आर्मी मॅडिकल कोर(वैजकी विभाग):भूसेनेक वैजकी आदार दिवप आनी रुग्णालयां चलोवप हें ह्या विभागाचें काम. भारतीय भूसेनाःभारताची सैन्य परंपरा खुब पोनी.अश्मयुगांत गारगोटी आनी फातरांसावन तयार केल्लीं अस्त्रां आनी उपरांत धोणूबाण हांचो वापर झुजारी करताले.आर्य लोक भारतांत आयिल्ले तेन्ना तांकां लोखणाची जाण आशिल्ली.लोहयुगांत शस्त्रांचे निर्मितींत क्रांती घडून यली.भाले,खंजीर,तरसाद,धाली,गदा आनी संरक्षक साधनांची निर्मिती जाली.
वैदिक काळांत चतुरंगबल,षटबल आनी अश्टबल अशो तीन प्रकारांच्यो सेना आसताल्यो.चतुरंगबल हातूंत रथ,हत्ती,घोडदळ आनी पांयदळ ह्या चार प्रकारींचो आस्पाव जातालो.षटहल म्हळ्यार रथ,हत्ती,घोडदळ,पांयदळ,रस्ते तयार करपी नौदल आनी अश्टबल म्हळ्यार वयल्या स प्रकारांखेरीज रसदविभाग आनी तंत्रीकी विभाग हांचो आस्पाव आशिल्लें सेनाबळ.त्या काळांत शस्त्रांचो वापर कसो करचो हाचें शिक्षण गुरुकुलांत दिताले.शुक्रनीतीसार ह्या ग्रंथांत झुजाचे उत्तम,मध्यम,कनिश्ठ आनी अधम अशे प्रकार सांगल्यात.पांडवांच्या तेंपार सैन्य चतुरंगबल आशिल्लें.मौर्य काळांत तें षटबल जालें.
इसवी सनापयली ३२७त अँलेक्झांडर-पोरस हांचे मदीं जाल्ल्या झुजांत रथ नाकामी थारील्यान मुखार तांचो वपर उणो जायत गेलो.हतयांचो प्रभाव मात खूब तेंप तिगून आशिल्लो.उपरांत घोडदळाचो प्रभाव वाडिल्ल्यान हतयांचो वापर उणो जायत गेलो.मध्ययुगीन काळांत दील्लीचे सुलतान आनी उपरांत मोगल राज्यकर्त्यानी घोडदळ आनी पांयदळ हांचेर चड भर दिल्लो.मोगल आनी गुलाम वंशाच्या तेंपार गुलामांक तशेंच झूजकैद्यांक सैन्याक तरसादींची पुरवण करप,रस्ते बांदप,मार्गावयलीं आडमेळीं पयस करप हीं कामां करचीं पडटालीं.मनसबदारी पद्दतीक लागून दर एका मनसबदाराक बादशहाचे सेनेची रसद आनी झूजसामग्री व्हरपाखातीर पाडे,ऊंट,घोडे हांची पुरवण करची पडटाली.हाका लागून वेगलो रसद विभाग नाशिल्लो.बाबराच्या आक्रमणा सावन भारतांत नाळींचो आस्पाव भूसेनेंत जालो.पानिपताच्या झुजांत इब्राहीम लोदीची हार बाबराच्या नादळाक लागून जाली.मोगलाच्या काळांत पांयदळ,घोडदळ,ऊंट,हत्ती,नाळ,यंत्री आनी रसद विभाग आशिल्ले.अठराव्या शेंकड्यांत दक्षिणेंत बंजारा जातीचे लोक देशी राज्यांचे भूसेनेक आनी इस्ट इंडिया कंपनीचे सेनेक रसद पावेवपाचें काम करताले.त्या काळांत किल्ल्यांचो उपेग धान्य,दारुगुळो,नाळी,हत्यारां आनी हेर उपेगी वस्तू सांठोवन दवरपाखातीर करताले.आयज अस्तित्वांत आशिल्ले भारतीय सेनेचो उगम इस्ट इंडिया कंपनीचे फौजेंत जाल्लो.त्या काळांत वखारी आनी किल्ले हांची राखण करपाखातीर मुबंय,चेन्नई आनी कलकत्ता हांगा तीन वेगळ्यो सेना उबारिल्ल्यो.अठराव्या शेंकड्याचे निमाणे कडेन ह्यो तिनूय सेना एका कमांडर ईन चीफच्या हाताखाला एकठांय आयल्यो.हे सेनेंत देशी काळें सैन्य.हिदुस्थानांत उबारिल्ल्यो गोऱ्या लोकांच्यो पलटणी,इंग्लंडासावन हाडिल्ल्यो पलटणी,घोडदळ आनी नाळदळ अशे विभाग आसताले.१८५७तल्या उठावाउपरांत नाळदळांतल्यान काळ्या देशी लोकांक काडले.राणयेच्या जाहीर नाम्या उपरांतदेशी लोकांची फौंज ब्रिटीश शेकातळा आयली.भारतीय रेजिमँटाचें स्वरुप प्रांतीय आशिल्लें.विसाव्या शेंकड्याचे सुर्वेक हिंदुस्थानी लेकांचो नाळदळांत परत आस्पाव करुन घेतलो.नाळदळांत परदेशी,अँग्लो इंडियन आनी मुसलमान लोक व्हड संख्येन आसताले.
