Jump to content

Page:Progreso - 1a yaro.pdf/579

From Wikisource
This page has been proofread.
565
LINGUALA QUESTIONI

un o du vorti, precipue kande ta sufixo longigas e malbeligas centi de altra vorti, ube ol esas tute neutila, e produktas infinita mallogikaji. Nulu povas kontestar, ke esas tute absurda dicar sano vice saneso, felico vice feliceso, e. c., nam pri ta nomi di qualesi nia lingui havas logikal e konkordanta uzado (D. Gesund-heit, Glücklich-keit, ec[1]). Do belo vice beleso o belajo, bono vice boneso o bonajo esas izolita, ecepta kazi, e to sola indikas, ke li esas speco de idiotismo. Ed efektive, to esas, quale So Talmey savas, greka idiotismo. Kande Platon (avan Aristoteles) volis expresar l’ideo, l’esenco di la bela kozi (belaji), il uzis l’expresuro: la bela en su. Sed to esas nur altra nomo di la beleso (kun la cirkonstanco, filozofiala, e ne linguala, ke il konceptis ta beleso quale existanta « en su », exter la belaji, do exter la beleso di ca o ta belajo). Cetere So Talmey ipsa ne sucesis dicernar belo de belajo ; nam il definas belo to quo esas bela ; or to esas exakte anke la senco di belajo. Nam omno, quo esas bela, povas filozofie nomesar belajo, mem personi (quale en franca on dicas une beauté, belajo, pri bela virino). Rimarkez anke, ke nula dusenceso povas aparar en la feminalo : nam belino indikas tute klare bela virino (od adminime bela femina ento !), e la sufixo ul esas tute superflua por indikar hike la « personeso ». So Talmey esas justa pri un punto : certe, substantivigar adjektivo ne esas necese personigar ol. Belo signifikas nur « bela ento » (persono o kozo, indiferente), nam la finalo ‑o di la substantivo aplikesas tute egale a personi ed a kozi. Sed hike aparas motivo, neplu di logiko, sed di simpleso : se on bezonas distingar la kazo di persono e la kazo di kozo, on havas ja la sufixo ‑aj por la kozi : do ne esas necesa uzar altra sufixo : to esas nur praktikal konvenciono di « komuna raciono ». Rimarkez bone, ke la substantivigo di adjektivo ne implikas plu l’ideo di kozo kam l’ideo di persono ; belo vice belajo esus tam konvencionala kam belo vice bela viro. Sed l’ideo ipsa di l’adjektivo max ofte implikas, sive ideo di persono, sive ideo di kozo : acido, dezerto, vakuo, e. c. povas (naturale) indikar nur kozi ; avaro, blindo, malsano, e. c. povas indikar nur personi (o vivanti). Do, en omna kazi en qui povas aparar praktike nula dusenceso, on povas substantivigar rekte l’adjektivo : to esas simpligo e sparado di neutila sufixo. Nur en kazo di reala dubo on uzos ‑aj por distingar la kozi. Kad on bezonas anke specala sufixo paralela por distingar la personi ? Yes, logike, same kam on bezonus sufixo por indikar la masli, paralela a la sufixo di la femini. Sed praktike, nek l’una nek l’altra esas necesa. Omnakaze, la sufixo ‑ul ne povas konvenar, nam ol havas altra senco ed uzo : acidulo esus nur viro karakterizata per acido, e ne acida viro (forsan tamen to

  1. Nur kelka germana vorti facas ecepto : stolz, Stolz ; treu, Treue ; e to esas sendube l’origino di ta Esp. idiotismi : fiero, fidelo.