Po bitwje
... Kaž bě Napoleon wěšćił - popołdnju w 3 hodź. bě bitwa dobyta.
Hač pak bě Napoleon spokojom? Rozmjasć bě njepřećeła chcył a tu khwilu bě so jemu njepřećeł kaž wuhoŕ z rukow winył, ani jatych, ani bróni njezawostajiwši. "Tajkele mordowanje," zdychny Napoleon, "a žadne wuspěchi! Ani hozdźika mi njewostaja!"
Droho běchu Francózojo dobyće zapłaćili. 20.000 bě jich na bitwišću wostało - njepřećel bě jenož 15.000 přisadźił.
Bitwa je himo. Prusko-ruske wójsko je so k Lubijej a k Wósporkej horje wotsaliło. Wot tam přikhadźeja poslědnje dozwuki wójnskeho hołka. Drobne črjódki jězdnych šerja hišće po wsach, šćěkajo so z njepřećełom. Ale tež wone wustawaju. Po něčim so wšo změruje: kanóny a mječe, ludźo a skót. Čłowječa natura je
gylniša hač ludźaca złósć - a kładźe wšo do spanja. Wojacy padaju z mučnosću. Spicy khodźa, spicy kolebaju so na konjach. Słónčko je so z časom skhowało. Bě so nahladało, naposłuchało na to hubjeństwo. A tajke krwawe čeŕwjene bě so khowało, kajkiž bě tón cyły dźeń był. "Wjacy krwě hišće poběhnje," wěšćachu ludźo. We wječornych směrkach poslědnje pruhi hašeja.
Ale nihdźe njezwonja swjateho wječora. Zwony žaruja. Zwóńcy su rozćěkali.
Ale druhe hłosy po bitwišću skiwla - cychnuja. Wot łužiskich hór hač dele do Sprjewinych nižinow klinči jedyn struchły kěrluš - płač a žałosć ranjenych a mrějacych. Dźi, hdźež chceš, wšudźe zakopnješ so wo ćěła, wšudźe dyrbiš słyšeć samsne hrózbne dozwuki. W keŕkach to stona a na łukach, w dolinach a na horach. Tomu je kula ruku wutorhła, nohu rozmjatła; tamnomu je mječ přez wutrobu přešoł, hlebija mjez rjebła zajěła. Toho su konje poteptałe, kanóny přejěłe, wonoho bajonety rozprółe, třělbowe toporo mjezwočo rozbiło.
Kelko bolosće, hubjeństwa na poměrnje małej přestrěni!
A kaž woda po hrjebičkach, tak ćehnje so bolosć po dróhach hłubje nutř do kraja. Na karach - konje, wozy su jim wojacy zebrali - dyrbja burja, roboćenjo ranjenych do lazaretow wozyć. Mój Božo, kajka to pokuta - za toho, kiž wjeze, a za toho, kiž so wjeze. Ach, te puće tajke škropawe, dźěrawe, a te kary nic na pjerach! Kak to kołsa, kak to krjuduje! Kelko jich ducy po puću wudycha. A zaso bě woběmaj lóže, tomu na karje - wón bě přetrał - a tomu z karu - zwróći karu z ćěłom do hrjebje.
Kak je so našimaj wowcynymaj bratromaj źešło? Hač staj so na tajkej karje ze swěta wjezłoj, abo hač su jeju kanóny roztorhałe, mječe rozrubałe, hlebije dokałałe? Hač snadź tam ležitaj w měsće na Tuchorju - w tom hobrskim zhromadnym rowje, na kotrymž stoja słowa: "Jenož žiwjenje hidźi- smjerć wujednawa?" Abo hač staj na bitwišću do błóta steptanaj ležo wostałoj? Nó naposledku wšo jene, zo jenož njebuštaj žiwaj pohrjebanaj. Hač tež to so njestanje? -
Cyła budyšska krajina wot horow hač do Delan, hewak tak płódna a ludna, je so za dwaj dnjej do pusćiny přewobroćiła. Nihdźe žiweje duše. Pola rozteptane, rozjězdźene, štomy roztorhane, rozłamane, twarjenja roztřělane, wupalene. Pozběhń woči a rozhladuj so! Kajke zapusćenje do koła. Kajka čeŕwjeń na njebju, kelko božich wohnjow na zemi. Cyłe wsy so pala a nikoho njeje, kiž by płomjenjam wobarał. A k Lubijej horje same biwaki. Tam wotpočuja wojacy wot swojeje krwaweje roboty. W Nowych Poršicach biwakowy woheń najwyše sapa. Tam sedźi Napoleon ze swojimi generalemi za wječerju. Je wjesołeje mysle a žortuje.
Hač tež to jemu do mysli přińdźe, zo tež jeho dla te stony, te płomjenja k njebju stupaju, hač tež to zdychnje za tych, kiž su džensa za njeho na prawdu Božu wotešli?...
- Author: Jurij Winger (public domain)
- Source: http://texty.citanka.cz/pata/sc1-148.html
- Note: Stary prawopis