La sequanta exemplo justigas plu bone kam irga long expliki sa neceseso :
« Lundio e marsdio ne esis laboral dii ; tadie (lundio) me chasis, cadie (marsdio) me piskis ; sed hodie (merkurdio) me laboras ».
Rimarko. — On povus kompozar analoga frazi pri monati o yari, en qui ca esus same dusenca. Kad on propozas specala vorto por dicar : camonate, cayare ?
Pro ke esas necesa povar abrejar per un litero la nomi di la shakfiguri, on ne povas dicar rejino por D. Königin, F. reine, pro rejo R. La vorton damo me rezervus por la damludo. Or rejino o damo ( D. Dame, F. dame) havas nul ofico sur kombateyo. Me do propozas la nomo marshalo, qua korespondas kun la inda nomo veziro di ta figuro.
Por D. Läufer, E. bishop, F. fou, I. alfiere, S. alfil, tute ne existas internaciona nomo. Pro ke en inda ol esis kombatocharo, me propozas la nomo veturo. Tale on obtenas R. rejo, M. marshalo, V. veturo, K. kavalo, T. turo. Iti esas la figuri, la cetera shakpeci la soldati. Figuri e soldati kune nomesez pioni (E. pawn, F. pion, I. pedina, S. peón), qua nomon me propozas por la peci di omna plankoludi (damo, halmo, e c.).
R. e T. povas roquar D. rochieren, E. to castle, F. roquer, I. arroccarsi, S. enrocar. On shakas la rejo, dicante : shako a la rejo ! e la rejo shakesas (kp. amar l’infanti, amo a l’infanti, l’infanti amesas). Same pri mato e pato !
Quale on tradukas :
1. D. Katzenjammer, F. mal aux cheveux, l. stanghetta, S. mona ? to esas stomakal kataro quale konsequo di akuta alkoholvenenizo. Forsan stangedo ?
2. D. Glatteis, F. verglas ?
3. D. mündig, F. majeur, I. maggiore, S. mayor de edad ? Forsan mayora ?
4. D. Schalttag, F. bissext, I. bisesto, S. dia intercalado ? Forsan bisesto ? Per ita vorto on obtenus yaro bisestala por D. Schalt-jahr, F. année bissextile, I. anno bisestile, S. año bisiesto.
5. D. verlegen, F. égarer, I. smarrire, S. extraviar ? To ne esas mispozar. On mispozas termometro, se on pozas ad-supre olsa bulo. Verlegen termometro, t. e. pozar ol tale, ke on ipsa ne povas retrovar ol. Kad forsan mislokizar, t. e. pozar en ne justa loko ?