povas, tote analoge, dicar gibino vice gibulino ? L’autoro ipsa agnoskas, ke on ne povas dicar Parizino vice Parizanino.
Unvorte, la sola regulo esas : Agez segun vua gusto, segun vua fantazio e momentala inspiro, nur sub la kondiciono, ne facar dusencaji. Ex. on deklaras ‑iz neutila en kroni[1], ma necesa en plumizi ! Plu bele ankore : ‑ig esas neutila en publiki, liberi, ma ol divenas necesa en la substantivi : publikigo, liberigo ! (p. 83). Ma quale singlu povas savar, kad ica o ta vorto esas dusenca ? On judikas plumi dusenca, pro ke on konocas la senco di F. plumer ; ma quale Franco povos divinar, ex. ke dokumenti esas dusenca, kande ol povas signifikar, segun lu, nur documenter ? Oportus do savar omna stranjera lingui ! Quale l’adepto povus savar, kad ica sufixo esas necesa hike e ne ibe, en la substantivo e ne en la verbo ? Lu devus do reflektar e quaze kalkular pri singla vorto, quale shakisto pri singla pozo di un peco ! Tote kontre, kun nia simpla logikala principi, qui esas klara por omni e vere universala, on esas sekura ne erorar : on uzas omna sufixo, omna elemento di vorto, omnafoye kande ol esas necesa, t. e. expresas elemento di l’ideo : on dicos kronizar, dokumentizar same kam plumizar ; e l’analogeso ipsa di ta verbi helpas memorar la senco ed uzo di la sufixo ‑iz, quan Antido volas restriktar a kelka teknikal ed eceptala kazi[2].
Il asertas, ke la reguli di derivado jenas la parolanto ed igas neposibla diskurso fluanta : certe lu ne audis So Peus od altra bona Idisto ! Tote kontre, l’elastikeso, quan lu laudas, esas kauzo di konstanta hezito. « L’oratoro devas sencese pensar pri la reguli di derivado » (p. 49), ex. questionar su pri singla adjektivo : « ‑a od ‑ala ? » No ! nula Idisto povas hezitar, exemple, pri bon-a, bel-a, unlatere, qui esas primitiva adjektivi, e pri hom-ala, frat-ala, qui esas derivita. Nur Esperantisto povas hezitar, pro la malbona kustumo intermixar omna adjektivi sub la sama finalo ‑a. On alegas l’exemplo di nia lingui ; ma precize en nia lingui la minim instruktito trovas sennombra exempli qui guidas lu : en omna lingui on distingas la derivata adjektivi de la primitivi ; nur Esperanto intermixas oli. Do nur Esp. esas vere kontrala a nia linguala sentimento.
Generale, Antido asertas, ke Esp. « esas konforma a la mekanismo di la homala linguo, pro ke ol ne bezonas reguli di derivado ». Duopla eroro ! Kad omna nia lingui ne havas sistemo di derivado, certe konfuza e nereguloza, ma tre reala e tre utila ? On bezonas nur apertar irga lernolibro di filologio o di linguistiko ! Ultre, Esperanto anke havas derivado ; omna lernolibri
4
