भूंयकांपःधर्तरचो थरथर,धर्तरच्या कठ्ट्यांच्या थरांमदीं कांय कारणाक लागून ताण निर्माण जाता आनी त्या ताणावरवीं धर्तरेच्या हालयल्ल्या भूस्थरांक धपको बसता.ह्या धपक्याचो परिणाम म्हणून धपक्याचे खरायेक दरुन धपक्याच्या थरावीक आवाठांत धपक्या सरबोंवतणीं कंपनां(तरंग)पसरतात.धर्तरेच्या कट्ट्यांत निर्माण जावपी ताणाफाटली कारणां निश्र्चीत ना.नव्या नव्या भूंयकांपांवरवीं संशोधकां कडल्यान ह्या कारणांनी भर पडत आसा.आयजमेरेन मुखार आयिल्लीं कांय कारणां अशी आसात.१)धर्तरेचे निर्मती सावन धर्तर न्हिवत राविल्ल्यान तिचें कट्टें भायल्यान आकुंचीत जायत आसा आनी ह्या आकुंचनांतल्यान कट्ट्यापोंदच्या भागाची हालचाल जाता.२)धर्तरेवयल्या खडपांची एके वटेन झीज जायत आसा आनी दुसरेकडेन दर्यांत गाळ सांचून नवीं खडपां निर्माण जायत आसात.ह्या घडामोडींक लागून धर्तरेचेर एक असमतोलपण निर्माण जाता.हातूंतल्यान धर्तरेचेर ताण पडटा.धर्तरी आपले भोंवतणीं धुंवत आशिल्ल्यान,दर्याचे आनी हवेचे प्रवाह निर्माण जातात,तशेच धर्तरेच्या कट्ट्यांत जावपाची शक्यताय आसता.भौतेक भूंयकांप दोन तरेचे धपके निर्माण करतात.मुखेल आनी नेटाच्या धपक्या आदीं पूर्व सुचेवणी दिवपी उणे खरायेचे धपके आसतात.धर्तरेच्या कट्ट्यांतल्या थरां मदीं जेन्ना घर्शण निर्माण जाता तेन्ना हें गर्शम ल्हान धपके निर्माण करता आनी जेन्ना घर्शण सोंपून दोन भागां मदीं अंतर निर्माण जाता तेन्ना मुखेल आनी व्हडलो धपको बसता. मुखेल धपक्या उपरांतूय ल्हान ल्हान धपके बसूं यातात.
धर्तरेच्या कट्ट्यांतजंय मुखेल हालचाल जावन धपको निर्माण जाता तो भूंयकांपाचो भितरलो केंद्रबिंदू आसता.हो केंद्रबिंदू जमनाच्या भायलच्या आंगापसून ८ किमी.ते ८०० किमी.मेरेनचे आसूं येता.सुमार ३-४ भूंयकांपांचो केंद्रबिंदू हो ८ ते ८० किमी.मेरेनचे खोलायेचेर आसता.ह्या केंद्रबिंदूच्या माथ्यानयले जमीन (भूपृश्ट)भायलो केंद्रबिंदू आसता.भितरल्या केंद्रकबिंदू पसून निर्माण जावपी भूंयकांपाची ल्हांरां ह्या केंद्रबिंदू पसून जितलीं पयस पावतात तितलीं तीं अशक्य जातात.तेखातीर भायल्या केंद्रबिंदूचेर जावपी भूंयकांपाची खरसाण सगळ्यांत चड आसता .आर.डी.ऑलडॅम हाणें हे खरसाणईचें गणित मांडलां
भितरलो केंद्रबिंदू,ताच्या माथ्यावयलो भायलो,ख भीतरलो केंद्रबिंदू आनी भायलो केंद्रबिंदू हांचेमदलें अंतर ० भायलो केंद्रबिंदूपसून म अंतराचेर आशिल्लें ठिकाण त भायल्या केंद्राच्या जाग्यार आशिल्ली खरसाण,र भितलच्या केंद्रबिदू आनी ३ ठिकाणी हांचेमदलें अंतर. भूंयकापांच्या थरथरापासून वेगवेगळे गूणधर्म आशिल्ले तरंग,निर्माण जातात.ह्या तरंगाची वांटणी अशीः१)मुळावे तरंग,(भूंयकांप मापांत सगळ्यांत पयलीं दिसपी).२)तांचे फाटोफाट दिसपी व्दितीयक तरंग मुळाव्या तरंगां परस उणो वेग आशिल्लो.३)भूंयेच्या माथ्यापोंदसून पूण माथ्याक लागींच अशे भुंभुंयेच्या थरांतल्यान प्रवास करपी पृश्ठ तरंग.
भूंयकापांचे परिणामःभूंयकांपावरवी धर्तरेच्या कट्ट्यांत थरथर निर्माण जाता देखून माथ्यार उब्यो आशिल्ल्यो वास्तू,झाडा-पेडां,हांकां धोको उत्पन्न जाता.ह्या धोक्याचें प्रमाण भूंयकांपाच्या थरथराचे उणे-अदीक खरसाणीचेर थरता.इमारती,पूल,धरणां उदकाचे नळ,विजेचे-फोनाचे खांबे,रेल्वेचे रुळ,रस्ते कोसळटात.दोंगरांची दोगणांय देंवतात.धर्तरेच्या पोटांतल्या उदका सांठ्यांनीय बदल घडटा.कांय तळ्यांचें ,बांयचें उदक आट्टा जाल्यार कांयकडेन उदक चडटा.कांयकडेन झरे फुट्टात जाल्यार कांय कडेन उदक धोस जाता.
दर्यापोंदचे जमनींत जावपी भूंयकांप व्हड व्हड ल्हारां निर्माण करतात.हीं ल्हारां दर्या देगेर येवन आदळ्ळीं म्हण्टकच दर्या देगेर जीव आनी नित्तहानी करतात.दर्यांतले येरादारीकूय हीं ल्हारां पिडापिड दितात.जपानी भाशेंत ह्या ल्हारांक त्सुनामी म्हण्टात.अशे तरेन बांदकामाचे झडी वांगडाच ताचें पोंदा चिड्डून मरपी मनीस तशेंच हेर जिवांचो आंकडो व्हड आसता. कांय म्हत्वाचे भूंयकांपःभूंयकांपाचें शास्त्रीय संशोधन आधुनिक काळांत जावंक पावलें.भूंयकांप ही घडणूक खूब आदींसेवन लोकांच्या परिचयाची.फरक इतलोच,आयज हे घडणूकेकडेन भौतेक लोक एक सैमीक बदल म्हणून पळयतात जाल्यार सुरवेकच्या काळांत तांचेकडेन एक दैव कोप म्हणून पळोवप जातालें
| वर्स | सुवात | परिणाम |
|---|---|---|
| इ.स.प १४५० | चिमनी,इटली | ...... |
| इ.स.प २२४ | ऱ्होडझ,उदेंत भूमध्य दर्या वाठार | पुर्विल्ल्या सात अजापांतलो एक असो ३१.५मी.उंचायेचो अपोलो कलोसस नांवाचो पुतळो नश्ट जालो. |
| इ.स.८११ | रोम,इटली | सेंट पॅालच्यो बॅझिलिका इगर्जो नश्ट जाल्यो. |
