An t-Ogha Mor
AN TOGHA MOR
NO
AM FEAR-SGEOIL AIR UILINN
LE
AONGHAS MAC DHONNACHAIDH
Fosgrachadh
le
Uisdean Mac an Rothaich
GLASCHO:
MACDHONNACHAIDH, UEIR & CO.
47 Stràid Waterloo
[ iii ]
Ceann-Cuimhne
Spiorad Mo Chuideachaidh
Nach minig a dh’ fhèach mi ri dreach a chur air sgial a chòrdadh riut. Ach ged bu thlachd leat éisdeachd le foighidinn, cha do leig thu claonadh cainnte seachad riamh gun a cheartachadh. Far an dearcainn air gnè gu nàdarra, mhisnich thu m’ oilean air a sgrìobhadh Is fhuair mise an cuideachadh inntinn a thug sgial AN OGHA MHOIR gu ceann-fìnid. Cha’n’eil an deachd pinn, airson sin, gun dubhachas ’na lùib. Oir ciamar a chailleas ar meomhair tathaich na dithisd a dh’ fhàg saoghal an doilgheis ann an tùs an òige? Tha bliadhna ’n déigh bliadhna ’ruith bho’n a phòg sinn “NANNIE” agus “FOI” air leabaidh fhuar an dòlais; ach gheall ar cridhe nach tig aomadh air ar cuimhne gu bràth d’an taobh. Tha’n gàire cho ùr is blàth dhuinn, agus tatar nan casan beaga aca cho beò ’s a bha iad mun tainig teachdair’ a’ bhàis air àrainn an tighe. Dé dha sin? Cha tuig an saoghal iargain ar sgaraidh. Ach dé dhuinne an saoghal? Cumaidh mise agus tusa cuimhneachan-cridhe gu bràth air àilleagain mhaoth ar n-ionndrain; is far an toir sgial ar rogha tionndadh gu ionadan cian nan taibhs, cha di-chuimhnich sinn m’ athair; oir tha “NANNIE” agus “FOI” a-rithisd maille ruinn
Aonghas Mac Dhonnachaidh
Glascho,
Earrach, 1913
[ iv ]
MEARACHDAN CLO
| Pearda | 151 | Léugh | aigealanan leathrach, | airson | “aigealananl, etc.” |
| „ | 167 | „ | (1) smeachranachd, | „ | “smeachranachd” |
| „ | 172 | „ | bhrathas, | „ | “brathas” |
| „ | 174 | „ | gisreag, | „ | “gisraeg” |
| „ | 48; 145 | Chrùin | „ | “Chruinn” |
[ v ]
LEISGIAL
Cha chum faire clamhain no speireig an t-isean fo iomaill a neadachaidh. Ni momha ’thréigeas a’ chluas fuaimneachd cànain na h-òige. Bidh, air a’ mhodh sin, mo leisgial air bhrath, ma ghabh mi ceann air tùs mo bhriathrachais. Is e so an t-aobhar gu’n a rùnaich mi na foghairean ia roimh “eu.” Oir cha’n’eil seòl anns am faigh mi taitneas nam facal a b’aithne dhomh, ann an éideadh coimheach. Ceart mar an reusan ciadna, cordaidh na facail: a-mhàin, a-ghnàth, a-muigh, a-màireach, etc., etc., rium na’s fheàrr le buabainn na an riochd eile. Far an tachair “tighinn” ort air a ghiorrachadh gu ti’n, tagraidh mi an dearbh leisgial. Cha tig mun a, etc., cho deas do’n pheann ri “mun do;” etc., ach thaobh mi doigh-labhrach mo ghnàths. Dh’ fhaoidte gu’m bu chòir domh “ganruchadh” a ghabhail airson gamhrachadh; ach rinn mi litreachadh an Eilein air. Chleachd mi am facal: gheallaras leis an t-seadh, “an geall air fios”—co-dhiùbh mar a thog mis’ e. Ma tha Pearda a mi-fhreagairt airson “Page,” theagamh nach ’eil an dàimh-brìghe air seachran. Tha e soilleir c’arson a roghnaich mi an seol-sgrìobhaidh—far an amais sin air caochladh seadh—mar a tha: mu chuach na h-aoidheachd, an àite “mu chua(i)ch na,” etc.; air cluas coimhich an àite “air clua(i)s, etc. Thig a’ togail fàireadh an fhir eile airson “a’ togail fàir(i)dh,” etc., fo’n aona seòl-rùin. Chleachd mi am facal, foirefhios eadar dhealaichte bho “forfhais; dh’ fhaoidte gu’ bheil tionndaidhean eile mu lùib-sgrìobhaidh air nach tug mi iomradh. Ach do-bhrìgh gur h-e ùidh sgeòil a’ bh’anns an amharc agam—cha’n e teagasg foclair—theagamh nach talaich seang na Gàidhlig air m’oidhearp
A. M. D