- 273
ten ti latin ni don Primitivo; sasawenna ti an gallus talisainus, acuto tari armatus, an gallus beati Petri bulikus sasabungus sit (ti manok a talisayin, a natadian iti natarumamis
a tadi ken ti manok a burik ni San Pedro inda agpallot),
kdinpy., nagpapananna, inna inaramat ti pamayan dagiti dadduma a pangpatalna da iti tao ken pangala da iti nakem:
—Mainpiernuka, pari Martin, matnagka iti kinaereje! CAVE NE CADAS! (Agannadka ania ta matnagka!) Saanka a kasugalen iti monte! Saantanto nga agkabakasen! Dika annuguten ti kinamannakabalin ti Dios, peccatum mortale! (basol a makappatay) Dika annuguten ti Santisima Trinidad: ti tallo, maymaysa, ket ti maysa, tallo da! Agan-annad ka unay! Maawatan metten a dika annuguten a ti dua a naturaleza (gagangay), dua nga entendimiento (panunot) ken dua a voluntad (pakinakem) mabalin nga adda maymaysa a memoria (lagip) da. !Agannadka! Quicumque non crederit, anathema sit! (Ti saan a mamati, saan a maispal!)
Ni Martin Aristorenas nagkukot a sibebessag ken sipipigerger, ket ni insik Quiroga, a sipapasnek unay a nagdengdengngeg kadagiti sasao na sidadayaw unay a nangigayat iti pilosopo iti maysa a naimas a tabako ket inna sinaludsod, a timek na ti silalailo!
—Sigulo, puede kontalata aliendo galela kon Kilisto, ja? Kuando mia muele, mia kontalatista, ja? (Nalabit mabalin a kakontrata ni Kristo iti panangarriendo iti pallutan, ja? Inton matayak, agkontratistaakto, ja?)
Kadagiti sabsabali a gunggunglo, adadda ti natay a inda pagsasaritaan; inda pagsususikan ti inda yaruat kenkuana. Ni Kapitan Tinong ikalkalikagumna ti abito ti may sa a pransiskano; naipatang unay ta adda kukua na a maysa, daan, pirgipirgis, ket ado dagiti sarsarait na, napateg unay, ta, kas kuna daydi praile a nangipalimos kenkuana, iti tallo pulo ket innem a pisos, ikaluyana ti bangkay iti apoy sadi inpierno, ket sinaritana a pinangpasingked dagiti ado a sarsarita a mabasbasa kadagiti pagpagbasaan a ibunbunong da giti praile. Ni Kapitan Tinong, nupay napalalo nga ilalana iti daydi nga abito, madadaan a mangited iti ingungutenna unay a gayyem, a saan na a napan nasarungkaran iti bayat ti panagsakit na. Ngem maysa nga agdadait insungbatna a nalinteg unay, a gapo ta dagiti momonja inda nakita ni Ka pitan Tiago a nakaprak a immuli sadi langit, inaiparbeng a inda aruatan iti prak ditoy daga ket saan a masapsapol dagiti pagsarsarapa kada ar-aruaten a di saruten ti danom; agprak datao no inapan datao makisala, makitabuno iti maysa a ram-
