la hipotezo di unika linguo, kad la exemplo di la metrala sistemo ne montras la grandega avantajidi racionala ed artificala sistemo?
Se bazo latina havas malavantaji, la objekto esas evale forta kontre l’ italiana kam kontre L I. artificala. Se Chino o Japono divenas ultempe dominacanta en la mondo, ca povi su opozos tante plu al’ elekto di vivanta linguo, quante plu li deziros ca privilejo por la sua propra. Suficas, por konvinkesar pri co, vidar la peni di la granda europana nacioni por propagar sua linguo uni che altri. On povas dicar, ke la L I. esas rezultajo di omna ca peni aganta en diversa direkti. Ol esas la konvenciono absolute neutra, pri qua omni povas interkonsentar, e pri qua omni balde interkonsentos, nevolunte forsan, sed necese.
Sro Passy ne dicas, quo divenus l’ italiana, kande omnu entraprezus ol studyar. Esas timenda, ke ol ricevus lor chanji tante multa, ke ol divenus nerekonocebla.
Altraflanke, se on volus elektar naturala linguo, kad ne konvenus plu adoptar la hispana, qua, ultre gamatiko tam facila kam ca de l’ italiana, posedas ortografio infinite plu reguloza, e qua esas patrala linguo di 17 Stati suverena e independanta, tale ke omnu povus ol studyar en lando ube ol parolesus, sen devar facar voyajo monatala por ibe irar? Ol havus samtempe l‘avantajo, esar min nacionala kam l’ italiana. Forsan anke on povus adoptar la angla pro sa difuzeso e la simpleso di sa gramatiko, o la franca, o...
Sed nur la neutra linguo esos adoptata.
Ni permisas ad ni adjuntar kelka vorti ad la recenzo di nia kolego. Ni devas rimarkigar, ke nia linguo tute ne esas fondata, quale Sro Passy kredas, sur latina bazo, sed sur bazo internaciona (europana). La kalkulo di l’ internacioneso di la radiki esas fondata sur la nombro di la adepti di omna europana linguo vivanta, e la latina tute ne eniras en ca kalkulo. Se la latina elementi dominacas en la vortaro, co venas de lia plu granda internacioneso, ad qua kontribuas, ne sole la romanala lingui, sed (precipue) la angla, anke la germana, e mem la rusa. Sro Hugon esas do justa, dicante ke nur neutra linguo povas adoptesar, e ni pruvos per fakti, ke nia linguo esas vere neutra, pro ke ol esas fondata sur la principo di la maxima internacioneso, sola principo di yusteso e neutreso.
Lingvo internacia (marto 1908) publikigis, quale anexajo, broshureto Por Esperanto kontenanta quar verketi, « respondoj de diverslandaj Esperantistoj al la proponoj pri ŝanĝoj en la lingvo internacia ». Esas ja stranja kozo, ke quar privata personi prenas sur su « respondar » ad ica proponi, quin li cetere semblas konocar tute ne o nur tre malbone; dum ke la Lingva Komitato, ad qua li esis prezentita, rifuzis respondar e mem li examinar. Cetere, co tute
