भजनां आदी प्रकार सारक्याच समर्थपणान आनी गोडव्यान गावपी एक असामान्य गायक म्हणून पुराय देशांत ताची नामना जाली. तेचपरी पंजाबी ढंगाचो ठुमरी गायक म्हणून ताची एक वेगळीच नामना आशिल्ली. ‘सबरंग’ ह्या टोपण नांवान ताणें जायत्यो ख्याल आनी ठुमऱ्यो रचल्यो.
१९५६ वर्सा ताका भारताचें नागरिकत्व मेळ्ळें. संगीत नाटक अकादमी वरवीं इनामा आनी भारत सरकारावरवीं ताका ‘पद्मभूषण’ हो किताब मेळ्ळो. – कों. वि. सं. मं.
बडोदाः गुजरात राज्यांतल्या बडोदा ह्याच नांवाच्या जिल्ह्याचें मुखेल ठिकाण आनी पयलींच्या बडोदा संस्थानाची राजधानी. विश्र्वामित्री न्हंयेचे देगेर समुद्रथरासावन ३५.५ मी. उंचायेचेर हे शार वसलां. पुर्विल्ल्या काळांत अंकुटिक वा अंकोटक नांवाची वसणूक हे न्हंयेचे अस्तंत देगेर आशिल्ली. वटपद्रक वा वडपत्रक, वीरक्षेत्र वा वीरावती, चंदनवती वा चंदनवटी अशींय तांचीं नांवां मेळटात. इंग्लिश भोंवडेकारांनी ‘ब्रोदेरा’ असो उल्लेख केल्लो आसून ताचेवयल्यान ह्या शाराचें बडोदा हें नांव पडलें. सध्या ह्या शाराचें अधिकृत नांव ‘वडोदरा’ अशें आसून तें संस्कृतांतल्या ‘वटोदर’ ह्या उतराचो अपभ्रंश आसुयें. अहमदाबादेचे आग्नेयेक सु. १०० किमी. अंतराचेर हें शार आसा.
२२ १८ उत्तर अक्षांश आनी ७३ १५ उदेंत रेखांशाचेर हें शार वसलां. लोकसंख्या ३,०७३,३५७ (१९९१). क्षेत्रफळ ७,७९४ चौ. किमी. हांगाचें हवामान विषम आसता. गिमाच्या दिसांनी हांगाचें तापमान चडांत चड ४४ से. आनी शिंयाळ्यांत उण्यांत उणें तापमान ६ से आसता. जून ते सप्टेंबर ह्या काळांत पावसाचें प्रमाण ८४ सेंमी. आसता.
इ. सनाचे, सुरवेक भृगुकच्छ (भडोच) बंदर आनी उज्जैन हांकां जोडपी राजमार्गावयलें हें म्हत्वाचें वेपारी शार आशिल्लें. हांगासावनूच रोमी वेपाऱ्यांकडेन वेपार चलतालो. इ. स. १०० ते ३९० ह्या काळांत क्षत्रापांचे राजवटींत ह्या शाराची बरीच वाड जाली. पांचव्या शेंकड्यांत हांगा गुप्त वंशाचें राज्य आशिल्लें. राश्ट्रकूटांनी हाचेर बरोच तेंप सत्ता गाजयली. जैन धर्मांचो प्रसार ह्या काळांत खूब जालो. धाव्या शेंकड्याउपरांत सोळंकी आनी वाघेल घराण्यांच्या काळांत ह्या शाराची खूब उदरगत जाली. बाराव्या शेंकड्याउपरांत बडोदा शार दिल्ली सलतनतीच्या आनी चवदाव्या शेंकड्यांत गुजरात सलतनतीच्या शेकातळा आशिल्लें. १५७३ ते १७२४ ह्या काळांत हे शार मोगलांचे सत्तेखाला आशिल्लें. १५७३ वर्सा सम्राट अकबरान तें सुभ्याचें ठाणें केलें आनी ते उपरांत सुमार दोनशेम वर्सां तें स्वतंत्र भारतांत विलीन जालें. १ मे १९४९ दिसा बडोदा संस्थान मुबय राज्यांत विलीन जालें आनी १ मे १९६० सावन गुजरात राज्याचो भाग जालें.
