boanan ug gilunggoban nila ang balay sa usa ka molupyo nga dili mahilabtanon ug kadaghan na hiutangig salapi ug kabu- but-on sa Hang punoan; dili tahuron ang kagawasan sa pagli- hok sa tawo: sa panahon nga sila magkinahang'an paglinis sa kuwartel kun balay, manggula sa dalan ug panakpon nila ku- tob sa dili mosupil aron patrabahuon didto sa tibuok adlaw. Buut pa ba gayud ikaw laing mga hitabo? Sulod niining mga adlaw sa pangilin nagyanang ug gipasagdan lamang ang mga sugal nga ginadili sa balaod, apan sa walay diyutayng kaikog gitugaw ang mga lingawlingaw nga gitugot sa punoan sa lung- sod. Nasayud ikaw unsay hunahuna sa lungsod bahin kanila. ¿Unsa may bungang iyang nakuha sa pagpugong sa iyang kasu- ko ug sa paglaum sa katarungan sa mga tawo? jAh, ginoo Ibarra, kon kana maoy ginatawag mong pagbantay sa kahus ay! . . .
—Uyon ako kanimo nga adunay mga kadaut —mitubag si Ibarra—, apan dawaton ta lamang kanang mga kadauta tungud sa mga kaayohan nga uban kanUa madawat usab nato. Ang Guardia Civil maoy usa ka kapunongan nga dagway dili hing- pit, apan, tuhoi lamang, tungud kay ang mga tawo mangalisang kaniya, dili modugang ang gidaghanon sa mga malapason sa balaod.
—Ingna hinuon nga tungud nianang kalisang modugang ang ilang gidaghanon — mibakwi si Elias. — Sa wala pa tu-kora kining kapunongan sa mga sibil, hapit ang tanang mga dautang tawo, gawas sa diriyot kaayo, nangahimong makasasala tungud sa gutom; mangawat ug manulis sila aron mabuhi, apan inig-agi sa kanihit, sa kadalanan mobalik na usab ang kalinaw; igo na kaayong makapaslag kanda, bisan managbitbit lamang mga hinagiban nga pulos amol, kadtong alaut apan maisug mga kuwadrilyero, kanang mga tawo nga gibutangbutangan pag-ayo. sa tanan nga nanagsulat mahatungod sa atong lungsod, kanang mga tawo nga nanagtuo nga maoy ilang katungod ang pag- pakamatay, Hang katungdanan ang pakigbugno ug suhol ang yubit sa mga tawo. Karon adunay mga tulisan, ug matulisan na lamang gayud sila hangtud sa tibuok nilang kinabuhi. Usa ka diyutayng sayop, usa ka sala nga silotan sa walay diyutayng kaluoy, ang pagsukol batok sa mga kalapasan sa Guardia Civil, ang kahadlok sa mga pagsakit nga makalilisang, maoy makapu-
— 415 —
