چل حیکایەت/حیکایەتا سیهـ و چارێ

by مەلا مەحموودی بایەزیدی

نەقل دکەن کو د وەقتێ شاهـ ئسماعیل کو شاهێ ئیرانێ بوو، ل مەراغە یێ خانەکێ عەجەمێد رافزی هەبوو، ناڤی عەسکەرخان بوو، و قەزایێد هەکاریان ژی ل سینورێ ئیرانێ کەلەکا ئاسێ هەیە لسەر بەرەکی واقع بوویە، لاکین قەوی موحکەمە، کەلا دمدمی دبێژن، و میرەکێ کەلا دمدمی هەبوویە، ناڤی خان عەبدال بوو، لاکین قەوی زێدە لاوەکی جوان و سپەحی بوویە، زێدەناڤ میرێ چەپک زێڕین دگۆتن، ئەوی خانێ ڕافزی عەسکەر خانی دایم عەداوەت و دوژمنی دگەل خان عەبدالی و ئەهالیێد دمدمی هەبوویە، و دایم ژیەکو دوو تالان دبرن و مێر دکوشتن، ئیجارێ ئەوی عەسکەرخانێ ڕافزی ژ ئەترافێد مەراغەیێ، پانزدە هزار سوار و پەیا بەرهەڤ کری، ب تۆپ و ئوردو چوویە سەر کەلا دمدمی، سەرخان عەبدالی و کەلا دمدمی دایە حسارێ و چار کنارێ کەلێ گرتی، کو ئێدی ژ تەرەفەکی ئەسلەن هاتن و چوون توننە، دنێڤا کەلا دمدمی ژی مەزن و بچووک حەفت سەد مرۆڤ هەبوونە، ئەوان ژی دەست بشەری و دەعوایێ کرینە، هەر ڕۆژێ خان عەبدال دگەل سەد مرۆڤان ژ کەلێ بدەر دکەڤن و ب عەسکەر خانڕا شەڕی دکەن، میقدارەک تەلەف دبتن، قەدەرێ مایی بشۆڤە ڤەدگەڕینە کەلێ، ب ڤی تەرزی هەر ڕۆژێ شەڕ و دەعوایێ دگەل لەشکرێ ئیرانێ دکەن و گۆیا خان عەبدالی ڤڕێکریە نک پاشایێ وانێ و ئەحوالێد موحاسەرا خوە ئیفادە دکەن و ئیمدادێ دخوەزن، ڕۆژ بڕۆژێ لەشکرێ عەسکەر خانی تێتن و زێدە دبتن، لاکین مرۆڤێد خان عەبدالی کو د حەسارێدانە تەلەف دبن و کێم دبن، خولاسەی کەلام، میقدارێ سێ مەهان على التوالى عەسکەرخان کەلا دمدمی ددەتە حەسارێ و هەر ڕۆژێ تۆپ و قونبەران داڤێتە کەلێ و شەڕ و دەعوایێ دکەن و ژ مرۆڤێد خان عەبدال دنێڤا کەلێدانێ ژ حەفت سەد مرۆڤان، حەفتێ مرۆڤ دمینن، ئێدی د کەلێدانێ جبەخانە و ئازۆخە ژی کێم بووی، زێدە ئەو عەیال و ئەتفال بێ چارە و پەریشان دبن، ئێدی ژ جهەکی، ئومێدا ئەهلێ کەلێ نامینیتن و تاب و تاقەتا دوژمنی ژی تێ نینن، ڕۆژەکێ خان عەبدال ئێدی ژ ناچاری دگەل وان مرۆڤێد مایی دکەنە شێور کو ئەحوالێ مەدێ چەوانێ بیتن و ئەم چ تەدبیر و چارەیێ ل خوە بکەن، ژ ڕۆمێ و هەکاری و ئەهلێ ئیسلامان، هندە موددەیە فەردەکی ئیمداد و بارەبی ژ بۆی مەنەهات و مە ژی حەفت سەد مێر هەبوون، دڤی موددەیێ حەسارێ شەهید و تەلەف بووی، نها ماینە حەفتێ مرۆڤ و ژ نێڤا کەلێ جبەخانە و ئازۆخە ژی خلاس بوویی، ئەڤ ئەهل و عەیال برسی دمینن. ئەم دێ کو سانێ بکەن، هوون چ ڕەئی و تەدبیرێ دکەن، ئەم رەئی بخوەزین تەسلیم ببن وەیا خوە ئەم کوسانێ بکن، ئەو مرۆڤێد شێوری هەریەک رەئیەکێ دکن، دا خان عەبدالی گەوهەر خانم ژی دنێڤا شێورێدانێ دابوویە، ئیجارێ گەوهەر خانم.. دبێژیتن، کو نە رەئی و تەسلیم بوون کێرنایێ و موناسب نینە، لەوڕانێ ڕایو و عەهد و ئەمانا قزلباشان بێ ئیعتبار و بێ باوەرینە، ئەگەر چ سوورەتا ڕایێ ددەنەوە لاکین پاشی نابنە خوەیی خەبەرێد خوە و دیسانێ ئیهانەت و خیانەتێ دگەل وە دکن، یا قەنج ئەوەکو ئەڤە سێ مەهن مە ئەڤە حەسار و زەحمەت و