विसाव्या शेकड्याचे सुरवेक सावन सॅपर्स आनी मायर्न,सिग्नल रेजिमँट, आर्मी सप्लाय कोर,आर्मी मॅडिकल कोर,आर्मी ऑर्डनन्स कोर,ई.एम.ई मिलिटरी पुलीस,इंटेलिजन्स,मॅकनिकल इन्फंट्री,पॅरशूट सैन्य अशे विंगडविंगड विभाग भूसेनेक जोडले.इन्फंट्री,आर्टीलरी,आर्म्ड कोर,इंजिनियर्स सिग्नल हीं आंगां पालवी फौज म्हणून मुखार आयलीं.
कंपनी सरकाराचे फौजेंत हिंदी लोक सुभेदार,मेजर ह्या हुदद्यां मेरेनूच पावताले. विसाव्या शेंकड्यांत पयले फावट हिंदी लोकांक सँडहर्स्ट हांगा शिक्षण दिवन अधिकारी म्हणून घेवपाक लागले.दुसऱ्या म्हाझुजाच्या काळांत अदिकाऱ्यांची गरज चड आशिल्ल्यान हिंदी लोकांक व्हड प्रमाणांत अधिकारी म्हणून प्रवेश मेळपाक लागलो.
भूसेनेची रचणूक बूगोलीक विभागाचेर आसून आयज पांच कमांड आसात.शिपायांचें मुळावें शिक्षण तांच्या रेडिमँटाच्या केंद्रांत मेळटा आनी अधिकारी शिक्षण राश्ट्रीय संरक्षण प्रबोधिनी,खडकवासला(पुणें)आनी भारतीय सैन्य अकादमींत डेहराडूनाक मेळटा.अधिकारी वर्गाच्या उंचेल्या शिक्षणाखातीर वेगवेगळीं महाविद्यालयां आसात.
भारतीय भूसेनेचे रचणुकेंत सामान्य आनी राजादिश्ट अशे दोन मुखेल विभाग आसात.सामान्य वळेरेंत सैनीक,सॅपर,पॅराटरुप,ग्रॅनेडियर,रायफलमन,गनर,नर्सिंग ऑर्डर्ली आनी हेर सेवन वर्गाचो आस्पाव जाता.तातूंतलीं चडटीं पदनांवां अशीं आसात.शिपाय >लान्सनायक,नायक,लान्स हवालदार आनी हवालदार>हवालदार मेजर राजादिश्ट वळरेंत कनिश्ठ आनी वरिश्ठ अशे दोन प्रकार आसात.कनिश्ठ वळेरेंतःनायब सुभेदार/रिसालदार>सुभेदार मेजर/रिसालदार/मेजर.वरिश्ठ वळेरेंत सॅकंड लॅप्टनण्ट>लॅफ्टनण्ट>कॅप्टन>मेजर> लॅफ्टनण्ट कर्नल>कर्नल>ब्रिगेडियर >मेजर जनरल>लॅफ्टनण्ट जनरल>जनरल>फिल्ड मार्शल.
जनरल सुनीत फ्रांसीस रुद्रिगीश हो गोंयकार चीफ ऑफ द आर्मी जनरल ह्या हुद्दार आसलो.
राश्ट्रपती तिनूय सेनादलांचो मुखेली आसता.देशाची राखण
