रक्कम व्हंकलेच्या गांवोच्या मुखेल्यावतीन व्हंकलेच्या बापायक दिता.उपरांत न्हवरो व्हंकलेच्या कपलाक कुकूम लायता. भांगांत शेंदूर भरता आनी आंब्याचे खांदयेन कळशांतलें उदक तिच्या आंगार शिंपडटात.व्हंकलूय तशेंच करता. तेन्ना बायलो शंख वाजयतात. न्हवरो व्हंकलेच्या दाव्या हांतांत लोखणी कांकण घलता आनी लग्न सुवाळो सोंपयता.
दुसऱ्या दिसा बरात परततना पयलीं न्हवऱ्याच्या गांवच्या मुखेल्यागेर रावता. थंय न्हवऱ्याची आवय व्हंकलेक आपले मांडयेर बसोवन खीर खावयता. उपरांत सगळे न्हवऱ्यागेर येतात. न्हवरो-व्हंकल तळयेर न्हावपाक वतात.तेन्ना तांचे सोयरे शंख वाजयतात तांच्यावांगडा वतात.न्हातकच न्हवरो एका झाडार बाण मारता आनी ताच्या मुळांत वचून बसता.व्हंकल ताका थोडें गोड दिता आनी ताचो हात धरून ताका उठयता. परतून तो एका झडार बाण मारून मुळांत वचून बसता आनी व्हंकल ताका गोड दिवन उठयता.घरा पावसर ही कार्यावळ चालू आसता .उपरांत जेवणावळ जाता. दुसऱ्या दिसा न्हवरो आनी व्हंकल, व्हंकलेच्या घरा वतात. थंय दोन दीस रावतात. महाली लोकांत लग्नाच्याच दिसा पितरांचें श्राध्द करपाची चाल आसा.
महाली लोकांच्या दुसऱ्या प्रकाराच्या लग्नाक इडिगोश वा दुआर लेबेट अशें नांव आसा. हातूंत न्हवऱ्याचे आवय -बापूय चलयेक आपल्यागेर हाडून दवरतात आनी लग्न सुवाळ्यावेळार वा जमता तशी देजाची रक्कम दितात.
तिसऱ्या प्रकारांत चली आपूण जावन न्हवऱ्याच्या घरा येवन रावपाक लागता. त्या घरांतले लोक तिका खूब जाच करतात. थंडपणात चलयेक हो जाच सोंसलो जाल्यार व्हंकल म्बूण तिका आपणायतात.
चवथ्या प्रकारांत न्हवरो आनी व्हंकल आपलेभितर थरोवन एता सोयऱ्यागेर वचून रावतात. थंय न्हवरो तिच्या कपलाक कुकूम लावन तिच्या भांगांत शेंदूर भरता. उपरांत चलयेचो आवय-बापाय ही गजाल न्हवऱ्याच्या आवय-बापायक सांगतात. देज दिवन लग्न सुवाळो करतात. कांय वेळां न्हवरो चलयेक जबरदस्तीन पळोवन वरता आनी तिका कपलाक कुकूम लावन भांगांत शेंदूर भरता. तेन्ना तडजोड करून तांचें लग्न करतात. विधवेवांगडा वा धटस्फोट घेतिल्ले बायलेकडेन लग्न करप हो पांचवो प्रकार आसा. चल्यान वा चलयेन स्वताच लग्न थारावप हो सवो प्रकार आनी चल्याक घर जांवय करप हो सातवो लग्ना प्रकार आसा.
महाली गुरवार बायलेक कांय नेम पाळचे पडटात. तिणें मसंडेंत वचचें न्हय,गळ लावन धरिल्लें नुस्तें खावचें न्हय, पिजिल्ले कपडे शिवचे न्हय वा सुयेंत सूत घलचें न्हय, तशेंच भाकऱ्यो भाजच्यो न्हय हीं तिचेर कांय बंधंना आसात.
बाळांत जावचे वेळार हाडी जातीचे बायलेक सुईण म्हूण आपयतात.बाळंतपण कठीण दिसल्यार भगताक आपयतात. भुरगें जल्मतकच थाळी वाजोवन सगळ्या लोकांक ही बातमी कळयतात. दुसऱ्या दिसा आवयक आनी भुरग्याक न्हाणयतात. धाव्या दिसा भुरग्याचो बापूय ग्रामदेवतेक तांदळांचो सोरो दिता तशेंच गांवच्या पुरोयताक थोडो सोरो आनी धा विडयाची पानी दिता. इतलें करतकर तांचें सुयेर सोंपता. एकविसाव्या दिसा भुरग्याक नांव दवरतात. त्या दिसा सोयऱ्यांक जेवपाक आपयतात. सोयरीं येतना आपल्या वांगडा भाजी आनी तांदूळ हाडटात. तीन ते सात वर्सांच्या काळांत भुरग्याचे कान तोपतात.
कोणोयतरी चेटुक केल्ल्यान वा देवताचो आनी भुताखेतांचो कोप जाल्यार मनशाक दुयेंस जाता असो महीला लोकांचो समज आसा. ताका लागून ते झाडा- पाल्यांचीं वखदां ,भगताचेवतीन देवाक प्रसम्म करप हे उपाय करतात. देवी पटकी आनी हेर साथीचे रोग शीतळा, चंडी आनी योगिनी वा सिंमबोंगा हांकांलागून जातात. , अशें ते मानतात.
महाली लोक बडा पहाड आनी मनसादेवी हांकां भजतात.
महाली लोकांची एक विचारसभा भरता. जातींतलीं झगडीं ते, हे सभेंत सोडयतात.
मनीस मरपा धडेर आसतना ताच्या तोंडांत तुळशीचें पान घाल्लें उदक घलतात. मनीस मरतकच ताचे वयल्यान मांजराक वचपाक दिनात. मांजर ताचे वयल्यान गेल्यार ,मेल्लो मनीस भूत जावन थंय आशिल्ल्या सगळ्या लोकांक मारता असो समाज आसा.
तांच्यांत सादारणपणांन मडीं जळयतात. हरिबोल अशें तीनदा उच्चारून निसण उबारतात. गांवांतल्या रस्त्याचेर हाडून निसण सकयल दवरतात. तेन्ना मेल्ल्या मनशाच्या नात्यांतल्यो बायलो तांच्या आंगाक तेल हळद लायतात. आनी तांच्या तोंडाक कांय नाणीं दवरतात. उपरांत तणाची चूड पेटोवन ती मसंडेंत वरतात आनी मडयाच्या सरणाक लायतात. मृतात्मयाच्या रागान घरांत आनीक कोणाक मरण येवचें न्हय म्हूण पेट्टया सरणांत एक कोंबो उडयतात. उपरांत सगळे न्हावन मेल्ल्या मनशाच्या घरा येतात. धाव्या दिसा श्राध्द करतात.
देवी सारकिल्या साथीच्या रोगान मेल्ल्या मनशाक पुरतात.
कोंडयाचे पांटले, करंडे, शेंदऱ्यो करप हो महाली लोकांचो मुखाल वेवसाय आसा. तशेंच ते शेती करतात. कांय लोक मजूर म्हूण लेगीत काम करतात. हांच्यांतले कांय लोक पयलीं पालख्यो व्हरपाचेंय काम करताले.
-कों.वि.सं.मं.
महावाक्यां: आरण्यकांतल्या आनी उपनिषदांतल्या सारगर्भ तत्वगिन्यान सांगपी चार वाक्यांक महावाक्यां अशी संज्ञा आसा . त्या