جەفا کێشایە و هندە مرۆڤێد مە شەهید بووینە، ئەمژی دگەل یەکو دوو عەهد و ئەمانێ بکەن، هەرچی کو مێرن هوون دەرگەهێ کەلێ ڤەکەن و ژ کەلێ بدەرکەڤن، ئەو دێ هجوما وە بکەن و ژ مە ژنان ژی هەرچی قودرەت هەین، ئەمژی چەک و ئەرکانان ڕادبەستین و دگەل هەوە تێینە شەڕی و هەرچی کچ و بووکێ کو قودرەتا شەڕی نین، بلانێ ئەو ژی ژەهرێ حازر بکەن و کو هوون قوت بوون، بلانێ ئەو ژەهرێ بخۆن، دابدەست رافزیان نەکەڤن و بلانێ یەک ژی مەئمور بیتن، هەرچی جبەخانا کومایە بەرهەڤ جهەکی بکەتن، وەکو ئەو رافزی تژی نێڤا کەلێ دبن، وی دەمی بلانێ ئەو مەئمور ئاگری بدەتە وێ جبەخانێ، ب ئەوێ ئەم حەشر دبن، بلانێ ڕافزی ژی قڕ ببن، ئێدی هەرکەسەک لسەر ڕایا گەوهەر خانمێ قرارێ دبەن و ئەوێ تەرتیبێ دکەن، لاکین ژ خوە قەتع ئومێد، هەرکەسەک ژ بۆی مرنێ حازر بووی، ڕۆژا ئەینی نێزوکی زەوالێ خان عەبدال دگەل حەفتێ نەفەر غازیان و بیست و حەفت نەفەر ژنان دەرێ کەلێ ڤەدکەن، ژیەکو دوو مەزن و بچووک جوان و پیر ژن و مێر خاتر دخوەزن و یداعێ ژ هەڤدوو دکن، بگرین و زاری ژ کەلێ بدەر دکەڤن و هەرچی کچ و بووکێد جوان ژی هەین ژەهرێ حازر دکەن و ژ برجان نەزەرێ ل وان چوویی و خان عەبدالی دکەن ژنا خان عەبدال عاسیمە خانم ژی هەرچی جبەخانا مایی بەرهەڤ مغازەیا بنێ دەرێ کەلێ دکەتن و ئەو ژی ژ برجان دفەکرە مونتەزر دمینتن، وەکو خان عەبدال دگەل کۆمەکێ ژ کەلێ بدەردکەڤتن، قزلباش زەن دبەتن کو ئەو دێ بڕەڤن، ئێدی قزلباش ژی، دەستەشیر ئێرۆشی تیننە خان عەبدال و غازیان و لبنێ کەلێ دکەنە شەڕ، لاکین ئەهلێ دمدمی هندک و رافزی زاڤن و ژن و کچ ژی ژبرجان نەزەر دکەن و سەلەوات تینن و زاری و گرینێ دکەن، دەنگێ فریاد و فیغان و زاریا زارۆک و مەعسوومان دچتە فەلەکان، خولاسەئێ کەلام، حەتتا نەفەرەک ژوان غازیان مایی، جەنگ دکەن و هەموو ژی شەهید دبن، لاکین ژ قزلباشان ژی دوو چەندان و سێ چەندان مرار دکەن، وەکو خان عەبدال و مرۆڤ و ژنێد بدەرکەتی بیلتەمام شەهید دبن، ئێدی ئەو رافزی ژی، ئێدمایی هجومی کەلا دمدمی دکەن و تژی نیڤا کەلێ دبن، هەرچی کو ژ کچ و بووکان هەبوون، زاڤان ژەهر ڤەخوەری و عاسم خانم ژی ئاگری ددەتە جبەخانەیێ و یالەکێ کەلێ بەرهەوا دبتن، ژ ئیرانی و ژ عەیال و ئەتفالێد ئەهلێ دمدمی، هەرچی ئەجەل تەمام بوویی تەلەف و هیلاک بووین و هەرچی ژ رافزیان مورد نەبوویی خەلاس بوویی، ئەو ژن و زارۆکێد ل کەلێ مایی ژ بۆی خوە ئەسیر کرن و برن و هەرچی شایەد پیرو ئەختیار مابوون ئەو ژی هەموو کوشتن و شەهید کرن و ئاگر داینە کەلێ ژی کەلهـ و ئاڤاهی هەموو سووتن، لەوڕانێ ژ رافزیان بێ حسێب هیلاک و مورد ببوون، ئێدی ژ وێ ڕۆژێ حەتتا نها ژی کەلا دمدمی وەسانێ خالیە تو ئەلخالیە، خرابە دمینە، ئێدی ئاڤا نەبوویی و ئەڤە قسسەیا شەڕێ کەلا دمدمی قەوی مەشهور و مەعرووفە د کوردستانێدانێ و مەلایێ باتەیی مێم و حێ لڤێ قسەیا مەوزون داستانەک ئینشا کرییە، ئەکسەرێ ئەکرادان وێ داستانێ د مەجلیساندا دخوونن و ژبۆی شەهیدێد کەلا دمدمی حەیف دخۆن و دگرین و دوعایێ دکەن..