२) नव्या जगांतले माकडः धव्या तोंडाचे कापुचीन, चानी पट्टयांचो माकड, काळ्या पोल्याचो साकी, तांबडो हावलर, काळो हावलर, लांब ल्हंवेचो माकड, स्पायडर माकड आदी, हांचो आस्पाव प्लॅटिऱ्हीनी ह्या गणांत जाता.
मानवसदृश कपीः हाचो आस्पाव कॅटाऱ्हिनी गणांत आनी होमिनॅयडिया ह्या उपकुळांत जाता. शरिरक्रियाविज्ञान आनी मानवशास्त्राचे नदरेन हांच्यांत आनी मनशांत बरेंच सारकेपण दिसून येता. ताका शेपडी नासता आनी ते मनशावरी फाटल्या दोन पांयार उबे रावंक शकतात. तांच्या मेंदूचीय फाव ती वाड जाल्ली आसता. कांय वेळार हे प्राणी चार पायांनीय चलतात आसले तरी तांचो आस्पाव चतुश्पाद प्राण्यांत जायना. ह्या प्राण्यांत कांय जाणाचे हात आनी पांय सारके आसतात. जाल्यार कांय जाणाचे हात पायांपरस लांब आसतात. ह्या प्राण्यांत गिबन, गोरिला, चिपँझी, ओरँगाडटान ह्या प्राण्यांचो आस्पाव जाता.
१) गिबनः हाचो आस्पाव हायलो बेटिडी ह्या कुळांत जाता. हे चड करून ब्रह्मदेश, थायलंड, इंडोचायना, मलेशया, सुमात्रा, जावा आनी बेर्निओ ह्या वाठारांत मेळटात.
हो कपी आंगान सडपातळ आनी धावपांत चपळ आसून जमनीचेर आसतना सरळ उबे रावन चलपी हो एकसुरो कपी आसा. ताचे हात पायांपरसूय लांब आसतात, कांय वेळा पांयांची बोटां एकामेकांक तेंकिल्लेवरी दिसतात. फळां आनी पाना हें तांचें मुखेल अन्न. पूण कांय वेळा ते जीव ,तांतयां आनी ल्हान प्राणी खातात. पयलीं हात उदकांत बुडोवन ओलो करप आनी उपरांत तो चाटप ही तांची उदक पिवपाची खाशेली पद्दत. पाच ते आठ वर्सांच्या काळांत ते वयांत येतात आनी तांचो गर्भकाळ सात म्हयन्यांचो आसता. मादी एकाच वेळार एका पिलाक जल्म दिता . खोशी ,भंय आनी अजाप ह्यो भावना ते वेगवेगळे आवाज काडून आनी मुखामळाचो भाव दाखोवन उक्तायतात. तांची शिक्षण ग्रहण करपाची शक्त हेर कपीं मानान उणी आसता.
ओरँगउटानः हाची पोंगो पिग्मीयस ही एकच जात आसा. हे सुमत्रा आनी बोर्निओच्या रानांत मेळटात. तांच्यांत आनी मनशाच्या चेहऱ्यांत खूबशें सारकेंपण दिसता. हाचे तकलेची वाड वयलेवटेन जाता. हाचे पांय गोरिला आनी चिपांझी परस लांब, पूण आंखूड आनी सूळे विखाच्य दांतावरी आसतात. तांचो चेहरो आनी तळवे सोडून हेर आंगार केंस आसतात. नर मादी परस आकारान व्हड आसून तांचो कंठकोश (गळ्याकडली हवेची पिशवी) व्हड आसता आनी ती छातयेमेरेन लोंबकळटा. ताची उंचाय सुमार १.३मी. आनी वजन सुमार ६८किग्रॅ. आसता. गिबनापरस हांची विचार करपाची शक्त बरी आसता. झडांच्यो कळयो आनी फळां हें तांचें मुखेल खाण .फाटीर उताणे पडून वा कुशीर पडून ते न्हिदतात. थंडेंत वा पावसांत आंगाचेर पानांचें पांघरूण घेतात. पिरायेच्या धाव्या वर्साच्या सुमाराक ते वयार येतात. ग्रर्भकाळ सादारण साडेआठ ते णव म्हयन्याचो आसता. जल्मतनाच पिलाचें वजन सुमाराक ९०० ग्रॅ. आसता. मादी पिलाक देडवर्स मेरेन आपलें दूद दिता.
