Sha'iri la Makunganya

by Mzee bin 'Ali bin Kidogo bin il-Qadiri

> Main Page/Kiswahili

"Sha'iri la Makunganya"; mwenye kuandika Mzee bin 'Ali bin Kidogo bin il-Qadiri, Zanzibar

1-6

Bismillahi awali,

ya pili rahmani

nataka kutakallam,

na khabari kwapani

msishikwe na ghururi,

tafaddalini jamani

7—12

na shamba mtapandiwa

leo mnajuta nini

baa la kujitakia?

bass mwalimkisema

ashukapo Jerumani

13-19

Tutapigana jihadi

Kwa rehema ya mannani,

Jeremani akashuka

Akangia fordani.

Pasiwe mtu kujibu

Ikawa kutaka amani,

Leo mnajuta nini

20-26

Baa la kujitakia?

Mtawambia kwa yaqini

Niwape yangu moyoni

Nitasema kwa baini

Waliondoka mjini

Waliokwenda utamboni

Kilwa Kivinje mjini.

27-32

Ntawataja fursani

Waume wanao shani

Waliondoka mjini

Wakaingia sitimani

Watoto wa Kijerumani.

Ma'askari yaqini

33-38

Elfu na sabini:

Kuwataja sitaweza

Watu wote kujitengeza:

Amiri jeshi Raamza,

Ndiye aliye haziria.

Leo mnajuta nini?

39-45

Baa la kujitakia?

Wazungu thabiti mitima yao

Yalikuwa marudia.

Wala haina khofu

Kulla harubu kuingia

Na furaha kuwapata,

Shindo wakilisikia,

46-52

Na bunduki mikononi

Mji wakuwania.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Kwa kulla neno ntatia

Hapana lakubaqia:

Khabari ya Makunganya.

53-58

Sikizeni ntawambia:

Alianza upotovu

Kufanya mambo daifu

Na watu kuta'arifa

Kujifanya mtukufu,

kumbe kijitu daifu

59-64

Machoni ukimtokea;

Wenziwe akawaghuri

Pasiwe kufikiri;

Wakaingiwa na ghururi

Wakaja wakafa zuri

Hatta shahada kutoa.

65-72

Ukali wake kama ra'adi

Jerimani; hawarudi.

Huenenda kama jaradi

Hapo watapotokea.

Askari wa Jermani

Anavowapamba kwa shani

Viatu viko miguuni

Na mabete kiunoni

73-80

Burangiti mgongoni

Gisi wanavowalia

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Walipoazim vita

Kwa Makunganya kufika

Hatta walipomshika

Na watu kumi na sita:

81-89

Hapana pakutokea

Ote wakatiwa nyororo

Wakawa kama watoro

Zikawafa roho zao

Nafsi zao kupotea.

Watu waliposhikana

Vita vilipopigana

Mjini mwa Makunganya

Watu kujikimbilia

90-98

Watumwa kwa wangwana;

Hapana mtu kusema

Wote wana teketea

Watu wa Makunganya

Wamekufa kama panya

Gisi alivoingiliwa.

Boma lake likavunjwa

Watu yake wakanyongwa

Wakewe wakapotea

99-106

Naye tanzini kangia.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Kwa hesabu sitawesha

Wengine nitawabaqisha

Wote wakapigwa picha

Pasiwe kusalia,

Leo mnajuta nini,

107-114

Baa la kujitakia?

Khabari nitawapani

Walio ondoka mjini

Ma'adwi wa zamani

Waliokwenda Kilwa Kishwani

Kumondoa Sulutani

Yeye bwana Vismani

Na tena na Govmani.

115-121

Sitima iko tayari

Imekwisha jingilia

Wakenda wasimwone.

Maneno yao wasiseme

Wakawa kama wagane

Hapa walipo kukaa.

Damiri yao moyoni

122-128

Wampate Vismani

Bana mkubwa wa shani

Aqili nyingi kichwani

Mtoto wa Kijermani

Ememiliki Kivinji

Hatta Kilwa Kishwani

Tangu awali ya Lindi

129-136

Hatta Tanga Afrikani.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Ushahidi sijatoa

Sasa mnawayawaya - ;

Bandari Salama Ulaia

Uzuri wamebarabara

Jinsi ilivotulia.

137-144

Zimekwisha sifa zake

Visman peke yake

Wala hana mwenzi wake

Ambaye kumzidia.

Kwa kulla neno ntatia

Ni kama hapa Afrika

Wala hana mushirika

Sikizeni ntawambia:

145-153

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Yeye mtu taratibu

Hakuumbwa na ghadabu

Ukimwona mwarabu

Machoni mtokea;

Ameumbwa na rehema

Amefanya mambo mema

Inchi zote kutengea

154-162

Ajua sana kusema

Kiswahili kumwelea.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Niwacheni nimsifu

Na yeye mtu nadifu

Na la tatu mtukufu

Roho yake hana khofu.

Tena mtu shuja'a

163-170

Jina lake tulijua:

Tangu pwani hatta bara

Hapo asiyo sikia.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Kaipanda Afirika

Tangu nyanza hatta nyika

Hapana asipofika

171-178

Barra yote kutembea.

