निवळ करतात. एकटुकें घेतिल्ल्या पिकापसून हेंक्टरी सादारणपणान ३७५-६२५ किग्रँ. आनी मिश्रापिकापसून १२५-२५० किग्रॅ. उत्पन मेळटा.भुशाचेंय उत्पादन सुमार तितलेंच मेळटा. हो भुसो जनावरांचें खाद्य म्हूण वापरतात. मुगांचो जेवणांत तशेंच खाद्य पदार्थंत उपेग करतात. मूग कोमावन मुगांगांठी, उसळ करतात. मुगांची दाळ एक बरें खाद्य आसून तिचेपसून कण्ण करतात. मुगांपिठाचे लाडूय करतात. मुगांची दाळ थंड, पुश्टीक, हलकी पिताशामक आनी पचपाक बरी आसता.
मुगार भुरी, खोडकूज, मूळकूज आनी तांबेरा हे रोग दिसून येतात. बियांक पारायुक्त कवकनाशक चोळ्ळ्यार खोडकूज आनी मूळकूज रोगांक आळो बसता. भुरी आनी तांबेरा ह्या रोगांखातीर ३०० मेश गंधक भुकटी हॅक्टरी २० किग्रॅ .वा डायथेन एम-४५ हेक्टरी १किग्रॅ.५०० लिटर उदकांत भरसून तें उदक पिकार फाफुडटात. ह्या पिकार मावा ,पानां खावपी कीड आनी पिसू भुंगेरे ह्या किडिंचो त्रास जाता. ह्या किडींक लागून १०% बी.एच.सी.पीठो हेक्टरी २० किग्रॅ. वारो शांत आसतना फाफुडटात .
मुगांत १०.४% उदक, २४% प्रथिनां, १.३% वसो, ५६.७% कार्बेाहायड्रेट आसतात.
मुगाच्या पिकाक फाव तें वातावरण नाशिल्ल्यान गोंयांत चडकरून हें पीक लागवडीखाला ना.
मूजः ब्राह्मण, क्षत्रिय आनी वैश्य भुरग्यांचो (चल्यांचो) एक धर्मीक संस्कार, हाका उपनयन, मौजीबंधन वा मूज अशें म्हणटात. हो संस्कार भुरग्याक वेद आनी हेर विद्दया हांच्या अध्ययनाचो अधिकार प्रापत करून दिता. भुरग्यान विद्दया प्रापतीच्या म्हळ्यार शिक्षणाचे पिरायेंत ब्रह्मचर्य व्रत पाळपाचें आसता आनी ह्या व्रताचो उपदेश मूजीच्या ह्या संस्कारावेळार आचार्य दिता. उपनयन हाचो अर्थ लागीं व्हरप असो आसा. शिक्षणाखातीर वेदांच्या अध्यनाखातिर आचार्या म्हऱ्यांत व्हरप असो ताचो भावार्थ आसा. ह्या संस्कारांत बटूचे कमरेक मुंजतृणाची मेखलाबांदतात,ताचेवयल्यान मौजीबंधन वा मूज असो शब्द आयला आसुंये.
वेदाच्या अध्ययनाचो अधिकार नाशिल्ल्या शूद्र बालकांक उपनयन संस्कार वैष्णवांच्या पांचरात्रागमांत सांगला. तो वेद सोडून हेर विद्यंचो अभ्यास करपापसत आसा. वेदकाळांत वेदाध्यायनाची इत्सा आशिल्ल्या चलयांचोय उपनयन संस्कार जातालो अशें हरितधर्मसूत्रांत म्हळां.
ह्या संस्कारान भुरग्याक दवीजत्व म्हळयार दुसरो जल्म मेळटा. पयलो जल्म आवयपसून आनी दुसरो आचार्यापसून.
