कितल्याशाचकडेन रेल्वेरूळ तोडून उडयले .टेलीफोन आनी टेलिग्राफच्यो तारो तोडल्यो . ताका लागून दळणळण थांबलें.टपाल ,कचेऱ्यो ,बँको,आनी पुलीस चौक्यांची जाळपोळ आनी लूट केली.जमनीदारांच्या घरांतल्यान शस्त्रां,पयशे आनी धान्य हातासलें .ऑगस्ट अखेर मेरेन पालघट सोडल्यार सगळो दक्ष्ण मलबार बंडखोरांच्या हातांत गेलो . पुलिसांचे जोडयेक आतां लश्कराकूय आपयलें.बंडखोरांच्या ताब्यांत आशिल्ल्या मुलखांत मिसालियरच्या नांवान बादशहा म्हूण नामना पातळायली .एर्नाड आनी वालवानाड हे तालुके खिलाफत राज्य म्हूण जाहीर केले.
ह्या भागांत निरपराध हिंदुंची व्हडा प्रमाणांत हत्या केली. खूब जाणांक सक्तीन बाटयले.देवळां उध्वस्त केलीं. कितल्याशाच जाणांच्या घरांक उजो लायलो.लुटालूट आनी बलात्काराचे खूब प्रकार घडले.कांय हिंदू बायलांचीं मुसलमानांकडे सक्तीन लग्नां लायलीं.जाणीं धर्मांतराक न्हयकार दिल्लो,तांचे हातपांय तोडून तांकां बांयत उडयले.बायलांकडल्यान तांचीं भुरगीं ओडून घेवन तांच्या मुखारूच जिवीं मारलीं. कांय जाणांची कात सोलून काडली .हेर कितल्याशाच जाणांक मारचेपयलीं स्वताचीं थडीं खणपाक सांगलें.
सप्टेंबर ते ऑक्टोबर १९२१ त सैन्याच्यो हालचाली नेटान सुरू जाल्यो .मद्रास प्रांतांतलें सैन्य उणें पडलें.म्हूण उतरेंतल्यान आनीकूय कुमाक मागयली.3सप्टेंबर दिसा अली मुसलियर शरण आयलो.पूण उपरांत तांच्या अनुयायांचे अत्याच्र खूबच वाडले. एर्नाड आनी वालवानाड तालुक्यांत बंडाचो नेट चड आशिल्लो.निमाणें डिसेंबर १९२१ त बंड पुराय मोडलें. २३३७ बंडखोर मेले,१६५२ जखमी जाले आनी ४५,४०४ शरण आयले.सैनिकांपैकीं ४२ जाणांक मरण आयलें तर १२९ जखमीं जाले.
मोपला बंडाफाटल्यान स्वता जमीन कसपी कुळांक एकसारकी दिसपी असुरक्षितता,शेतकाराचें प्रस्न आनी धर्मीक भावनेचे भकीक पडून केल्ले अत्याचार खंयचोच फुडारी थांबोवंक शकलेना.
मोमझेन ,टेओडोरः (जल्मः ३० नोव्हेंबर १८१७,गार्डिंग ,श्लेस्विग होलस्टायन मरण १ नोव्हेंबर १९०३बर्लिन).
नामनेचो जर्मन इतिहासकार,कायदे पंडित आनी साहित्याचो नोबॅल पुरस्कार विजेता .ताचो जल्म प्रॉटेस्टंट पंथीय पाद्र्याच्या घराण्यांत जाल्लो.ताणें मुळावें शिक्षण घरचे घेतलें. फुडें हँबर्ग लागसारच्या अल्तोना हांगाच्या विद्यालयांतल्यान शिक्षण घेवन ताणें भाशाशास्त्र आनी न्यायशास्त्र ह्या विशयांत कील विद्यापिठांत (१८३८-४३)ह्या काळांत उच्च शिक्षण घेतलें आनी कायद्याचो अभ्यास केलो.विद्यार्थी आसतना ओटो यॉन आनी फ्रीड्रिख कार्ल फोन सॅव्हिन्या ह्या त्या काळांतल्या विचारवंताच्या व्याख्यानाचो आनी लिखाणाचो ताचेर प्रभाव पडिल्लो.हाचोच परिणां म्हूण ताणें रोमन संस्थांचेर एक प्रबंध बरयलो.बर्लिन अकादेमीन ताका इटली फ्रान्सांतल्या लॅटीन कोरिव लेखांचो अभ्यास करपाखातीर शिश्यवुती द्ली. ताणें सुमार ३६,००० कोरीव लेख जमयले .इटलीन ताका वार्तीलोमेओ बोर्गेसे ह्या पुराभिलेखज्ञाचो वांगड मेळ्ळो .फुडें दोगांयनी मेळून कोरपुस इन्यक्रिपत्सिओनुम लाटिनानरुम .हो लॅटीन कोरीव लेखांचो संग्रह अणकारावांगडा उजवाडा हाडलो (१८६१).सैमनाइट आनी निआपॉलिटन वाठारांतल्या कोरिव लेखांचो अभ्यास करून ताणें १९५१ त तांचो संग्रह उडवाडाक हाडलो.
