rantistaro, kiu kalkulas kredeble » (o nekredeble!) « tutan milionon da homoj ». Sed yen la loko max grava :
« Eĉ se iam ekzistos reprezentantaro plene rajtigita de ĉiuj registaroj en la tuta mondo, de ĉiuj akademioj kaj de ĉiuj naciaj kaj internaciaj Esperantistaj organizoj, — ĝi ne povos sanĝi la plej malmulte nian lingvon ». Co esas la max fanatika opiniono, quan on til nun expresis pri Esperanto : So Wackrill venkis omna sa samideani en ca relato; il esas multe plu papista kam la papo ipsa! Quale on savas, Dro Zamenhof sempre deklaris, ke Esperanto devas restar « netuchebla » til ke la guvernanti di la precipua stati adoptos ol; sed lor il admisis ke autoritatoza komitato elektita da ca guvernanti havos la yuro facar reformi en la linguo un foyo por sempre[1]. Nu, mem ica rezervo (tante platonala!) esas rinegata e kontredicata da la fanatiki simila a So Wackrill. Dro Zamenhof vizis, per ca rezervo, kontentigar o pacientigar la max progresema Esperantisti : sed se la fanatiki dominacos definitive Esperanto e sa ipsa autoro, on devos abandonar mem ca malproxima e necerta espero, e konseque la progresemi havos nur un sola moyeno : la herezio e la skismo. Tala esas la fatala konsequantajo di fanatika deklari pri sempra neluchebleso; ne penvaloras expektar til la greka kalendi, se mem lor la fanatiki rifuzos omna plubonigo! Ni facez li quik e nun! Co esos plu certa, kam fidar a la deklari o promesi sempre chanjanta di la Esperantistestri.
En altra artiklo (angle skribita) la sama redaktisto expozas ica stranja aserto : « Nia Fundamento esas historyala dokumento montranta por omna tempi quo esis Esperanto en 1903. Co esas la plano di nia urbo, quale ol existis lor, ed esas la bazo di omna futura plani ». Se ca metaforo esas justa (rimarkez, ke la konservemi uzas sempre metafori od alegorii), ol esas rekte kontrala a la netuchbleso. Nam historyala dokumento, pri la stando di linguo o di urbo en ula yaro, havas nula obligala karaktero por la futuro. Tute kontre, la aspekto di malnuva e granda urbo (quale Paris o London) chanjas ofte, ne nur pro adjunto di nuva domi e quarteri, ne nur pro vicigo di malnuva domi e monumenti per nuvai, sed per destrukto di multa domi, e per establiso di nuva stradi, qui igas kelkfoye quartero tute ne rekonocebla. E tamen la malnuva plano restas la « bazo » di la nuva, la urbo restas la sama en sa generala traiti, ed exemple on ne povos intermixar plano di Paris e plano di London en 1700. Se on volas reducar la Fundamento ad historyala dokumento, ni facile interkonsentos. Sed quale ca aserto konciliesas kun la severega, sempra netuchebleso? Ni ne vidas, e co semblas pruvar, ke la opinioni di la redaktisto, sub lia metafora vesto, esas malmulte klara, preciza e… logikala[2].
- ↑ Antaŭparolo de la Fundamento, p. 1.
- ↑ En sequanta kolono on asertas : « Esperanto esas fakto ». Qua negas ol? Sed Volapük anke esis fakto; e la fakto di ca-die ne esas la fakto di morge. La fakto per su ipsa (quankam nia angla samideani, en tro praktikala spirito, pensas altre) havas nula yuro, e konstitucas nula pruvo. On povas pruvar la supereso de EP. nur per teoriala argumenti. Sed altraflanke on asertas, ke la LI. tute ne bezonas esar teoriale perfekta. Samtempe, on dicas, ke nia linguo esas Esperanto, ne « reformita », sed « deformita »; nu! co esas teoriala judiko pri perfekteso; e, se esas vera, ke la perfekteso di la LI. ne importas, co pruvas nulo por la fakto.