आश्र्वलायन गृहसूत्राप्रमाण ब्राह्मणाची मूज ८व्या वर्सा, क्षत्रियाची ११व्या वर्सा आनी वैश्याची १२व्या वर्सा करची. त्रैवर्णिकांत हे पिरायेच्या अंतराक लागून विद्वानांत जायते तर्क आसात. पूण हाका कांय अभ्यासकांच्या मताप्रमाण वेव्हारीक आदारूय मेळटा. पुर्विल्ल्या काळांत ब्राह्मण बापूय हो आपल्या भुरग्याचो आचार्य लेगीत जावंक शकतालो, तोच आपल्या पुताचो मूजीचो संस्कार करतालो. पूण क्षत्रिया आनी वैश्य हांच्या भुरग्याक अध्ययनाखातीर आपल्या आवय-बापायक सोडून पयस आचार्यगेर रावपाक वचचें पडटालें. देखून, तांचे सायाखातीर धर्मशास्त्रकारांनी क्षत्रिय-वैश्यांच्या ह्या संस्काराची पुराय वाडोवन दिल्या आसुंये अशें कांय अभ्यासक मानतात.
ह्या संस्कारची निमाणची मुदत ब्राह्मणक १६वर्सा, क्षत्रियांक २२वर्सा आनी वैश्यांक २४वर्सा अशी मानल्या. पूण ह्या संस्काराक जेन्ना शारिरीक संस्कार अशें स्वरूप प्राप्त जालें तेन्ना कितलोय कळाव जालो तरी हो संस्कार लग्नाआदी केन्नातरी करूकूंच जाय अशें मानपाक लागले.
ह्या संस्काराचो विधी पयलीं वेवस्थित रितीन 'गृहसूत्रांत' मेळटा. ताचे पयलींच्या ग्रंथांत म्हळ्यार अर्थर्ववेद, शतपथब्राह्मण, छांदोग्य उपनिषद आनी बृहदारण्याक उपनिषद खूब पोरनो संस्कार आसून वेदकाळापयलींसावन तो चलत आयला. भारतीय आर्य आनी इराणी आर्य हे एकठांय आसतना हो संस्कार जातालो आसूंये.ह्या संस्काराभशेनूच.पारशी लोकांभितर 'नवजोत' नांवाचो संस्कार आसा.
सुरवेक हो संस्कार सामको सादो-सोंपो आशिल्लो. विध्यार्थी हातांत समिधा घेवन गुरूकडे वतालो आनी गुरू ताचें कुलगोत्र विचारून आपलो शिश्य म्हणून ताचो स्विकार करतालो. पूण ल्हव ल्हव करून तातूंत कर्मकांड रिगलें आनी ह्या संस्काराक एक धर्मीक स्वरूप येवन दसलें.
ह्या संस्कारन शूभ म्हूर्त पळयतात. माघ म्हयन्यासावन जेष्ठमेरेन पांच म्हयने, शुक्लपक्ष(वद्द पक्षांतफकत पंचम तीथीमेरेन), हस्त, चित्रा, स्वाती, पुष्य, धनिष्ठा, आश्र्विनी, मृगशीर्ष, पुनर्वसू, श्रावण आनी रेवती हीं नक्षत्रां रवि, गुरू, शुक्र, बुध हे वार असो दीस धरतात.
भुरग्याचेर हो संस्कार करपाचो पयलो अधिकार ताच्या बापायक आसा. बापूय नासत जाल्यार कुळांतल्यान हेर कोणेय दादल्यान तो करचो. बापूय म्हळ्यार कर्ती, पयलीं, भुरग्याक वेदाध्ययनाचो अधिकार प्रापत जावन ताका दि्वजत्व मेळूं असो संकल्प करता. उपरांत गणपतिपूजन, पुण्याहवाचन आनी मेडपदेवतांची प्रतिश्ठापना करतात. आक्यसांगाता भुरग्याक जेवयतात, हाका मातृभोजन अशें म्हण्टात. जेवणाउपरांत भुरग्याक जेवयतात, हाका मातृभोजन अशें म्हण्टात. जेवणाउपरांत भुरग्याचें वपन करून ताका शेंडी दवरतात. ताका मंगलन्हाण घालून
