Vac illis| Ubi est fumus ibi est ignis| Similis simile gaudet atqui Ibarra ahorcatur, ergo ahorcaberia...¹
Ug nag-utas lingolingo sa iyang ulo.
—Saturnino, naunsa ka!— misinggit si Kapitana Tinchang nga nalisang uyamut;— ay, Diyos ko! Namatay siya! Pagtawag kamog mananambal! Tinong, Tinongoy!
Nanugok ang duha ka anak ug ang mga babaye nanghilak.
—Gikuyapan lamang siya, prima, gikuyapan! Akó labi untang malipay nga... nga... apan ugaling kay igo lamang siyang gikuyapan. Non timeo mortem in catre sed super epaldonem Bagumbayanis² Tubig!
—Ayaw pagkamatay!— matud sa asawa nga nagahilak— ayaw pagkamatay kay tingalig dakpon ka unya dinhi! Ay, kon simbako mamatay ka ug unya manganhi ang mga sundalo, ay! ay!
Ang nawong ni Kapitan Tinong giwiktan ug tubig sa iyang ig-agaw ug ang alaut hiulian sa alamag.
—Na, ayaw kamo pagpanghilak! Inveni remedium, hingkaplagan ko na ang tambal. Balhinon ta siya ngadto sa iyang higdaanan; na, ayaw kamo kahadlok kay ania ako uban sa tibuok kinaadman sa mga karaan . . . Magtawag usa ka doktor; ug karon dayon, prima, umadto ikaw sa Kapitan Heneral ug dad-an mo siya usa ka gasa, usa ka talikalang bulawan, usa ka singsing ... Dadivae quebrantant peñas;& ingna lamang nga iyang pinaskohan. Panirhi ang mga tamboanan ug mga ganghaan, ug bisan kinsay mangita kang Kapitan Tinong ingnon nga masakiton siyang daku. Samtang wala pa dinhi ang doktor sunugon ko ang tanan niyang mga sulat, mga papel ug mga basahon aron wala gayud silay hingkaplagan nga makadaut kaniya, sama sa gihimo ni Don Crisostomo. Script! teto unt! Oued medicamenta non sanaut, ferrum sanat. quod ferrum non sanat, ignis sanat¹
(1) Aug mosupak sa katarungang matin-aw angay hampakon sa tiyen. — P. sa Taghubfid.
(1) Alaut sila! Hain ngani ang aso atua ang kalayo; tagsatagsa iyahayg pengita sa iyang ingon-ingonay; sanglit si Ibarra bitayon, ikaw usfib bitayon. P. sa Taghubud.
(2) Dili ako mahadlok sa kamatayon kon ako magahigda sa catre, kon dili ang sa sawang sa Bagumbayan. —P. sa Taghubad.
(3) Ang mga gasa makalumpag sa pangpang. — P. sa Taghubad.
(1) Ang sinulfit mahimong saksi. Ang dili maayo sa tambal, maayo sa puthaw; ang dili maayo sa puthaw, maayo sa kalayo. — P. sa Taghubad.
