Jump to content

Page:Progreso - 1a yaro.pdf/180

From Wikisource
This page has not been proofread.
166
PROGRESO

dusenceso esas timenda en tala formi. So Chr. memorigas oportune, ke la L.K. ne aceptis la formi kompozita ek participi : amatas, amatis, amatos… Sed il ne rimarkis, ke la precipua malutileso di ca lormi esas, ke on devas atencar preske samtempe du vokali signifikanta tempo (por komprenar e distingar ex. amitas e amatis), dum ke che Ido la prelasta silabo esas sempre la sama (es, radiko di l’ verbo esar) ed expresas ne tempo, sed la simpla ideo di pasivo. Pro co amesas, amesis, amesos esas multe plu klara kam amatas, amatis, amatos; e li esas anke multe plu logika.

Entute So Chr. konfesas ke la oj, aj esas tro ofta e malbela, sed il ne volas aceptar la sola remedyo, e proposas nur « paliativi » qui igus la linguo min facila e min klara. Omni ti qui poke kutimeskis ad la pluralo per i neplu povas tolerar le sencesa oj, aj di EP.

So Chr. kritikas statim vice tuj, « qua expresas multe plu bone la subiteso di la vortsenco ». Il esos do ravisata da quik, qua expresas ol ankore plu bone, ed esas « naturala » vorto (angla), dum ke tuj esas inventata.

So Chr. aceptas la tri prepozicioni da, de, di, sed kun la senco quan Antido donas ad li. Il ne rimarkis, ke Ido atribuas a de precize la senco en qua ol esas uzata en kompozado, tale ke co nule trublas la kompozado; dum ke Antido chanjas arbitrie ca senco. Ido esas do reale plu konservema! Il aceptas e o ed, e kritikas tre yuste la regulo komplikita di Antido, qua uzas samtempe e inter vorti e kaj inter frazi.

Pri la derivado, So Chr. ne bone komprenis la senco ed utileso di la sulixo al; il kredas, ke on devas dicar : felicala, quan il komparas ad glücklichig (co esas ad adjektivo kun du adjektiva sufixi). Tute ne : la sufixo al esas destinata nur ad la adjektivi derivita, ne ad la adjektivi primitiva, quale felica. Sed la exemplo ipsa di So Chr. rifutas il : glücklich esas adjektivo derivata de la substantivo Glück per la sufixo -lich, ed il genitas safoye altra substantivo Glücklichkeit per altra sufixo -keit. Nu, ca sufixo korespondas ad es (EP. ec). Ad qua sufixo korespondas la unesma, lich? Ad nula en EP. Sed, same quale felica produktas feliceso (e ne felico, quale dicas multi maljuste), tale fortuno (Glück) devas produktar fortun-oza (glück-lich), e ne fortuna, quale dicus la sami[1]. On vidas do ke, pro manko de un sufixo, on konfuzigas tute la derivado di substantivo ed adjektivo. Ed en ica kazo la naturala lingui ipsa donas ad Esp. exemplo e leciono di logiko!

So Chr. esas do maljusta opozante la « vivo » a la logiko : « La vivo ĉiam venkas la regulon; vivu la vivo! » ed anke : « ĉiam kaj ĉie la naturo estas malregulema, kaj en tio ĉi kuŝas ĝia ĉarmo ».

  1. Same sana (gesund) devas produktar san-eso (Gesundheit), malsana (krank) malsaneso (Krankheit), e ne sano, malsano, qui en ica senco esas mallogikaji, e qui povas nur signifikar : ulu sana, ulu malsana.