1 lüna la nöt de Capiun. PescostaC, OrcoIocl1858-1994:234 (Badia) ☝ cumpedé.
conté (fod., LD) ↦ conté1.
conté2 Ⓔ (nord)it. contar(e) ‹ prov. comptar, fr. compter ‹ *CONTĀRE
(GsellMM) 6 1833 contè (DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:267)
gad. cunté mar. cunté Badia cuntè grd. cunté fas. contèr caz.
contèr bra. contar moe. contar fod. conté col. contà amp. contà LD conté MdR cuntè, contè
v.tr. Ⓜ conta
riferire parole o avvenimenti, specialmente a voce
(gad. A 1879; A 1895; Ma 1950; P/P 1966; V/P 1998; DLS
2002, grd. A 1879; G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953; F 2002;
DLS 2002, fas. A 1879; R 1914/99; DA 1973; Mz 1976; DLS
2002; DILF 2013, fod. A 1879; Pe 1973; P/M 1985; Pz 1989;
DLS 2002; Ms 2005, amp. A 1879; Q/K/F 1982; C 1986; DLS
2002, LD DLS 2002, MdR) Ⓘ narrare, raccontare, riferire
Ⓓ erzählen, berichten ◇ a) Anzi, di castighi m’él pa inće
stè contè a me. Ëi me cuntava che na pert vëgn scorià con
rötes fin a le sanch Anzi, d’i castighi m’él pa inçhié stè
contè a mé. Ëi me cuntava che ‘na pärt vëgn scorià coǹ reutes fin a le sang DeRüM, AldìNiaSignurCurat1833-1995:267
(MdR); b) N ater perdicadù contava na ota inte la perdica ‘Ǹ atr Perdicadù contava ‘na ota inte la perdica DeRüM,
Perdicadù1833-1995:282 (MdR); c) Sën Jan, sën lascete
ma cunté, / I m’an feji n pü’ morvëia: / Che te t’ as entopé sën de te maridé, / Che t’ âs denant tan pücia vëia.
Seng Schang, seng laschtö ma cuntö, / I mang föschi ng pü
morvöja: / Chö tö tas ngtopö seng dö tö maridö, / Chö t’ as
dönant tang pütgia vöja. AgreiterT, SënJan1838*-2013:246
(mar.); d) Oste l’ascolté? / I ó pa t’ la cunté! Oste l’ascoltè?
/ I ô pa t’ la cuntè! PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia); e) No ge contà / De chela bega en sènt’Ulgiana No
ge contà / De chella bega ‘n sent’ Ulgiana BrunelG, CianzonJentBona1856-2008:252 (bra.); f) Os ne savëis os ci
ch’al é sté. / Iocl dl Vedl savess pa cunté! Os ne savês os ćî
ch’al é stè. / Iocl dl Vedl savess pa contè! PescostaC, OrcoIocl1858-1994:231 (Badia); g) L fant i à cuntà dut, cioè, che
si fra ie ruà, y che l pere à cumandà de fé n gran gusté dla
cuntentëza ‘L fànt jë hà cuntà dutt, cioè, che si frà jè ruà, y
che l’père hà cumandà de fè uŋ gràŋ gustè dalla cuntëntezza VianUA, FiProdigo1864:193 (grd.); h) Le fat cuntéile bele
te cöna / Y de gusto a üsc bambins. ‘L fatt cunteile bell’
te cuna / E de gusto a ousc’ bambings. DeclaraJM, MëssaGrossrubatscher1865:1 (Badia); i) dò che l ge à contà che
l’era l pèster de la feides […] la l’à domanà se no l volesse mia stèr apede ela. do ke l ğe à kontà ke l era l pester
de la feides […] la l à domanà se no l volese mia ster apede ela. BrunelG, Cianbolpin1866:4 (caz.); j) Com’ela juda
sul viaz per la Pustraria? Contéme valch novità. Com’ è la
juda sul viaz per la Pustraria? Contéme valch novità. AgostiniM, Dialogo1870*-2013:431 (col.); k) Gonot i cuntâl ala
uma, coch’ i fios vërc dles paromores, o i popi dles röses
se slariâ Gonot i cuntāle alla uma, cocch’ i fios vertg’ d’les
paromores, o i pōpi d’les rouſes sè slargiā DeclaraJM, SantaGenofefa1878:52 (Badia); l) inalzé na pera por recordanza, cola scritöra a lëtres d’or, ch’i cuntass la storia de doreja de Genofefa, ince a chi ch’â da gní. inalzè na pera pur
r’cordanza, colla scrittura a lettres d’or, ch’i cuntass’ la
storia de doreja d’Genofefa, incie a chi ch’ā da gnì. DeclaraJM, SantaGenofefa1878:89 (Badia); m) Franz, l mut dla
zità, a po cuntà, coche l ova tenù si usc per na usc dl ciel.