गोरिलाः हे आफ्रिकेंतल्या कॅमेरून, गाबाँ आनी काँगो हांगाच्या दाट रानांत दिसून येतात. नरवानर गणांत हो सगळ्यांत व्हड आनी शक्तीवान प्राणी आसा. तांच्य नराची उंचाय १.८मी. आनी वजन सुमार २०० किग्रॅ इतलें आसता. हे दिसपाक भिरांकूळ आसून तांचे कान ल्हान आनी मनशावरी आसतात. दोळे खोल आनी जबड्याचे स्नायु बळिश्ट आसतात. हांचे हात पांयांपरस बरेच लांब आसून , तो पांयांच्या तळव्याचे भायले वटेन आनी हाताच्या बोटांच्या सांध्यार उबो रावता.नर, मादी आनी पिलां अशें हाचें कुटुंब आसता. तरी कांय वेळां जायतीं कुटुंबां एकठांय येवन तांचो पंगड जाता. खाण सोदपाखतीर ते फक्त भोंवत रावतात आनी भटकी दीण जगतात. तांचे वसाहतीचेर हल्लो जाल्यार नर आनी मादी दोगांयमेळून झूज दितात. ताची वाड झपाट्यान जाता आनी ते १२ वर्सांचेर माजार येतात.
चिंपँझीः हाचें शास्त्रीय नांव पॅन ट्रॉगलेडायटीझ अशें आसा. सिएरा लिओनसावन ते काँगोच्या उदेंत वाठारांत दिश्टी पडटात. हे जातींत ताच्या ,सुवातीवयल्यान जायत्यो उपजाती आसात. देखीकः ढेंगू चिंपँझी (पॅ. पॅनिस्कर) ,शरीर आनी शरिरक्रिया वैज्ञानिकाचे नदरेन तांची रचना खूबशी मनशावरी आसता. तांचो मेंदू नरवानरांमदीं सगळ्यांत चड विकसीत जाल्लो आसून तातुंतलीं संवेदकां सादारणपणान मनशावरींच आसतात. ताचे कान लांब, खाशेले अशे दोळे आनी रंग काळो आसता. नराची उंचाय १.५मी. जाल्यार मादीची १.२मी आसता. तो चड करून झाडाचेर रावता.जमनीवयल्यान चसूंक लागलो वा उबो रावलो जाल्यार दोन हात एकांत एक घालून कमराचेर फाटलेवटेन दवरता. हाका लागून ताका तोल सांबाळूंक सोपें वता. दीसभर भोवन ते फळां वा पांनां सोदीन खातात आनी रातचे पानांचें हातरूण करून न्हिदतात.७-८ वर्सांचेर ते वयांत येतात. मादीचें ऋतूचक्र २६-२७ दिसांचें आसतात. गर्भवधी ८-९ म्हयन्यांचो आसता.जल्मतनाच पिलांचे वजन १.८ किग्रॅ. आसता. मनशापरस ताची वाड चड बेगीन जाता आनी पिराय मनशापरस उणी आसता. पिरायेच्या तिसाव्या वर्सा तांकां मातारपण येता . तांची शिकपाची आनी नक्कल करपाची क्षमता बरी आसता. ताची स्मरणशक्तीय उल्लेख करपासारखी आसता. आपल्यो दर एक भावना तो मुखामळावरवीं उक्तायता.
प्रजननः सादारपणान माकडीण वर्सांतल्या एके खेपे एकाच पिलाक जल्म दिता. माकड पंगड करून रावतात. ह्या पंगडाची राखण दादले माकड करतात आनी बायल माकड भुरग्यांचें संगोपन करतात. जेमेरेन पिलां स्वताच आपल्या पांयांनी भोवंक शकनात तोमेरेन आवयो भुरग्यांक पोटाकडेन धरून भोंवतात.
