Deklaro, quale membro di la « estraro » di la kongreso (il posedas la texto ipsa, emendita da la prezidanto So Boirac), memoras, ke la proyekto di Dro Zamenhof kontenis la frazo sequanta :
« Sed se kontraŭ ĉiu atendo iam montriĝus, ke per ia alia vojo la ideo de lingvo internacia povas esti realigata pli bone, pli certe kaj pli rapide, ol per Esperanto, tiam la aŭtoro de Esperanto aliĝos al tiu nova vojo, kaj kune kun li espereble ankaŭ ĉiuj esperantistoj ».
Ca frazo esis supresata, « ne ĉar oni ne konsentis pri kio estis esprimata en ĝi »… sed « nur pro la jena motivo : oni opiniis, ke estas preferinda, en tiu dokumento, ne priparoli la eblecon de forlaso de Esperanto, por ne haltigi la ne-esperantistojn kaj ne doni batalilojn al la malamikoj ». Altraflanke, la « netuchebleso » di la Fundamento esis nur provizora konvenciono pri disiplino, por exkluzar la reformi de privata inicato. La generala signifiko di la Deklaro esas do, segun So Seynaeve, « absoluta sed ne ĉiama netuŝebleco de la lingvo, kun antaŭvido pri ebleco de reformo je oportuna tempo efektivigota, aŭ eĉ pri tuta forlaso, se tion postulus la bono de LI. »
« Estas do certa, konkludas So Seynaeve, ke la Deklaracio, tia kia ĝi estas verkita, absolute ne povas kontraŭstari al ebla reformo aŭ eĉ al tuta forlaso de Esperanto »… « Kaj vane oni sin demandas, kiajn argumentojn oni povas ĉerpi el la Deklaracio por kontraŭbatali konsenton kun la Delegacio, ĉu oni konsideras tiun konsenton kiel efektivigon de la antaŭvidita reformo, ĉu oni konsideras ĝin kiel ian alian vojon ». Tala esas la atesto e l’ opiniono di persono aparte kompetenta per sa situeso, e bone konocata pro sa fervoro el devoteso ad Esperanto. Ca atesto esas plene konfirmata da altra testo egale kompetenta ed autoritatoza, So J. Jamin. La du atesti destruktas tute la legendo pri solena juro pri fideleso a la Fundamento, quan on penis recente difuzar ed explotar.
La 19a januaro, B. S. dicas pri la Delegitaro ca grava e tre justa paroli : « La demando ne estas nur inter esperantistoj : ĝi estas inter la Esperantista mondo kaj la ne jam Esperantista mondo… Tio estas la temo, kiun devas trakti la veraj partianoj de la Sankta afero »
La 2a februaro, B, S. insertis la « deklaracio de la Esperantistaj Gazetistoj », qua ripetas e grave severigas la Deklaro de Boulogne, ed a qua on postulas autoritate, ke omna esperantala jurnali konsentez; ol exposas la motivi, pro qui ol rifuzas konsentar. « 1e Tiu konsento persistas disvastigi legendon pri jeĵuro de Boulogne farigante la Fundamenton netuŝeblan, neŝanĝeblan »; 2e « Ni aldonos, sen timo de neigo, ke inter la skribsignintoj dela akordo de gazetistoj, iuj skribsignis nur sub la minaco de bojkoto; de tio ni havas skribitajn pruvojn… ni montras plenan malŝaton por tiaj minacoj, de kie ajn ili venas »; 3e Internacia Scienca Revuo kaj Esperanto-furnalo ne konsideris ke la Deklaro di l’ jurnalisti, subskribita da li, inter-
