नागेश, नागेशीं; श्री सप्कोटेश्र्वर, नार्वें; आनी श्री गणपती, खांडोळें हांगासल्ल्या देवळांचे स्मार्त म्हाजन कवळे मठाचे अनुयायी म्हूण वावुरतात. रुद्राध्याय, भस्मधारणा, रुद्राक्षधारण हें स्मार्त संप्रदायाचें मुखेल आंग आसून शिवलिंग पूजन पार्थिवपुजा, बेलपत्र हांकां खूबशें म्हत्व आसा.
कवळें मठाचें आराध्यदैवत श्री भवानीशंकर हांगा पंचायतनाची पुजा त्रिकाल चलता. श्री भवनीशंकरावांगडाच मुरलीधर श्रीकृष्ण, देवी, गणपती, आनी शाळीग्रामाचीय पुजा हांगा जाता. ह्या मठाचेवतीन गौडपादाचार्य संस्कृत पाठशाळा चलता आनी थंय विव्दानजाणकारांकडल्यान वेदशास्त्रांचें शिक्षण दिवप जाता. आषाढी आनी कार्तिकी एकादस, गणपती उत्सव, तेभायर पाडवो, अक्षय तृतीया, नागपंचम, गोकुळाष्टम आनी चार्तुमासांतली एकादस हे मठांतले म्हत्वाचे उत्सव. हाचेच वांगडा कवळें मठांत समाधी घेतिल्ल्या धर्मगुरूंच्यो पुण्यतिथी दर वर्सा मनोवप जातात. दर दिसा नित्य नेमान त्रिकाल पुजा, संतर्पण आदी धर्मीक जातात. दर वर्सा चैत्र शुध्द प्रतिपदेक श्री शांतादुर्गा कवळें देवस्थानांत वसंत पुजा आनी दर वर्सा माघ उमशेदिसा श्री मंगेशदेवस्थानांत महाशिवरात्र मठाचेवतीन करतात.
मठाचो कारभार मठशिश्यांचे समितीवतीन पळोवप जाता आनी खर्च मठाच्या मालकिच्या जमीन-जुमल्याचे येणावळींतल्यान तशेंच लोकांचे देणगींतल्यान जाता. सुरवेक सावन कवळें मठाक राज्य मान्यता मेळून जहांगीर आनी वतनां सुटिल्लीं आसात. पुर्विल्ल्या राजांकडल्यान आनी संस्थानिकांकडल्यान मठाक जागे, वतनां आनी अनुदानां मेळ्ळ्यांत तीं अशीं-पेशवे सरकार, पुणे; होळकर सरकार, इंदूर; गायकवाड सरकार, बडोदा; शिंदे सरकार, ग्वाल्हेर; सत्तरीचे राणे; सौदेकार संस्थान; छत्रपती शाहू महाराज भोसले, वाडी संस्थान; औरंगजेब बादशहा सरकार; पोर्तुगेज सरकार. पोर्तुगेज सरकाराकडल्यान मठाक हक्काची रक्कम दरवर्सा मेळटाली आनी मठाक कायदेशीर हिंदूधर्म संस्था म्हणून मान्यताय आशिल्ली. हाचेभायर श्री शांतादुर्गा संस्थान आनी श्री मंगेश संस्थान हांगा जावपी धर्मकृत्यांच्या वर्गणीचो थरावीक हिस्सो देणगीच्या रुपान मठाक प्राप्त जाता.
कवळेंचो मठ हो मुखेल गौडपादाचार्य मठ आसून पुराय देशांत तांच्यो शखा आसात. महाराष्ट्रांत- वाळकेश्र्वर, मुंबय, सोनवडे, गोळवन, नाशीक आनी चिंदर. कर्नाटकांत – खानापूर, बेळगांव, सदाशिवगड, हळगे, गोकर्ण, अंकोला, तशेंच दिल्ली, काशी, ब्रह्यवर्त, रामेश्र्वर आनी गोंयांत सांखळी.
मुखेल कवळेंच्या मठाची मांडावळ अशी आसा – मदीं श्री विठ्ठल रखुमाईचें देवूळ आनी थंयच भोंवतणी गौडपादाचार्य परंपरेंतल्या श्री शिवानंद सरस्वती, श्री रामानंद सरस्वती, श्री पुर्णानंद सरस्वती, श्री आत्मानंद सरस्वती, श्री पर्णानंद सरस्वती दुसरो आनी श्री रामानंद सरस्वती (दुसरो) अशो 6 समाधी आसात. बाकीच्याय मठांत अश्योच समाधी आसात आनी वट्ट मेळून सगळ्या मठांनी 25 समाधी आसात.
