Ti qui dezirus simpligar ed uniformigar « komplete » la regulo di acentizo esas Franci, e quale Franci nule komprenas l’importo di l’acento por la cetera populi. Semblas a li indiferenta acentizar ca o ta silabo, pro ke li reale acentizas nula, o (nekoncie) acentizas sempre la lasta. Ico esas grava kulpo e danjeroza eroro. L’acentizo maxime importas, ne nur a la beleso e harmonio di nia linguo, ma a sa komprenebleso por omna (o max multa) populi. Or, de l’internaciona vidpunto, esas nule indiferenta, ke la finali ‑ar, ‑ir, ‑or di l’infinitivo esez acentizata o senacenta. Simile, esas tote neposibla, fonetike, acentizar aqûo e lingûo, filîo o familîo, sekretarîo e notarîo (quankam Esperanto facas la lasta kulpo) ; ankore min qûa, qûo. Ne esas arbitriala regulo, ma fonetikal fakto universala, ke la vokali i e u avan altra vokali divenas generale mi-konsonanti, ne nur en la finali, ma interne la vorti (ex. : koliaro, kuliero, buliono, liuto)[1]. La nuva regulo simple konstatas ica fakto, nur poke generaligante ol, pro ke omna regulo devas esar generala.
On ne devas do parolar pri « ecepti », pro ke ni adoptas regulo diversa por diversa speci de vorti o de vokali, qui esas reale diferanta. Existas nula neceseso, mem nula motivo, por ke l’acentizo esez « simpla ed uniforma », t. e. falez sempre sur la sama silabo en omna vorti ; tala acentizo meritus prefere la nomo di « arbitriala regulo ». Se Zamenhof adoptis tala regulo por Esperanto, to ne venas de irga profunda intenco o misterioza sajeso ; il simple imitis l’acentizo di sua linguo, la polona. Se ulu havas la yuro riprochar, ke nia regulo ne esas « simpla », to certe ne esas l’Esperantisti, qui, fanfaronante pri la simpleso di lia gramatiko en « 16 reguli », kontas quale un sola regulo… la tota konjugado !
So Ferrand questionas kad, konseque la decido 57 di l’Akademio (No 30), i e u sequata da vokalo devas pronuncesar konsonante, t. e. quale y e w. Ex. kad on devas pronuncar akademyo, socyala, ambicyo, sexwo, revwo, statwo, precipwe (same kam on pronuncas linguo quale lingwo) ?
Respondo. — La decido 57 dicas simple, ke i e u sequata da vokalo ne povas ricevar l’acento, ma ne, ke li devas pronuncesar quale y e w. On esas do libera pronuncar li vokale, o konsonante, od en irga meza grado inter vokalo e konsonanto ; nam existas reale kontinua transiro de i ad y, de u a w. Ta libereso esas mem kondiciono di ca chanjo : nam on ne povis impozar exemple la pronunco Anglyo, Austryo, ma on povas sempre acentizar ta du vorti sur l’unesma silabo, audigante i vokala, do 3 silabi. Same on povas tre bone pronuncar akadémio, enérgio, kun vokala i ; révuo,
- ↑ Pro to, en la linguistiko indo-europana, li esas la sola vokali, qui genitas diftongi. Per to li distingesas esence de la ceteri.
