چل حیکایەت/حیکایەتا پێنجێ

by مەلا مەحموودی بایەزیدی

ڕیوایەت دکەن، کو د وەقتێ «کوریوسف پاشا» ل والیتیا ئەرزەڕۆمێ، ژ میرێد خنوسێ قەدیم «محەمەد بەگ» هەبوو، ئەو ب دەرئانی و ب مالڤە ئینایە نێڤا ئەرزەڕۆمێ، و ژ تائیفا لەزەکیان ژ داغستانێ، «فیراری وەلی پاشا» هەبوویە، ئەو کرنە میرێ خنوسێ، و چوو ساکن بوو، لاکین دیسانێ ژ محەمەد بەگێ دترسا، کو وەلی پاشا عەزل بکەن و محەمەد بەگ ببتە میرێ خنوسێ، رۆژەکێ وەلی پاشا دبێژە مرۆڤێد خوە، کو هەرچی کەسێ ژوە، بخەف بچتە ئەرزەڕۆمێ و محەمەد بەگێ بدزی بکوژە و بێتن، ئەز دێ هەزار قرش و هەسپەکی چی بدەمێ، دیسانێ ژ «لەزەکیان» مرۆڤەکێ خوەیی جورئەت، ناڤی بەهرام هەبوویە، کو بدەست و پێ و قەد و قامەت، ئەوی بەهرامی دەرعەهدی کرییە، کو ئەز دێ بچم و محەمەد بەگێ بخەف بکوژم و بێم، ئیجارێ بەهرام تدارەکا خوە دینی، هاتیە نێڤا ئەرزەرۆمێ و هەسپێ خوە ل خانەکێ گرێدای و بخوە چوو مەنزلا محەمەد بەگێ دیتیە و جەسساندییە و ڕۆژەکێ دوویان ل ئەرزەڕۆمێ مایی، ڕیا مالا محەمەد بەگێ وجهێ ڕازانا وی و جهێ چوونا خوەیا نێڤا مالێ، ئەڤنە قەنج هوری بوویە، ئەو محەمەد بەگ ژی دقوتاغەکا مەزندا ساکن دبوویە، کو ئالا مێران جودا و حەرەمخانە جودا بوویە، و محەمەد بەگ بخوە ژی، نەهـ، دەهـ غولام و ئەتباع بوویە و، و محەمەد بەگ ژی د حەرەمێدا ژن و خوهەکا باکیرە هەبوویە، د حەرەمێدا ئێدی ب غەیر ژڤان، کەس تونە بوونە، و چەکێد محەمەد بەگێ یێد حەربی ژی ل دیوان خانەیێ دا ب داردا بوونەو، ئودەیا حەرەمێ چەک و سیلاح توننە بوونەو، دوو ئۆدە هەبوونە دنێڤ یەکو دوو دا، ل ئۆدا هوندور محەمەد بەگ دگەل خانما خوە ڕادزێن و ل ئۆدەیا بدەرڤە خوها باکیرە ب تنێ ڕادزا، ئێڤاری بەهرام چەک و سیلاحێد خوە گرێ ددە و تفەکا خوە ژی جووت گوللە تژی، تەخمینا جهێ چوونا مالێ کرییە، نیڤا شەڤێ تێتە سەربانی، کو بێ دەنگ و حس تو نینە، حەمو ڕازانە، ئیجارێ بەهرام تڤەنگا خوە بە رابەری بەژنا خوە دگرە و خوە ل کولکا عەیش خانەیێ هێدی بژێردا بەرددە و لسەر پایان دکەڤە نێڤا عەیشخانەیێ، لاکین وەکو پێژنا کەتن و دەنگ تێتن، مەگەر خوها محەمەد بەگی ب پێژنێ هشیار دبە، دکەڤە شوبهـ بەریێ، ڤهن دکە کو بەلکو کتکە، گوهداری دکە، سەها نەفەسا مرۆڤان دکە، ژ خەو ڕادبی و تێتە ئۆدەیا محەمەد بەگێ و دەرێ ئۆدەیێ ژ هوندوردا دا ددە و محەمەد بەگێ هشیار دکە کو ئەحوال ئەڤە، دز هات، بەهرام ژی راست تێتە دەرێ ئۆدەیێ، تڤەنگ حازر ددەستیدا، گەر چ محەمەد بەگ و ژن را دبن لاکین چەک و سیلاح و ئالەتەکا حەربی ل نک وان توننە و بەهرام ژی تڤەنگ د دەستدا لبەر دەرێ ئۆدەیێ وەستایە محەمەد بەگ دبێژە چارە نینە، ئەز دێ دەرێ ئۆدەیێ ڤەکەم بلانێ دز بێتە هوندور، کانێ ئەم چەوانێ دکەین، هەر چەند ژن و خوهـ لاواهی دکەن، کو ئەمان دەری ڤەنەکە، تە چەک تو نینە، پاشی تە تەلەف دکەن، محەمەد بەگ دبێژە کو نابی، شەرمەکە مەزنە