ह्याच विभागांत बिनतारी संदेशयंत्रणा, रेडियो सारकिलीं संपर्क साधनां आसतात। तिसऱ्या विभागाणत इंजीन आनी हेर यांत्रिक सामुग्री आसता. रणगाड्याचे चड करून दोनच प्रकार आसातः मुखेल झुजारी रणगाडो (मेन बॅटल टँक) आनी हलको रणगाडो (लायट टँक). रणगाड्याआड रणगाडो अशा झुजांत, पांयदळाक मद्त म्हणून आनी हारिल्ल्या दुस्मानाची फाट घरपाक झुजारी रणगाडे वापरतात. आपल्या फौजांची राखण करपा खातौर आनी दुसमानाच्या आघाडेची म्हायती काडपा खातीर हलक्या रणगाड्यांचो वापर करतात. हवानळांचो (स्नॅार्केल) उपेग करून सवथळ प्रवाहांतल्यान वा न्हयेंतल्यान रणगाडे वचपाक शकतात. पयल्या म्हाझुजाच्या काळांत फ्रांसांत फ्लँडर्साच्या झुजांत कर्मन सैन्यान रवंदक आनी कांटेरी सरयो हांचो उपेग करून इश्ट राश्ट्रांच्या सैन्याची फुडें येवपाची वाट आडायली. तांचेर मात करपा खातीर इंग्लंडान १९१६ त पयले फावट रणगाड्याचो वापर केल्लो. सॅाम आनी कँब्रेच्या झुजांनीय (२० नोव्हेंबर १९१७) रणगाड्यांचो व्हड प्रमाणांत वापर जालो.
१९०१ त फ्रेंच सैन्यान सादे मोटारगाडयेचेर कवचघारी टीप (टब) आनी मशीनगन दवरून ताचो रणगाड्याभाशेन वापर केलो आनी १९११ वर्सा ट्रॅकाचेर चलपी रणगाडे पयलीं तयार केले.
पयल्या आनी दुसऱ्या म्हाझुजामदल्या काळांत रणगाड्याविशीं खूब वगहड प्रमाणांत संशोधन जाले. पयस पल्ल्याच्यो नाळी बसयल्ल्यान रणगाड्यांचें वजन वाडटा आनी वजन वाडिल्ल्यान तांची गती उणी जाता, देखून वजन आनी गती हांचो समतोल राखपाचे नदरेन रणगाड्याच्या दारूगुळ्यांत आनी स्फोटक द्रव्यांत बदल केले. दुस्मानाच्या रणगाडोविरोधी नाळींच्या माऱ्याक निश्फळ करपाचे नदरेन रणगाड्यावयलें तिख्याचें आवरण पालशें बसयलें. पयल्या म्हाझुजांत रणगाड्यांचो उपेग मुखेलपणान पांयदळाक पालव दिवपा खातीर केलो. दुसऱ्या म्हाझुजांत पयलेच फावट रणगाड्यांचो एकवटीतपणान उपेग केलो आनी ते खातीर स्वतंत्र रणगाडो विभाग (डिव्हिजन) निर्माण केलें.
१९४३ वर्सा जगांतले सगळ्यांत व्हडलें रणगाड्यांचें झुज रशियेंत कूसर्क ह्या जाग्यार जालें. त्या झुजांत सुमार ३,००० रणगाडे आशिल्ले. ताचे उपरांत १९४४ त अमेरिकेच्या जनरल जॅार्ज पॅटनच्या तिसऱ्या सैन्यान १६ रणगाडे विभाग (डिव्हिजन) वापरून जर्मन सैन्याचेर युरोपांत हार घाली. दुसऱ्या म्हाझुजा उपरांत कोरियेच्या झुजांत (१९५०-५३) कोरियन सैन्यान रशियन रणगाड्यांचो आनी अमेरिकेन आपल्या रणगाड्यांचो उपेग केलो. इझायली फौजांनीय (१९५६-५७) रणगाड्यांचो एकवटीतपणान उपेग करून अरब फौजांचेर हार घाली.
इ.स. १९१७ वर्साच्या फ्रांसांतल्या कँब्रेच्या झुजांत रणगाड्यांचो पयलेच खेपे व्हड प्रमाणाचेर उपेग केलो. ताचे उपरांत ब्रिटीश आनी अमेरिकन हलक्या रणगाड्यांचो उपेग भारतीय लश्करांत केलो. तातूंत व्हॅलेंटायन आनी स्ट्युअर्ट रणगाड्यांचो आस्पाव आशिल्लो. रणगाड्यांतल्यान यंत्रीक आनी तंत्रीक सुदारणां उपरांत मघ्यम प्रतीचो अमेरिकन शर्मन रणगाडे आनी पांयदळाच्या पालवा खातीर खास वापरतले ब्रिटीश चर्चिल रणगाडे वापरांत हाडले. दुसऱ्या म्हाझुजांत तिसावी इंडियन आर्मर्ड डिव्हिजन आनी हेर रणगाड्यांच्या रेजिमँटांनी आफ्रिकेच्या आनी युरोपाचे णुंयेवयल्या झुजांनी वांटो घेतलो. १९६५ त पाकिस्ताना वांगडा जाल्ल्या झुजांत भारतीय फौजांनी स्टयुअर्ट रणगाडे ५,००० मी. उचायेवयल्या झोजी ह्या जाग्यार व्हरून यशस्वी रितीन तांचो उपेग केलो. हिंदी फौजांत मेन बॅटल टँक (ए.एम.टी.) म्हणून वैजयंता रणगाड्यांचो उपेग करताले. हो रणगाडो भारतांतच तयार जाता. तशेंच फ्रेंच (ए.एम.एक्स.) आनी रशियन रणगाडे भारतीय लश्करांत आसात.
जमनीवयल्या झुजांत रणगाड्यांचे म्हत्व वाडत आसा. फुडाराक झुजां जाल्यार तातूंतय रणगाडे आनी हेर चिलखती वाहनांचो व्हड प्रमाणाचेर उपेग जावंक शकता. विमानांतल्यानय झुजामळार रणगाडे उतरावप आतां शक्य जालां. ह्या सामक्या हलक्या रणगाड्यांमदीं ब्रिटीश स्कॅार्पियन हो पयलोच अॅल्युमिनियमाचो रणगाडो. ताचें वजन ८.७ टन आसा. तशेंच फ्ररांसाचो ए.एम्. एक्स. -१३(१४.६ टन),रशियेचो पी.पी. -७६ (१५.४ टन) आनी अमेरिकेचो शेरिडन एम् - ५५१ (१६.८ टन) हेय रणगाडे विमानांतल्यान झुजामळार उतरायतात.
कों.वि.सं.मं.
रणजीः
(जल्मः १० सप्टेंबर १८७२ सरोदर, जामनगर; मरणः २ एप्रिल १९३३, जामनगर).
भारतांतलो नामनेचो क्रिकेट खेळगडो. ताचें पराय नांव कुमार श्री रणजीतसिंहजी. राजकोटच्या राजकुमार कॅालेजींत पिरायेच्या