श्री सच्चीदानंद हाचेपसून कवळेंमठाची आचार्य परंपरा सुरू जाता. ते उपरांत ते आयजमेरेन ह्या मठाचे 22 धर्मगुरू जाले. तांचीं नांवां अशीं- सच्चिदानंद, शिवानंद, आत्मानंद, ब्रह्यानंद, रामानंद, पुर्णानंद सदानंद, लिलानंद, जोतिरानंद, रामानंद, शुभानंद, आत्मानंद, सच्चिदानंद, सदानंद, ब्रह्यानंद, पर्णानंद, रामानंद, शिवानंद, आत्मानंद पर्णानंद, रामानंद, सच्चिदानंद आनी शिवानंद.
सद्या विद्यमानचे स्वासी श्रीमत सच्चिदानंद सरस्वी (77वो) हाका 1950 त आश्रम दिलो आनी परंपरेप्रमाण ताणें 2 मार्च 1994 ह्या दिसा श्रीमत शिवानंद सरस्वती हाका दिक्षा दिवन श्री गौडपदाचार्य संस्थानाचो उत्तराधिकारी नेमलो.
श्री पद्यनाभाचार्य स्वामी मठ हात्तुर्ली :
ज्ञान, कर्म आनी भक्ती ह्या तिगांचो सुमेळ सादपी एक भक्ती संप्रदाय. श्री पद्यनाभाचार्य हो ह्या संप्रदायाचो आद्य प्रवर्तक. श्री. पद्यनाभाचार्य हाचें मूळ नांव गोविंद महाजन. तुंगभद्रा न्हंयेचे देगेर आंजरपेठ गांवांत रावपी श्री रघुनाथस्वामी महाजन आनी ताची घरकान्न हांचो गोविंद हो पूत. 19 डिसेंबर 1948 हो ताचो जल्मदीस. ताणें नासिकचो श्री सिध्दपादाचार्य स्वामी कडल्यान दिक्षा घेतली. अज्ञानी भौसाक व्यसनमुक्त करून तांचो प्रपंच सुदारून तांकां सत्यज्ञानावरवीं परमार्थ मार्गाक लवप हें स्वामीचें उध्दारकार्य आसलें. ताणें जातवेद आनी श्री मन्नाहा इशस्तराज हे ग्रंथ बरोवन तळागाळांतल्या भौसाक धर्मीक मुल्यांची शिकवण दिली. हे परंपरेचें आराध्य दैवत श्री दत्त आशिल्ल्यान ठाणें, पुणे, कोल्हापूर, सांगली, रत्नागिरी हांगा दत्तमंदिरां उबारलीं. 26 जानेवारी 1912 दिसा श्री पद्यनाभाचार्य स्वामी हाणें मुंबय हांगा समाधी घेतली.
श्री पद्यनाथ संप्रदाय अव्दैत वेदांताचेर आदारीत ज्ञानयुक्त, भक्तीमय, सत्कर्म, आचरण आनी धर्म मुल्यांची जोपासना शिकयता. ह्या संप्रदायांत दिक्षा घेवचेपयलीं साधाकाक आपल्या पुर्वजांक आनी ईश्र्वराक स्मरून व्यसनां तशेंच फटकिरी, विश्र्वासघातकी वागणूक करचोना असो सपूत घेवंचो पडटा. खंयच्याय ज्ञातीच्या मनशाक दिक्षा घेवपाचो अधिकार उरता. घोवाचे परवानगीबगर बायलेक दिक्षा घेवपाक मेळना. ‘जय सच्चिदानंद’ हो ह्या संप्रदायाचो मंत्र जावन आसा. ह्या संप्रदायाचो विस्तार करपाखातीर श्री पद्यनाभाचार्य हाणें आपल्या शिश्यांमदल्या सोळा मुखेल शिश्यांक नियुक्त केल्ले. तातुंतलो 16वो शिश्य श्री सुसेनाचार्यस्वामी हाचेकडेन गोंयचो विस्तार सोंपयलो. ताणें हातुर्ली हांगा मठ बांदून संप्रदायाच्या कामाक कायमस्वरुपी अशी सुरवात केली. श्री सुसेनाचार्य स्वामीचो शिश्य सदानंदाचार्य हाचेकडेन संप्रदायाची जापसालदारकी सोंपोवन 1 डिसेंबर 1933 ह्या दिसा श्री सुसेनाचार्य स्वामी आपल्या सातोशें गांवांत समाधीस्थ जालो. श्री सदानंदाचार्य स्वामीचे कारकिर्दींत ह्या संप्रदायाचो प्रसार आनी प्रचार गोंयच्या गांवागांवांनी
