Арт ажарда чалбарыг

← Тел болгаш бай ыяш дагыыры

Тыва улустуң алгыш-йөрээлдери (Амыдырал чуртталга-биле холбашкан оваага, дагга, сугга чалбарыыры) автору Тываның дыл, литература болгаш төөгүнүң эртем шинчилел институду

Ырак черже аъттаныр кижиге йөрээл →

Чаяан чылы: 1990.

Чер чурттуң ээзин хомудатпас дээш арт ажарда аъттан дүшкеш, аъш-чемин чажар. Чаламазын чанында хадың-дытка азар. Бир эвес үнген ыяш чок болза, даштарны чыггаш, аңаа хадың-дыттың будуун суккаш, баглап каар. Ол артка эрткен кижи бүрүзү чалбарып, өрү-куду аъш-чемин чажар, йөрээл салыр.

Арт ажарда чалбарыг

1

Өршээ, хайыракан,
Алдыгым, үстүгүм^[1] хайыракан,
Алдын делегейм хайыракан.
Тос дээрим, долаан бурганым,
Алажым, Хемчиим,
Ак баштыг Бай-Тайгам,
Өршээ, хайыракан,
Дөрт чүгүм,
Дөртен таңдым хайыракан,
Хонган хонажым, хоор чонум,
Бак чүве ыңай турзун,
Эки чүве бээр турзун,
Хайыракан.

2

Сарыгларым, дуңмаларым,
Сава байы чажып ор мен.
Салым-чаяанны шиитпирленип,
Сарыг чечектиң бажы ышкаш,
Частып, өзүп турар болзун!
Чаш хаактың бажы ышкаш,
Саглаңайнып турар болзун!
Артымда бараадаан,
Ак баштыг Бай-Тайгам.
Салым-чаяанны
Шиитпирлеп келген.
Сенче көрүп,
Чажып ор мен,
Мээң чажыымны
Хүлээп ал, таңдым.
Мээң дилээмни
Чогут, таңдым.

3

Чораан ботка
Човаг чок болзун,
Таңдым.
Чорук аъдында
Соодуг чок болзун.
Бедик артым,
Чавызап өршээ.
Берт орук
Аштаглыг бооп өршээзин.
Узун орук,
Кыскалап өршээ.
Удаан бот
Уйгу дыштыг болзун.
Ожук пашче
Олча-омак кирип турар болзун!
Орук-суур
Омак-хөглүг болзун, таңды.

4

Арттың улуу сенде,
Хайыракан.
Артынчактың улуу менде,
Хайыракан.
Чорткан аътка
Човаг чок бол,
Чораан ботка
Хала чок бол, хайыракан!
Артыңны аштым,
Хайыракан.
Ак-көгүм өргүдүм,
Хайыракан.
Бедииңни тептим,
Хайыракан.
Беримчеңни диледим,
Хайыракан.

---

1. Алдыгы-үстүү — алдыы, үстүү оран.