारताचो चडसो प्रदेश ताणें आपल्या शेकातळा हाडिल्लो आनी साबार राजांक ताणें मांडलिक केल्ले. हाका लागून विंसेंत स्मित हाणें ताका भारताचो नेपोलियन अशें म्हळां. स्कंदगुप्ता उपरांत गुप्त साम्राज्याक देंवती कळा लागली. मुखार गुप्त साम्राज्याचें विभाजन जावन मौखरी, नैत्रक हीं घराणीं तशेंच मालवा आनी कामरुपा सारकिल्लीं ल्हान ल्हान राज्यां अस्तित्वांत आयलीं. सातव्या शेंकड्यांत उत्तर भारतांत हर्षवर्धन हो व्हड साम्राज्य उबारिल्लें.
तिसऱ्या शेंकड्यांत सातवाहनाचो अंत जाल्याउपरांत दख्खन प्रदेशांत साबार ल्हान ल्हान राज्यां अस्तित्वांत आयलीं. हातुंतलें विद्याशक्ती ह्या राजान स्थापित केल्लें वाराटका हें चड बळिश्ट आशिल्लें. विद्याशक्ती हाचो चलो प्रवरसेन हाणें चार अश्र्वमेध करुन आपल्याक सम्राट हें नांव घेतिल्लें. ताचें साम्राज्य उत्तरेक बुंदेलखंडा सावन दक्षिणेंक हैद्राबाद मेरेन पातळिल्लें. वाकाटका उपरांत सव्या शेंकड्याच्या सुमाराक दक्षिण भारतांत बदामिच्या तालुक्यांचो शेक चलतालो. चालुक्य घराण्यांतलो पुलकेशीन दुसरो (कार ६०९-६४२) हो व्हड दक्षिणात्य राजा आशिल्लो. ह्याच सुमाराक महेंद्र वर्मा ह्या पल्लव घराण्यांतल्या राजान दक्षिणेंतलीं ल्हान ल्हान राज्यां एकवटीत करुन आपल्या राज्याचो विस्तार केल्लो. चालुक्य राजांनी पल्लवांक खर विरोध केल्लो. अशए रितीन तांच्यांतलें वैर वाडत गेलें.
इ.स. ८०० ते ११०० ह्या काळांत उत्तर हिंदुस्थानांत आपलो शेक बसोवपाखातीर प्रतिहार, राष्ट्रकूट आनी पाल घराण्यांभितर एकसारकीं झगडीं रावलीं. मुसलमानांच्यो घुरयो हिंदुस्थानांत येवचे पयलीं प्रतिहार घराण्यांत आपलो शेक राजस्थान आनी अस्तंत भारतांत प्रस्थापित केल्लो. चालुक्य उपारंत सत्तेर आयिल्ले राष्ट्रकूट महाराष्ट्रांत राज्य करपाक लागले तर उदेंत भारतांत पाल घराण्याचो शेक आशिल्लो. उपरांत धाव्या शेंकड्याच्या शेवटाक प्रतिहारांच्या मांडलिकांनी आपली सत्ता बळिश्ट करुन स्वतंत्र राज्यांची स्थापणूक केल्ली. अशे रितीन राज्यस्थान आनी अस्तंत भारताच्या कांय प्रदेशांनी ल्हान ल्हान राजपूत राज्यां उदयाक आयलीं. दक्षिणेक कदंब आनी गंग घराण्यांनी राष्ट्रकुटांक सदांच विरोध केल्लो. तांच्यांत झगडीं चालूच आशिल्लीं. धाव्या शेंकड्यांत चोल राजान पल्लव आनी पांड्य घराण्यांचो पराभव करुन दक्षिण भारतांत आपलें साम्राज्य घट्ट केलें. मुखार बाराव्या शेंकड्याच्या शेवटाक सावन चोल घराण्याक देंवती कळा लागली. चवदाव्या शेकड्याचे सुरवेक मुसलमानांच्या एकाफाटल्यान एक आयिल्ल्या घुरयांक लागून चालुक्य घराण्याचो नाश जालो.
मध्ययुगः रोमन साम्राज्याची विभागणी जाल्याउपरांत युरोप आनी आशियांत म्हत्वाचो बदल जाले. त्या वेळार भारताचे रोमन साम्राज्याकडेन वेपारी संबंद आशिल्ल्यान भारताच्या वेपाराचेरुय वायट परिणाम जाले. सातव्या शेकड्याच्या मध्याक अरबस्तानाक, अरबांच्यो साबार ल्हान ल्हान झुजारी टोळ्यो आशिल्ल्यो. पूण ह्या तेंपार इस्लाम धर्मांत जाल्ली वाड ह्या अरबी टोळ्यांक एकठांय हाडपाक कारणीभूत थरली. आठव्या शेंकड्याच्या मध्याक बगदादचो अब्बासीद हो खलीफ म्हूण सत्तेर आयलो. मुखार सुमार देडशें वर्सां तरी अब्बासीद हें मध्य आशियांतलें एक बळिश्ट साम्राज्य म्हूण प्रसिध्द आशिल्लें. परसिया, तुर्कस्थआन आनी अफगाणिस्थआन हांचेवयलो अब्बासिद खलिफांचो शेक कमी जातकूच हांगा साबार ल्हान ल्हान मुसलमान राज्यां उदयाक आयलीं. आपल्या राज्याचो विस्तार करचो ह्या हेतान मुसलमान राजांनी आशियांतल्या ह्यादेशांचेर घुरयो घालपाक सुरवात केली. मुहम्मद घोरी हाणें बाराव्या शेंकड्याच्या शेवटाक उत्तर भारतांत आपली सत्ता स्थापित करचे पयलीं भारताचेर साबार खेपो घुरयो घाल्ल्यो.