ئەز بدزی بحەسم و دەری ڤەنەکەم، ئیجارێ محەمەد بەگ دبێژە ژن و خوها خوە کو هوون ژ دوورڤە بوەسگن، ئەز دەری ڤەکەم، کانێ چەوانێ دبە، محەمەد بەگ دەری ژ نشکێڤە ڤەدکە لاکین خوە بدەریڤە دلەزقینە و ددە پشتا دەری، وەکو بەهرام دبینە دەری ڤەبوو، بیلا موهلەت دەڤێ تڤەنگێ ددەنیڤا دەری و ئاگر دکە، گوللە ڤالا دچە، بەهرام ئیجارێ ددە قەمەی ژدەرێ ئودێ تێتە هوندور، وەکو بەهرام تێتە هوندور و محەمەد بەگ ل پشتا دەری بوویە، پشتا بەهرام ببال محەمەد بەگی ڤە دکەڤە، ئێدێ محەمەد بەگ ژ ترسا خوە ژ شوڤە، بهەردوو دەستان ژ سەر ملێد بەهرام موحکەم حەمێز دکەو، هەردوو دەستێد خوە لسەر سنگێ بەهرام کلیت دکە، کو ئێدی هەردوو دەستێد بەهرام ڕانابن و مەعتل دبن، لاکین قەمە ددەست دانە، دنێڤا دەرێ ئۆدەیێ دبە جڕرەنیخا محەمەد بەگێ و بەهرام، لاکین دنێڤ دەری دانە، ژن و خوها محەمەد بەگێ ژی د خوەزن کو هەوارێ بدەر ڤەببەن، لاکین رێ توننە، بەهرام قەمە ددەستدانە، لاکین زەبت بوویە ناخەبتی، جزوێ قەمەی ب ئێرەدا وێدا دهەژینە و جارنان سەرکێ قەمەی ل ڕوو و ئەستویێ محەمەد بەگێ د کەڤن، لاکین جزوێ خون دکە، محەمەد بەگ حس دکە، کو ئەڤ مرۆڤە قەوی و زێدە ب قووەتە کوربزە، ئەگەر ئەز بەردەم ئەڤە من دکوژی، ژ ترسان دەستێد خوە موحکەم دکە، میقدارێ پێنج شەش دەقیقان بڤی تەرزی کەشمەکەشا وان دبە، محەمەد بەگ دفکرە کو ئێدی ئەو مرۆڤە ب کی کناری دچیت، محەمەد بەگی دگەل خوە ڕادکشینە و دبە، محەمەد بەگ تاقەتا زەبتا وی نینە و سەرێ بەهرام ژی کوم ژێ چووی و تازی بوویە، ئیجارێ بەهرام خوە ژ دەست محەمەد بەگی ڕادکێشیت ب سەمتێ دەرڤە هەردوو تێنە بەر شمیکا دەری و سەرێ بەهرام نێزوکی بەرێ شمیکێ تیژ دبە، محەمەد بەگ قەوەت دکە و ب زەرب سەرێ بەهرام ژ پشڤە ئەنیا وی ل وی بەرێ دەری ددەت و سەری ژ پشڤە زاڤ دکەلشە و خوون بسەر و چاڤێد بەهرام دا تێتن، ئەگەر چ ژن و خوها محەمەد بەگێ ژی د ئۆدێدا دکەنە هەوار و گازی، لاکین نیڤا شەڤێ بورییە، کەس هشیار نینن، محەمەد بەگ دفەکرە کو خوونێ سەروچاڤێد بەهرامی بچافت و ئەو ژی ئێدی وەکو بەرێ نەمایی، سست بووی و قەمە ژ دەستان کەت، ئێدی محەمەد بەگ بەهرامی بەر ددە و یەکی دن و یەکی دن، خولاسە ئێدی بەهرام مەجالا لپاتێ نەبووی، خوونێ ژی چاڤ گرتینە و برینێد سەری ژی زاڤن و گەلەک خوون ژێ چوویە، ئێدی ژن خەبەری دبە ژ بۆی غولامان، ئەو ژی تێن لاکین محەمەد بەگێ ژی حال نەمایە ژ چەند جهەکان ببەروە چکێ قەمە هندەک بریندار بوویە، ئیجارێ ئەوی بەهرامی ددەنە خەبەر دان، کو تو چ کەسەکی و تو دزی و چی، ڕاست ب بێژە، ئیجارێ بەهرام ئەحوالا خوە و هاتن هوری کرنا وەلی پاشا ژ بۆی وان دبێژە، ئێدی غولام ئەمانێ نادەنە وی، بەهرام لبەر خەنجەران تەمام دکەن و لەشێ وی بدەرتیننە بەر دەری، و صوبەیێ ئەڤ ئەحوالە مەعلوومی خەلقی دبی و لەشێ بەهرام دبەن دەفن دکەن، ئەڤە نەقلا ژوان بشوڤەمای، بوویە داستان..