Amezaliwa Berlina

Vismani mtu mwema

Anaye nyingi rehema

Watu wote wamjua

Khabari hio kufika,

Walipotaka kumshika

Mwaka u nussu kupita,

179-187

Hatta siku zikipita

Shauri akafanyiza

Na zana akatengeza;

Wakenda wakifunza.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Ushairi ntasema sana

Siku waliokutana

Visman na Makunganya.

188-196

Kwanza alimtukana

Na yeye kajinamia

Kumtukana machoni kwake

Makunganya na watu wake

Kamwambia: mwanamke.

Nani anayo kujua?

Akisema akapoa

Kitini kajikalia

Kaondoka bana Mayoa

197-204

Maneno akitongoa

Kizungu: hayakumwelea.

Nitawaambia kwa yaqini

Sahha na bana Feltini

Wakasema Kiswahili

Watu wote kusikia:

Bana Sahha kamwambia

Leo mnajuta nini,

205-212

Baa la kujitakia?

Banyani na Wahindi

Waarabu na Washihiri

Na wengine Waswahili

Wote wakaitikia.

Makunganya asiseme

Wakanyongwa watu saba

Na mwenyewe ndio wa nane,

213-221

Hapo asiotazama;

Watumwa na wangwana

Wakubwa hatta vijana

Wote wakashuhudia:

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Sahha ni bana mzuri

Wahindi akawashauri

Wote wakajikania.

222-230

Bana Sahha akafikiri

Aqili ikamwingia

Roho ikaghadhabika

Karakoni akafika

Askari akaweta

Wote wakamtokea;

Walingiwa na uchungu

Askari na wazungu

Wote wakamwandamia.

231-238

Akafanyiza nadhari

Akaweka watu wawili

Mzungu na Asikari

Nyumba moja kumngojea;

Maneno nitawakifu

Zikesha zote nyumba tatu

Na ya nnne ntawambia

Nyumba iliobaqia

239-246

Na jina utawatajia

Ya Muhindi Kassum Pira

Bana Sahha akaondoka

Ile nyumba akangia

Vitabu akavichukua

Mfukoni akavitia.

Akawashauri sana:

Wahindi wanne wakakana,

247-254

Bana Sahha akitongoa

Vitabu akavitoa:

Ote wakujinamia.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Twamjua ma'alum

Bana Sahha kwa hukum

Hukumu anaiweza

255-292

Shauri kuitengeza;

Naye kawatoza fedha

Wahindi kujitolea.

Na Wahindi Kilwa wengi

Wakatoa fedha nyingi.

Nitafanyiza hesabu

Halafu ntawambia:

Najua kwa yaqini

263-269

Ni elfu 'asherini

Hesabu nawambia

Ni watajiri mbali-mbali.

Niwasifu mahodari:

Abdallah bin Omari;

Ndiye aliyetokea,

Hakukaa mwanamke,

270-276

Hakungojea ashikwe,

Mwenyewe alijiendea

Hatta tanzini kufika

Na shingo akaipeleka

Na tanzi akajitia

Na watu kumtazama

Naye kimya hakusema

277-284

Marra akajangukia

Khabari nisha wapani

Ote meshasikia

Ya Makunganya kuuwawa

Miji yote wamejua

Mwanzo hatta akhiria:

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

285-292

Wahindi wakatiwa nyororoni

Wakawekwa karakoni

Sitima wakangojea,

Ilipokuja wakapakiwa

Wote safiria.

Wakafika Bender-Essalama

Wote wkaonekana

Watumwa kwa wangwana

293-300

Wote wakatazama

Hapana asiwaone:

Wakashukwa kama watumwa

Kette ilivowangia.

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia?

Bana Sahha twamjua ma'alumu

Ajua sana hukumu

301-308

Kawafunga kwa siku zake

Aijua miaka yake,

Halafu atawafungua:

Hukum yao kabisa

Miaka saba ikafika

Wote watafunguliwa.

Wakapakiwa sitima ingine

Na kwao wasikuone

309-315

Wakawa kama wagane,

Tanga wakasikilia.

Wakatiwa katika kazi ya gari

Kufanyiza hawajui

Wahindi wanaolia.

Msimamizi tayari

Yupo kuwapokea

316-322

Machozi hujifutia

Kazi wakifanyia:

Leo mnajuta nini,

Baa la kujitakia

Qadi tamati sha'ri

Nimesha kuwapa khabari

Ya Kilwa iliyojiri

323-330

Yote nimeidhukuri

Sina nililoacha

Kwa khabari ya Makunganya

Kauwawa kimya-kimya

Fitina hapana tena

Kilwa yakutokea.

Nimefikiri peke yangu

Hatoa rohoni kwangu,

331-338

Mimi na bibi yangu

Nyumbani tumejikalia:

Nilipo nikiandika

Bibi yangu anapika

Hatta halafu kikesha

Chakula, tukajilia,

Yote nimeyandikia.

Wakatabahu harufu

339-343

Wakatabahu: kuandika

Ushairi umekwisha

Khabari ya Makunganya

Iliyo kujiri Kilwa

Nimekwisha kwambia.

344-348

Mwenyi kuandika usha'iri

Ana mu'alimu Mzee

Bin mu'allimu Ali

Bin Kidogo bin Al-Qadiri

Na il usuli Zingibari.