povas facesar per plura diversa instrumenti ? En l’ unesma kazo, la ideo di l’instrumento, do la nomo, esas primitiva ; en la duesma, la ideo di l’ago, do la verbo. Exemple, Esp. batalilo (Ido kombatilo) esas evidente malbona, pro ke on povas kombatar per tre diversa armi, e mem sen armi. Rulilo esas malbona, pro ke rulilo ne servas sempre a rular. Altra kazi esas plu subtila : ex. funelilo semblas nebona, nam on povas varsar liquido en vazo tra aperturo sen funelilo, se on povas funelar nur per funelilo : do l’ideo di l’ instrumento determinas l’ ideo di l’ago, ed esas reale primitiva (on dicus do : funelo, funel-agar). Martelo esas embarasanta ; nam martelo povas servar por altra agi kam martelago, ed on povas martelagar per altra utensilo kam martelo. Tamen, pro ke la max natural uzo di martelo esas martelago, on povas konservar ica derivordino, e kande on martelagas per altro kam martelo, to esas nur metaforo (on agas quaze per martelo).
Por prenar extrema exempli, esus tute ridinda dicar : bastonar, bastonilo, nam bastono povas servar a mult altra uzi kam bastonagar, e ne omna bastoni esas destinita od apta por bastonagar. Same pri stono, stonagar, e mult altra simila derivi[1]. Konseque on ne povas konsiderar un momento la propozo (supozo), ke on supresez komplete la derivado per ‑agar. Sed anke on ne povas supresar l’ inversa derivado per ‑ilo : nam existas itere extrema kazi, en qui la verbo esas primitiva, e l’ utensilo derivata, nome, kande l’ideo esencala esas ta di l’ ago : izolar, izolilo ; ligar, ligilo ; filtrilo, injektilo, projektilo, kondensilo, perkutilo, reflektilo, suflilo, ventililo, visilo, e c. Do on ne povas propozar la supreso di una de ta du klasi, egale naturala e necesa, ed on povas diskutar nur la repartiso di la radiki en ta du klasi, segun la kriteryo expozita supere. Esas ya kelkafoye delikata questiono, savar pri ula radiko, kad l’ideo di l’ utensilo o l’ ideo di l’ ago esas plu esencala e primitiva ; sed on povas regulizar preske omna kazi per analogeso.
Ni volis explorar obyektale ca malfacila questiono, provante klasizar la vorti, qui en la naturala lingui admisas rispektive la sufixi ‑ist e ‑er. Por la sufixo ‑ist, ni trovis :
1e Multa nomi di partiani : anarki‑, ideal‑, imperyal‑, kapital‑, komun‑, materyal‑, metod‑, monark‑, natural‑, optim‑, pacif‑, pap‑, partikular‑, pozitiv‑, probabil‑, protecion‑, racional‑, real‑, sensal‑, simbol‑, spirital‑, spirit‑, tradicional‑, util‑, utopi‑.
2e Sed anke sat multa nomi di profesionani, ciencisti, artisti, sportisti : alkemi‑, anatomi‑, apologi‑, aquafort‑, arkiv‑, art‑,
- ↑ Same pri omna instrumenti di muziko : nulu certe propozos dicar : pianar, pianilo !