१८४७त तो इटलींतल्यान जर्मनीक (श्लेस्विग) आयलो.थंय ताणें एल्बांतल्या डेन्मार्काआडचे सुटके चळवळीक तेंको दिलो.फुडें लाइपसिक विद्यापिठआंत रोमन कायद्यांचेर ताणें दिल्ल्या व्याख्यानांखातीर नामना जावन थंयच प्राध्यापक म्हूण ताची 1848त नेमणूक जाली.पूण १८५१त सुटके चळवळीक तेंको दिल्लेखातीर ताका थंयचो काडलो .उपरांत १८५२ त झूरिक विद्यापिठांत प्राध्यापक म्हणून ताची नेमणूक जाली.फुडें लाइपासिक हांगा आसतना ताणें कार्ल राइमर आनी हेर्झेल ह्या प्रकाशकांच्या विनवणेकलागून रोमचो इतिहास हो तीन खंडात्मक बृहद्ग्रंथ पुराय केल्लो (१८५४-५८). ह्याच काळांत कोरपुस इन्सक्रिपत्सिओनुमचें संपादकपद आनी संचालकपण ताका मेळ्ळी आनी ताणें १५ खंडांत हे कोरिव लेख (१,३०,०००) उजावाडा हाडले .रोम वयल्या ह्या इतिहास ग्रंथाक लागून ताका सुमाराभायर नामना मेळ्ळी. ह्या ग्रंथाचो सीझर आनी ताचें साम्राज्या हाचेवयलो चवथो खंड अर्दकुटो आसा.पूण ताचो रोमन प्रॉव्हिन्सिस अंडर द एम्पायर हो पांचवो खंड रोमन कोरिव लेखांच्या साधनासामुग्रीचो पुराय तरेन उपेग करून १८८५ त उजवाडाक हाडलो. ह्या ग्रंथआक इतिहासीक कल्पनाशक्त,चिकित्सक विवेचन ,अभ्यासु नदरेन म्हायती आनी सुबोधता हे नदरेन सुमाराभायर नामना मेळ्ळ्या आनी अभिजात जर्मन साहित्यांत ह्या बृहद्ग्रंथाची गणना जाता.ह्या ग्रंथाक लागून १८५८त ताका बर्लिन विद्यापिठांत पुर्विल्लया इतिहास विशयाचें प्राध्यापकपद फाव जालें.मरण येसर तो ह्या पदार आशिल्लो. ह्या काळांत ताणें अतिहासांतल्या कोरीवलेखांभआयर नाणकशास्त्र ,पुरातत्वविद्या, आदी विशयांतय संशोधन करून भरपूर प्रमाणांत संशोधनात्मक लिखाण केलें.ताचें चडशें लिखाण जर्मन भाशएंत आसून तातूंत रोमिश्केश स्टाटश्रेक्ट (तीन खंड - १८७१-८८), रयोमिशेस स्टाटरेष्ट (१८९९),रेडेन उंट आंओफझेत्सड(१९०५),गेझामेल्टड श्रीफ्टन (७ खंड, १९०५ -१०) आदी ग्रंथांचो आस्पाव जाता. ताच्या चडशा ग्रंथांचो इंग्लिशींत अणकार जाला.ताच्या ह्या साहित्यिक वावराचो भोवमान करपाक १९०२ वर्सा ताका साहित्याचो नोबॅल पुरस्कार दिवपांत आयलो.हो मान मेळोवपी तो पयलो जर्मन इतिहासकार आशिल्लो.
