Ngan ginbulang ni Basilio, an estudyante, an iya duha nga kamaoo dapit pagpaaway.
—Maaram na ako! — nagsiring hi Kapitdn Basilio nagtitinawa. —Bisan pa itugot ha iyo, hain man kamo kukuha hin salapi?...
—May ada na namon, senyor; an tagsa nga magturon naamot hin sikapat.
—Kundi, an mga propesor?
—May ada, mga pilipino an katunga, ngan an katunga mga peninsular. —An balay?
—Hi Makaraig, an manggaranon nga Makaraig, nahatag hin usa hiton iya damo nga balay.
Hi Kapitan1 Basilio pinmalupig na la; adto nga mga batan’on daan na ngadaan andam.
—Ha luyo nga bahin,—namulong, nagpakuro han sugbong;—diri gad man liwat maraot nga panhunahuna, kay diri na man la manhihibaro hin latin, bisan na la manhibaro han kinatsila. Kitaa la hito, sangay, kun diri ba ito pangilal’an han aton pagtipaisol. Han amon pa panahon, nag-aaram kami hin latin kay an amon mga basahan linatin; yana nga panahon, nag-aaram kamo bin gutiay nga latin kundi waray kamo mga basahan nga linatin, lugod mga kinatsila iton iyo mga basahan kundi diri igintututdo an kinatsila: Eatas parentum pejor avis tulit nos nequiores!2 siring pa han pulong ni Horacio. Ngan katima hini pamulong pumaharayd hin makatarag-ob nga piktaw daw usa nga emperador romano. An duha nga batan’on nanhipahiyom.
—Ini nga mga kadaan nga tawo,—nagmugo hi Isagani,—bisan ano makuri. Pinakikita hin usa nga paagi hin buruhaton nga angay kitaan hin kaupayan nga himurulsan, say lugod nira gin-iisip an mga kakurian. Karuyag nira nga iduduhol daan na malison ngan mahamis daw bola ha bilyar.
—Naayon kan imo bata,—nagsiring hi Basilio;—say nira ginhihimangraw an mga nag-agi nira nga panahon. Inin, sulibangko pa man, naunano man hi imo bata mahatungod kan Paulita?
Hi Isagani nahakaawod.
—Ginwalihan ako mahatungod han pagpili han asawa. Binaton ko nga didto ha Manila waray iba nga sugad ha iya, mahusay, edukada, ilo nga tulapos....
