wielce pomocne są w cierpieniach skrofulicznych, przymiotowych, gośćcu, dnie, obrzmieniach wielkich gruczołów (wątroby, śledziony, serca), cierpieniach dróg moczowych i chorobach nerwowych. Sezon kąpielowy od 15 maja do 15 sierpnia pod kierunkiem lekarza zdrojowego, apteka; kilkaset rodzin przybywa tu na kuracyą. Mieszkańców stałych 415 ob. płci, domów włościańskich przeszło 60, zakład kąpielowy, dwa hotele, kilkanaście domów prywatnych dla przyjezdnych, stacya pocztowa w czasie sezonu kąpielowego. Zródła i zakład kąpielowy są własnością pobliskiego obywatela p. Kwinty. Jest też w B. stacya obserwacyjna na Niemnie. Paraf. kościół katol. śś. Tadeusza i Judy, z drzewa wzniesiony 1787 kosztem ks. Kazimierza Sapiehy. Parafia katol. dekanatu mereckiego: dusz 1100. Okrąg wiejski B. w gm. Jezno, pow. trocki. liczy w swoim obrębie mko Birsztany; wsie: Szkiewany, Podpronia, Nawdluny, Kiernowo; zaść.: Szyrwinia, Jarząbkowo, Gaj. Czyt. „Wody w B.“ Gaz. codzienna Warsz. 1860 r. Nr. 117; „Zakład zdrojowy w B.“ Gaz. codz. Warsz. 1860 r. Nr. 258, 259. „Staroż. Polska“ t. III, str. 437; „Wycieczki po Litwie.“ t. I, 153–150; „Tyg. ill.“ 1869, Nr. 79 i nast.; „Kłosy“ 1879 Nr. 728. H. R.
Birszupa, po niem. Bersteln, Bersztel, dawniej Bertel, rz., lewy dopływ rz. Islik, ma żródło na półn.-zachód mka Linkowa, mija Łauksodzie i Żejmele, uchodzi poniżej folw. Ruhenthal w pow. bauskim.
Birszy, Birszi, wś w pow. dyneburskim, parafii birżagolskiej, własność Donata Szredersa.
Birtultau, ob. Biertułtowa.
Birucz, miasto powiatowe gubernii woroneskiej, 5097 mieszkańców, 1327 wiorst od Petersburga odległe a 144 od miasta gubernialnego. Bank, st. p.
Biruki, wś, pow. wasylkowski, nad rz. Rosią, o 13 w. od Białej Cerkwi. Mieszk. 801, wyznania prawosławnego. Cerkiew parafialna, zbudowana 1729 r. („Wizyty białocerkiewskiego dziekanatu“ za r. 1740). Sama nazwa wioski tatarska oznacza „wilka“. Ziemi 1816 dzies. pierwszorzędnego czarnoziemu. Własność hr. Branickiego; dawniej należała do białocerkiewskiego starostwa. Zarząd gminny i policyjny w Białej Cerkwi. Kl. Przed.
Biruki, okrąg wiejski w gm. Nowy Pohost, pow. dziśnieński, liczy w swoim obrębie wsie: Poszełaty, Trybuchowszczyzna, Dworyszcze, Wisiaty, Wołczki, Górki, Bartosze, Rumiszcze, Charłampowszczyzna.
Biruta, wś, pow. kalwaryjski, gm. Kirma, par. Urdomin, ma obecnie 179 mk., 17 dm., odl. od Kalwaryi w. 18.
Biruta, wzgorze, gub. kurlandzka, pow. hazenpocki, nad brzegiem morza, blizko Połągi. Tutaj znajdowała się pogańska kątyna litewskiej bogini Praurymy, na cześć której palono na wysokiej wieży wieczny ogień—żnicz. Jedna z kapłanek Biruta, od imienia której nazwano wzgórze, wyszła za mąż za Kiejstuta. Dziś wzgórze pokrywa las. Na wierzchołku wznosiła się dawniej katolicka kaplica św. Jerzego. Geologicznie należy do gór telszewskich. Por. Połąga.
Biry, dwór na lewym brzegu Wilii, powyżej Wierszupki; własność Radziszewskiego.
Biry, Biery (ob.).
Birzgło, Bierzgło (ob.).
Birzuła, wym. Bir-zuła, st. dr. żel. Odessa-Podwołoczyska, między Borszczami a Czubowką, o 437 w. od Podwołoczysk, od Elisawetgradu w. 268.
Birżagol, po łotewsku Birżagoły, wś i dobra koronne w pow. dyneburskim, nad malowniczemi brzegami Ruszońskiego jeziora, o 4½ wiorst od Ruszony, stacyi dr. żel. pet. warsz. położone. Kóściół paraf. kat. pod wezwaniem śś. Wawrzyńca i Szczepana, r. 1751 przez Sokołowskiego zbudowany na miejscu dawnego drewnianego z końca XVII wieku, fundowanego z czasów gorliwego inflanckiego biskupa Mik. Popławskiego. Filialny kościół erygował w Okrze Konstanty Oskierko w r. 1819. Parafia birżagolska kat. należy do dekanatu górno-dyneburskiego i liczy wiernych 2426.
Birżańska ordynacya, Birżańskie księstwo, ob. Birże litewskie.
Birźańskie, inaczej Szyrweny, jez., pow. poniewieski, na północ od mka Birże, 3½ w. dl. 1½ szer.; przyjmuje rzeczkę Agłonę a rz. Oposzcza przez nie przepływa.
Birże inflanckie, po łotewsku Bierży, pow. lucyński, stanowią w dekanacie zalucyńskim całkiem odosobnioną parafią od kościoła birżańskiego (po łotew. Bierżu-baznica) nazwę swą biorącą. B. i. leżą na skrajnym brzegu Łotwy katolickiej, pomiędzy Keybą, dopływem Wiskuły, i ujściem tejże do więcej znanej rzeki Ewikszty, której początek odgranicza katolicką Łotwę, pow. lucyńskiego, gub. witebskiej, od protestanckiej Łotwy, pow. wendeński, gub. inflanckiej czyli ryskiej. Na południe zaś parafia birżańska od innych całkowicie jest oddzieloną szeroką i spławną Wiskułą (po łot. Ika), na której dopiero w r. 1878 pierwszy most został zbudowanym. Osobna majętność Birże wcale nie istnieje. Tę nazwę nosi tylko kościół parafialny, plebania i karczma, a tak zwane dobra birżańskie pow. lucyńskiego, są to przeważnie w pobliżu tego kościoła porozrzucane folwarki i majątki, do najrozmaitszych właścicieli należące: 1.) Murowany-Dwór, zaledwie o ćwierć wiorsty od kościoła, własność Emmy Benisławskiej. 2.) Stary zamek, o try
