3
matag-adlaw, mao gihapon kadtong mga pungtod nga lapok, mao gihapon kadtong bapora ang masangyad ug moungot niadtong maong mga likoanan, sama sa usa ka babayeng matambok nga mahatipon sa daghang mga tawo nga nanagpunsisok, ug tungud niana ang kapitan intawon taud-taud lamang mapilit pagpahunong sa iyang bapor, pagpasibog, pagpahinay ug pagsugo sa iyang mga sakop aron mangadto sa kilirang tuo sa sakayan kun sa wala ba, dala ang tag-as nga mga tukon aron mahingpit gayud ang pagliko sa sakayan nga gisugo sa nagakupot sa bansalan. Kadtong kapitana nahisama sa usa ka karaang opisyal sa mga sundalo nga human mangulo ug magamando sa mga tawo sa natad sa panggubatan, sa pagkatigulang na nahimo na lamang hinoong magbalantay sa usa ka bata nga badlongon, sukihan ug taspukan!
Ug si donya Victorina, ang bugtong babaye nga nagalingkod tipon sa pundok sa mga uropanhon, takus makasulti kon ang bapor TABO taspukan ba, masukihon ug badlongon; si donya Victorina nga nagapangurog sa kalagot, sama sa iyang nabatasan, nagautas ug yawyaw batok sa mga kasko, mga bangka, mga gakit nga giluwanan ug mga lubi, mga “indio” nga nanagsakay, ug ngani hangtud usab batok sa mga labandira ug mga tawo nga nangaligo nga tungud sa ilang mga hudyaka ug mga hugyaw nakahasol kaniya! Oo, ang bapor TABO maayo untang molakaw kon wala pay mga “indio” sa suba, kon wala pa untay mga “indio” sa Pilipinas ug kon wala pay “indio” bisan usa ka buok sa kalibutan, wala lamang siya makamatngon nga ang mga tawo nga nanagdala sa bansalan pulos mga “indio,” mga “indio” ang mga makinista, mga “indio” ang ika-kasiyaman ug siyam ka bahin sa mga sumasakay ug “indio” usab siya kon kiskisan sa pulbos ang iyang nawong ug huboan sa iyang “bata” nga gisul-ob ug gipagawal. Niadtong buntaga si donya Victorina gisaput gayud ug tinuod kay ang mga sumasakay nga iyang katipon wala man managtagad kaniya, ug may katarungan gayud siya sa iyang kasuko, kay tuod man: didto man untay totolo ka prayle nga nanagtuo gayud nga ang kalibutan malintuwad sa adlaw nga sila managtarong paglakaw; didto man unta si Don Custodio, tawo nga dili gayud abuton ug kakapoy, nga natulog sa dakung kalinaw, nahimuot sa iyang mga gihunahunang buhaton; didto man unta ang maayong laking magsusulat nga si Ben Zayb (gikan