frants, l mut d’la̤ tsitá, a pǫ kuntá, kǫ k’ l ǫ́a̤ tęnú si uš pę̆r na̤
už d’l tšíel. RifesserJB, Tëune1879:108 (grd.) ☟ raconté
◆ conté ca (gad.) Ⓘ raccontare, narrare Ⓓ erzählen
◇ a) Schmerzenreich i presënta ala uma na picera cücia
de lat y n cëst cun früc, intan ch’ara cuntâ ca por menü,
coch’ ara ê rovada a s’injigné chël guant de pel Schmerzenreich i presenta alla uma na piccera cuccia d’làtt e ‘ng
ceast cung fruttg, intang ch’ella cuntā ca pur menù, cocch’
ella ē r’vada a s’ injignè chel guant d’pell DeclaraJM, SantaGenofefa1878:58 (Badia) ◆ conté su (gad. V/P 1998; DLS
2002, grd. DLS 2002, fas. R 1914/99; DA 1973; DLS 2002,
fod. Pz 1989; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD DLS
2002) Ⓘ raccontare, narrare, enumerare Ⓓ erzählen,
aufzählen ◇ a) I ne n’ó cunté sö döt chël che godun / por
grazia de Dî ch’é nosc gran patrun I ne n’ô contè sö düt
chël che godun / per grazia de Dî ch’é nosc gran patrun PescostaC, BonesEghes1858-1994:228 (Badia); b) "Intan to
pere é sté ingiané", scomëncia indô Genofefa; y i cunta sö
por menü döta süa storia "Intang to pere è ste ingiannè",
scomancēa indò Genofefa; e i cunta sou pur m’nù dutta
sua storia DeclaraJM, SantaGenofefa1878:67 (Badia) ◆ la
conté plu tocia (gad.) Ⓘ esagerare Ⓓ dick auftragen ◇ a) Al n é co baia bun / Por trá ma val’ de bocia, / Spo saltai per en scofun / Por la cunté plü tocia! Al né co baja bung / Por tra ma val dö botgia / Spo saltai pa ‘ng Scofung / Por la cuntö plü totgia. AgreiterT, ConLizonza1838-1967:134 (mar.) ◆ se conté (fas.) Ⓘ raccontarsi Ⓓ sich erzählen ◇ a) Dò i se à contà un a l’auter co che la ge é jita fra chisc temp Do i se a konta un a l auter, ko ke la ğe e ʒ̉ita fra kiš temp BrunelG, Cianbolpin1866:24 (caz.) ◆ se la conté (gad., grd., fod. Pz 1989; Ms 2005) Ⓘ conversare Ⓓ sich unterhalten ◇ a) Söla sëra / fosc dagnora / feji i ladins / propi da vijins: / ai s’abina y se sënta, / se la cunta o s’ la cianta Söla sëra / fôsc dagnëra / fêji i Ladins / propi da vijins: / ai s’ abina y se sënta, / se la cunta o s’ la ćianta PiccolruazA, Scassada1848-1978:69 (Badia); b) Doi uemes de Gherdëina jiva sun Mont de Sëuc a cialé de si prei, y se la cuntova, tan puech, che maia n franzëus y n talian Doi uemes de Gherdëina s̄iva suŋ mont de Souŝ a tgelè di si prëi, y sela cuntòva, tàŋ puech, che màja uŋ Franzous y uŋ Taliàŋ VianUA, DoiUemes1864:197 (grd.).
conté (fod., LD) ↦ conté2.
contè (MdR) ↦ cuntè2.
contea Ⓔ it. contea 6 1878 contēa (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:60)
gad. contea Badia contea grd. contea fas. contea
s.f. Ⓜ contees
nel sistema feudale, territorio sotto la giurisdizione di un conte (gad., grd. F 2002, fas. R 1914/99; DILF
2013) Ⓘ contea Ⓓ Grafschaft ◇ a) Y te mia contea él pö
vigni aplëta la plü püra y stleta, ch’á döt chëst, y en chëstes ores dla sëra éra pro sües compagnes te na stüa cialda
a firé E t’ mia contēa elle pou vigne appletta la plou pura e
stletta, ch’à dutt chest, e in chestes ores d’la sera ělla pro
suus compagnes tena stua cialda a firè DeclaraJM, SantaGenofefa1878:60 (Badia); b) minâ duncue d’ester bele patrun
dla contea, y porvâ de sofié i rimorsi de cosciënza tl romú
dles ligrëzes minā dunque d’est’r belle patrung d’la contea,
e porvā de soffiè i rimorsci de coscienza t’ l rumù d’les ligrezzes DeclaraJM, SantaGenofefa1878:83 (Badia).
contea (gad., Badia, grd., fas.) ↦ contea.
contegní (mar.) ↦ contegnì.
contegnì Ⓔ CONTINĒRE (EWD 2, 361) 6 1878 contignō (DeclaraJM, SantaGenofefa1878:33)
gad. contigní mar. contegní Badia cuntigní grd. cuntenì fas.
contegnir moe. contegnir fod. contegnì amp. contegnì LD
contegnì
v.tr. Ⓜ contegn, contegnon, contegnù
accogliere in sé, nel proprio interno (gad. A 1895;
V/P 1998; DLS 2002, grd. G 1879; G 1923; L 1933; Ma 1953;
F 2002; DLS 2002, fas. R 1914/99; DLS 2002; DILF 2013, fod.
Pe 1973; P/M 1985; DLS 2002; Ms 2005, amp. DLS 2002, LD
